Século IX

< Século VIII			Século IX			Século X >
01	02	03	04	05	06	07	08	09	10
11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
31	32	33	34	35	36	37	38	39	40
41	42	43	44	45	46	47	48	49	50
51	52	53	54	55	56	57	58	59	60
61	62	63	64	65	66	67	68	69	70
71	72	73	74	75	76	77	78	79	80
81	82	83	84	85	86	87	88	89	90
91	92	93	94	95	96	97	98	99	00

século VIII < século IX > século X

Tempo que transcorre dende o 1 de xaneiro do 801 ata o 31 de decembro do 900 da era cristiá.

Acontecementos destacados

Galiza

812: durante o reinado de Afonso II de Oviedo descúbrese na diocese de Iria o sepulcro do Apóstolo Santiago, onde manda construír un templo, que acabaría por ser a Catedral de Santiago.

Europa

809 - 815: guerra entre o Imperio Bizantino e Bulgaria.
811: ocorre a batalla de Pliska, entre unha forza bizantina dirixida polo emperador Nicéforo I e un exército búlgaro comandado polo Khan Krum. Os bizantinos son derrotados nunha serie de enfrontamentos que culminan coa morte de Nicéforo I.
813: os bizantinos son duramente derrotados polos búlgaros na batalla de Versinikia.
c. 813 - c. 915: período de graves ataques navais árabes nas costas dos mares Tirreno e Adriático.
814: Carlomagno morre na cidade de Aquisgrán.
815: asínase un acordo de paz de 30 anos entre Bulgaria e o Imperio Bizantino.
825: batalla de Ellandun: o rei Ecgberht de Wessex vence a Mercia e establece o reino de Wessex como o reino supremo de Inglaterra.
839 - 842: guerra búlgaro-servia.
840: morre Lois I, o Piadoso.
841: Dublín é fundada na costa leste de Irlanda polos viquingos.
843: o Imperio Carolinxio está no seu apoxeo en territorio e área. Os tres fillos de Lois I o Piadoso chegan a un acordo coñecido como o tratado de Verdún e dividen o Imperio Carolinxio en tres; Francia Oriental foi dada a Lois o Xermánico, Francia Occidental a Carlos o Calvo e Francia Media a Lotario I.
844: a primeira incursión viquinga na Península Ibérica.
846: un exército de árabes sarracenos procedentes de África, profanan santuarios cristiáns en Roma, incluíndo tumbas e basílicas.
848 - 852: a marxe oeste do Tíber é anexada á cidade de Roma cunha muralla defensiva, encargada polo Papa León IV, constrúese arredor do que se deu en chamar a Cidade Leonina como resposta defensiva á profanación sarracena de Roma en 846.
850 - 875: os primeiros colonos nórdicos chegan a Islandia.
862: o comezo da dinastía Rurícovich en Rus'.
862: a dinastía Bagratuni da Armenia medieval comeza con Ashot I.
863 - 879: período de cisma entre as igrexas orientais e occidentais.
864: cristianización de Bulgaria baixo Boris I.
867: renacemento do Imperio Bizantino baixo a dinastía macedonia.
870: cristianización dos serbios.
870: fundación do Castelo de Praga.
871 - 899: reinado de Alfredo o Grande, o primeiro rei dos ingleses.
872: Islandia colonizada por Ingólfur Arnarson de Noruega.
878: a batalla de Ethandun resulta na vitoria de Alfredo o Grande sobre o señor da guerra Guthrum I.
885: chegada a Bulgaria dos discípulos dos santos Cirilo e Metodio, Clemente de Ohrid e Naum de Preslav. Desenvolvemento do alfabeto cirílico.
885: o abade Cernuo convértese en testemuña do asedio de París polos viquingos.
888: o Imperio Carolinxio decae e cae despois da morte de Carlos o Gordo.
893: concilio de Preslav, Vladimir-Rasate é destronado e sucedeuno Simeón I; a capital trasládase de Pliska a Preslav; o clero bizantino é expulsado e substituído polo búlgaro. O búlgaro antigo convértese na lingua oficial do país.
895/896: ano da chegada dos maxiares a Pannonia. Este ano é amplamente aceptado como o inicio da "toma de terras" húngara.
899: morre o rei Alfredo o Grande de Wessex, primeiro rei dos ingleses.

África

827 - 902: os aglábides establecen un emirato en Sicilia e, posteriormente, atacan o sur de Italia.
830: establécese o Imperio de Ghana (Wagadu).
842: Samaale convértese en xefe do clan Hashiyah e lanza a conquista de Somalia. Isto facilita colonización Hashiyic da península, desprazando aos pobos cusitas nativos de Somalia.
859: os musulmáns establecen a Universidade de Al Karaouine como madrasa en Fez, Marrocos.

Oriente Medio

820: Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī escribe o seu tratado sobre álxebra: O libro compendio sobre o cálculo mediante a realización e o equilibrio.
830: a Casa da Sabedoría, unha biblioteca e un instituto de tradución establecido en Bagdad por Al-Ma'mun, califa Abbásida, para transferir o coñecemento de gregos, persas, indios, etc. ao mundo musulmán.
861: asasinato do califa abbásida Al-Mutawakkil e declive do califato Abbásida.
868: Ahmad ibn Tulun rompe co califato abbásida e establece a dinastía Tulunid.

Asia

800s: no sueste asiático os reinos de Muja (daquela Brunei e Vijayapura) e Mayd (Ma-i) libraron a guerra contra o Imperio da China.
802: Jayavarman II do pobo Khmer en Camboxa funda o Imperio Khmer e establece a dinastía Angkoriana.
803: a construción do Buda xigante de Leshan na China da dinastía Tang acaba por rematar despois de 90 anos.
805 - 820: a dinastía Tang estaba baixo o goberno do emperador Xianzong de Tang.
825: Borobudur complétase durante o reinado de Samaratungga.
835: ocorre o Incidente da rosa suave. O emperador Wenzong da dinastía Tang conspira para matar aos poderosos eunucos da corte Tang, pero a trama é frustrada.
845: o budismo é perseguido e prohibido en China.
851: o comerciante árabe Sulaiman al-Tajir visita o porto chinés de Guangzhou, no sur da China, e observa a fabricación de porcelana, a mesquita islámica construída en Guangzhou, o sistema de hórreos da cidade e como funcionaba a súa administración municipal.
856: complétase Prambanan. Segundo a inscrición de Shivagrha, Rakai Pikatan, o marido de Pramodhawardhani, derrotou a Balaputra.
860: Balaputra, o maharajá de Suvarnadvipa e gobernante de Srivijaya, constrúe o templo e mosteiro budista en Nalanda, India, nos terreos cedidos polo rei Devapaladeva de Pala en Bengala, segundo a inscrición de Nalanda.
863: o autor chinés Duan Chengshi describe o comercio de escravos, o comercio de marfil e o comercio de ámbar gris de Somalia no leste de África.
869: un terremoto e un tsunami asolaron a costa xaponesa de Sanriku.
875 - 884: Huang Chao lidera unha rebelión sen éxito contra a dinastía Tang na China.

Personaxes destacadas

Abd al-Rahman III (891-961): futuro emir Omeia e fundador do califato de Córdoba (929-1031) no ano 929.
Adi Shankara (788-820): pensador hindú.
Ahmad bin Hanbal (780-855): teólogo fundador do hanbalismo.
Al-Khwarizmi (783-846): matemático persa "pai" da álxebra.
Al-Jahiz (781-861): escritor árabe.
Afonso II de Oviedo (760-842): rei do reino de Asturias, durante o seu reinado descubriuse a tumba do Apóstolo Santiago.
Alfredo o Grande (849-899): rei de Wessex, famoso polas súas loitas contra os viquingos.
Árpád (840?-907): gran príncipe dos maxiares.
Abbas Ibn Firnas, 810-887: científico andaluz, famoso por ser un excelente fabricante de lentes, e inventor de reloxos de area, planetarios e os primeiros antepasados documentados que se coñecen ata a data do paracaídas (852) e do ala delta (878), entre outros moitos inventos e melloras.
Basilio I (811-886): emperador bizantino.
Boris I de Bulgaria (-907): primeiro rei cristián de Bulgaria.
Carlomagno (742-814): rei dos francos, emperador do Imperio carolinxio.
Clemente de Ohrid (840?-916): arcebispo de Bulgaria e escritor.
Han Yu (768-824): escritor chinés.
Harald I (855-930): primeiro rei de Noruega.
Jayavarman II (770-850): fundador do Imperio Khmer.
Xoán VIII (820-882): papa de Roma, coñecido pola lenda da "Papisa Xoana".
Kenneth I de Escocia (800-858): rei dos pictos e considerado o primeiro rei de Escocia.
León VI o Sabio (866-912): emperador bizantino.
Xoán Escoto Eríxena(c. 810-c. 877): filósofo.
Lois I (778-840): rei do Imperio Carolinxio, fillo de Carlomagno.
Naum de Preslav (830-910): santo, escritor e mestre de orixe búlgara.
Ragnar Lodbrok (805?-865): rei viquingo, coñecido por liderar as incursións viquingas en territorios cristiáns en Europa
Simeón I de Bulgaria (864/865-927): rei do Primeiro Imperio Búlgaro, famoso polas súas campañas militares.
Wang Geon (887-943): rei coreano, fundador da dinastía Koryo.
Xianzong de Tang (778-820): destacado emperador chinés.

Invencións, creacións e descubrimentos

Álxebra de Al-Khwarizmi.
Ecuacións cadráticas: o matemático indio Śrīdharācārya derivou a fórmula cadrática utilizada para resolver ecuacións cadráticas.
Primeira imaxe dunha moa rotativa nunha fonte europea: a ilustración mostra a manivela, o primeiro uso coñecido dunha manivela en Occidente. Libro de salmos de Utrecht, 843.
O primeiro libro impreso coñecido, o Sutra do Diamante, impreso na China mediante a impresión en xilografía no ano 868.
Invención da pólvora por alquimistas taoístas chineses.
O xadrez chega ao Xapón.
O latín vulgar comeza a desenvolverse en varias linguas romances.
Dous silabarios ou kana desenvólvense a partir de caracteres chineses simplificados no Xapón.
A escritura tibetana tivo a súa terceira e última reforma ortográfica.

Este artigo sobre efemérides é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.