Wiphala

Bandeira de Bolivia
Características
Uso	...
Proporción	1:1
Adopción	5 de agosto de 2009
Cores	Amarelo Laranxa Vermello Violeta Azul Verde Branco
	v; c; e;

A Wiphala (pronunciación quechua: [wɪˈpʰɐlɐ]) é unha bandeira cadrada que representa algúns dos pobos indíxenas dos Andes, que viven nas actuais Bolivia, Perú, Ecuador e partes da Arxentina, Chile e Colombia,^[1]^[2]^[3] mesmo entre os guaranís de Paraguai.^[4] O artigo 6, sección II da constitución de Bolivia de 2009 estabeleceu a Wiphala do Collasuyu como a bandeira de Bolivia xunto coa vermella, amarela e verde.^[5]^[6]

Existen diferentes variedades modernas, que representan á Confederación Inca (Tawantin Suyu) e cada unha das catro antigas rexións (suyus). Todas elas están compostas por un deseño cadrado 7 × 7 en sete cores, dispostos en diagonal. A configuración precisa varía en función do suyu representado polo emblema. A cor da liña diagonal máis longa (con sete cadrados) corresponde a unha das catro rexións que representa a bandeira: branco para o Collasuyu, amarelo para o Kuntisuyu, vermello para o Chinchaysuyu e verde para Antisuyu. O rebelde indíxena Túpac Katari asóciase ás veces con outras variantes.

Pobos andinos e movementos sociais

A Wiphala boliviana

A wiphala aimará é unha bandeira cadrada dividida en 7 × 7 (49) cadrados. As sete cores do arco da vella colócanse en cadrados diagonais. A disposición exacta e as cores varían coas diferentes versións, correspondentes aos suyus ou ao deseño de Túpac Katari. É moi salientable nas marchas dos movementos indíxenas e campesiños en Bolivia.

Esta bandeira de "cadrados do arco da vella" úsase como bandeira panindíxena dos pobos andinos en Bolivia e recentemente foi adoptada ocasionalmente por grupos amazónicos en alianza política.

O presidente boliviano Evo Morales estabeleceu na constitución a wiphala do Collasuyu como a bandeira oficial do país xunto coa bandeira vermella, amarela e verde anterior. A Wiphala foi incluído nas cores nacionais da Forza Aérea de Bolivia como o avión presidencial (un Dassault Falcon 900EX).^[7] A Wiphala tamén ondea oficialmente en edificios gobernamentais como o Palacio Quemado e o parlamento xunto á tricolor dende a introdución da constitución revisada de 2009.^[8]

Durante a crise política en Bolivia de 2019, xurdiron vídeos da policía boliviana quitando a wiphala dos seus uniformes. Tamén foi retirada dalgúns edificios gobernamentais e queimada polos manifestantes que corearon "Bolivia pertence a Cristo!".^[9]^[10] Isto foi máis tarde condenado pola daquela presidenta en funcións, Jeanine Áñez como unha destrución do patrimonio indíxena.^[11]

Movementos sociais en Ecuador

No Ecuador actual, a Wiphala identifícase co movemento social indíxena representado principalmente pola CONAIE (Confederación de Nacionalidades Indíxenas de Ecuador). Esta organización tivo un papel importante nas protestas masivas a finais dos anos 90 e 2000. A bandeira de CONAIE é unha wiphala cunha máscara no medio dun pobo costeiro ecuatoriano preinca coñecido como La Tolita.

A bandeira é exhibida polas marchas do movemento CONAIE e tamén é utilizada pola súa facción política, o Movemento de Unidade Plurinacional Pachakutik), que participa nas eleccións e ten unha considerable representación lexislativa. Pachakutik é unha palabra quechua relacionada coa visión e a esperanza dun futuro mellor para o pobo andino. O MUPP formouse na década dos 90 principalmente por unha alianza da CONAIE con organizacións campesiñas e movementos sociais urbanos. Tamén atopa simpatía nos círculos e activistas locais LGBT, feministas e afroecuatorianos.^[12]

Confusión coa bandeira de Cuzco

Artigo principal: Bandeira dos quechuas.

A Wiphala foi confundida coa bandeira do arco da vella de sete raias, a actual bandeira oficial da cidade peruana de Cuzco, onde se exhibe habitualmente nos edificios gobernamentais e na praza principal.^[13] Esta bandeira do arco da vella aparece descrito ás veces como símbolo do Imperio Inca (Tawantinsuyu), aínda que os historiógrafos peruanos e o Congreso peruano afirmaron que o Imperio Inca nunca tivo unha bandeira.^[14]^[15] Aínda que a wiphala é un emblema relacionado principalmente co pobo aimará, os incas están relacionados co pobo quechua.