Villacarriedo

Villacarriedo

Localización
43°13′46″N 3°48′33″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Cantabria
Capital	Villacarriedo
Poboación
Poboación	1.674 (2023) (32,99 hab./km²)
Xeografía
Superficie	50,74 km²
Altitude	211 m
Comparte fronteira con	Vega de Pas San Roque de Riomiera Selaya Villafufre Santiurde de Toranzo Saro
Organización política
• Mayor of Villacarriedo (en)	Ángel Sainz Ruiz (en)
Identificador descritivo
Código postal	39640
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	39098
Sitio web	aytovillacarriedo.org:80

Villacarriedo, en montañés Villacarrieu, é un concello da comunidade autónoma de Cantabria. Limita polo norte con Saro e Villafufre, polo sur con Vega de Pas e Selaya, polo oeste con Santiurde de Toranzo e polo leste con San Roque de Riomiera. Encóntrase na comarca do Pas-Miera e polas súas terras atravesa o río Pisueña, principal afluente do río Pas.

Localidades

Os seus 1.765 habitantes (Instituto Cántabro de Estadística 2009) distribúense por:

• Abionzo, 174 hab.
• Aloños, 159 hab.
• Bárcena de Carriedo, 185 hab.
• Pedroso, 71 hab.
• Santibáñez, 254 hab.
• Soto, 29 hab.
• Tezanos, 385 hab.
• Villacarriedo (Capital), 508 hab. Dálle nome ao concello. A localidade atópase a 211 metros de altitude sobre o nivel do mar, e a 36 quilómetros da capital cántabra, Santander.

Patrimonio

O edificio máis destacado do municipio é o Palacio de Soñanes, ben de interese cultural con categoría de monumento desde 1981. Trátase da construción civil máis suntuosa da arquitectura barroca cántabra. Construíuse entre 1719 e 1724, a instancias de Juan Antonio Díaz de Arce y Pérez del Camino. A tradición atribúelle o deseño ao arquitecto italiano Cossimo Fontanelli, coñecido por Díaz de Arce durante a súa estancia en Roma e de quen serían os planos logo interpretados polos canteiros da rexión. Mais a investigación actual tende a atribuírlle as trazas ao arquitecto Francisco de la Riva Ladrón de Guevara, natural de Galizano (Ribamontán al Mar), mestre maior da catedral de Oviedo. O mestre canteiro que dirixiu a construción foi Simón de Arce Muñoz, de quen só se lle coñecen outras intervencións en obras relixiosas en Selaya e Tezanos.

Palacio de Soñanes.

O Palacio de Soñanes mestura formas de moi diversas orixes, a través dunha particular interpretación das ordes clásicas (dórica, xónica e corintia) e con claras referencias platerescas. Presenta forma de cubo, ten tres pisos de altura e o seu interior está ocupado por completo por unha monumental escaleira de dous tiros que se corresponden coas dúas fachadas principais. Estas presentan unha gran riqueza ornamental, con abundancia de pilastras e columnas exentas corintias, fustes estriados, salomónicos e abalaustrados, frisos adornados con follas e caleados, frontóns enteiros ou partidos sostidos por columnillas retorcidas, modillóns, acroterios, gárgolas e pináculos. Entre as numerosas pezas heráldicas existentes no palacio destaca a situada na fachada leste, un escudo timbrado con coroa sostida por amores e dous leóns enfrontados e coas armas de Díaz de Arce y Pérez del Camino. Nos xardíns do palacio áchanse varias das árbores singulares de Cantabria.

Outro edificio destacado é o Muíño de Santibáñez, no río Junquera.

O Colexio dos Padres Escolapios, situado no núcleo de Villacarriedo, a carón do Palacio de Soñanes, foi fundado por Antonio Gutiérrez de la Huerta Güemes, administrador das Aduanas de Cádiz, que manifestou no seu testamento, datado en 1736, a súa intención de crear un colexio de Escolas Pías en Villacarriedo, cunha igrexa, baixo a advocación de San Antonio, a onde se trasladarían os seus restos. O colexio está construído en pedra de cantería e posúe amplos ventanais, con reminiscencias de estilo clásico. A igrexa presenta unha nave con capelas nos laterais comunicadas entre si, sobre as cales sitúanse balcóns a modo de tribunas e diante da nave, o transepto que dá acceso a unha ampla sancristía con decoración de arquitecturas finxidas. Cobre a nave unha bóveda de calón con lunetos con xeserías e o cruceiro cunha cúpula sobre cunchas. Presenta unha fachada de dobres pilastras caxeadas de orde xigante rematada cun frontón curvo. Atribúeselle a traza da igrexa a un coñecedor do clasicismo valisoletano. No seu interior conta cun conxunto de retablos churriguerescos do século XVIII, que orixinalmente pertencían á capela do palacio de Elsedo, en Pámanes, e que foron trasladados aquí en 1946. Trátase dun retablo maior e dous colaterais, o maior dátase de sobre 1715, e responde ao modelo churrigueresco, en concreto remite ao retablo maior trazado por Joaquín de Churriguera para Santiago en Medina de Rioseco. Os laterais seguen a tipoloxía marcada polo maior. Os tres teñen columnas de terzo de talla co fuste estriado en dous dos seus terzos, todo el decorado con trapos colgantes, froitos e cabezas de serafíns. Neste colexio estudaron ilustres personaxes como Augusto González de Linares, Marcelino Botín, o poeta León Felipe e o futbolista Carlos Alonso González "Santillana".

Entre as construcións a destacar inclúese tamén unha situada no barrio de Cimalavía, de Bárcena de Carriedo, que posúe unha ampla portaleda, xardín e dous escudos. No barrio da Vía, no mesmo núcleo, hai outra cun grande escudo barroco coa inscrición "Esta obra hizo don Ángel Gutiérrez del Cubil. Año de 1731". En Tezanos está a casa da familia Gutiérrez de Pando, cuxo escudo de armas adorna a fachada, e a da familia Arce, no barrio de Riba, co brasón de Riba y Arce. Ao soar desta familia pertence a ermida de San Juan, do século XVII, situada fronte á vivenda. No barrio de El Corral, en Santibáñez, está a casa que pertenceu a Francisco Fernández Laso, cun arco de entrada e escudo coas súas armas tras a balconada. O brasón de Naveda y Castañeda, xunto a unha inscrición que di "Un buen morir dura toda la vida", pode verse noutra casona do mesmo pobo. Por último, na localidade de Aloños destaca a casa de Gaspar Bustillo de la Concha, cabaleiro de Santiago, coas armas de Bustillo y Ceballos, e outra coas armas de Ceballos-Velasco y Guazo-Bustillo. Ademais, en diversos lugares do concello poden verse rollos heráldicos, vestixios dos límites dos soares das principais familias da comarca. Por último sinalar como exemplo de arquitectura escolar das primeiras décadas do século XX, o colexio de Santibáñez fundado en 1927 por Francisco Pérez Venero e inaugurado por Primo de Rivera.

Vista de Villacarriedo.

Natureza

A paisaxe que domina Villacarriedo está formada por praderías delimitadas por muros de pedra e salpicadas de cabanas de tipo pasiego. Son prados de sega que proporcionan sustento á abundante cabana gandeira do municipio. Ademais ten montañas alombadas, que sufriron unha deforestación debido ao uso dos seus bosques para a Real Fábrica de Canóns de La Cavada; para a fabricación de barcos en El Real Astillero de Guarnizo e por incendios para pastoreos. Non obstante, aínda existen importantes bosques autóctonos (carballo e faia), sendo destacable o Faial de Aloños. Da fauna protexida polo Catálogo Rexional de Especies Ameazadas de Cantabria podemos encontrar: cangrexo de río, alimoches, desmán ibérico, pícidos etc. Entre outra fauna, aparecen raposos, corzos, xabarís, voitres, lontras, garzas, becadas, cuco, picapeixe, melro acuático etc.

O municipio de Villacarriedo é atravesado de sur a norte polo río Pisueña. Este río forma, cando o río Pas e os seus principais afluentes, Lugar de Importancia Comunitaria (LIC) Río Pas, declarado así pola presenza de especies como a lontra, o cangrexo de río, a troita ou o salmón e os bosques de ribeira.

É destacable "A Caxigona de Villacarriedo", carballo centenario de gran porte que se acha nunha das prazas da capital municipal e que está incluído no Catálogo Rexional de Árbores Singulares. Neste catálogo tamén están incluídos dous teixos e dúas magnolias presentes no Xardín do Palacio de Soñanes e a Caxiga de Bárcena de Carriedo.

Economía

Un 36,9 % da poboación emprégase no sector primario, un 15,1 % na construción, un 10,8 % na industria e un 37,2 % no sector terciario.

Administración

Ángel Sainz Ruiz (PRC) é o actual alcalde do concello (2010). As táboas seguintes expoñen os resultados das eleccións municipais celebradas no 2003 e no 2007.

Eleccións municipais, 25 de maio de 2003 Partido Votos % Concelleiros PRC 831 64,12 % 7 PP 322 24,85 % 2 Alcalde electo: Ángel Sainz Ruiz (PRC).

Eleccións municipais, 27 de maio de 2007 Partido Votos % Concelleiros PRC 833 61,98 % 6 PP 397 29,54 % 3 Alcalde electo: Ángel Sainz Ruiz (PRC).

Demografía

Evolución demográfica

1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1980	1990	2000	2005
2.417	2.563	2.502	2.613	2.774	2.463	2.485	2.354	2.224	2.097	1.758	1.699

Fonte: INE

Festas

• San Francisco en Soto (4 de outubro)
• San Pedro en Villacarriedo (29 de xuño)
• A Virxe do Carme en Bárcena de Carriedo (16 de xullo)
• Santa Ana en Tezanos (26 de xullo)
• San Cristovo en Abionzo (28 de xullo)
• San Rocuco en Abionzo (22 de agosto)
• A Virgen da Soledá en Aloños (primeiro domingo de xullo)
• Santa Marta en Aloños (29 de xullo)
• Santo Padre en Villacarriedo (28 de agosto)
• Corpus Christi en Santibáñez
• San Juan Bautista en Santibáñez (24 de xuño)