Heraklion

**Heraklionen bilakaera demografikoa**
1800	15 000
1850	18 910
1900	22 501
1920	29 491
1928	39 231
1951	55 373
1961	64 337
1971	78 209
1981	102 398
1991	116 178
2001	137 766
2011	173 450

Heraklion; Ηράκλειο; Iràklio
	hiri handia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Grezia
Decentralized administration of Greece	Decentralized Administration of Crete
Eskualdea	Crete Region
Unitate periferikoa	Heraklion (unitate erregionala)
Udalerria	Heraklion Municipality
Alkatea	Vasilis Labrinos (en)
Izen ofiziala	Ηράκλειο
Jatorrizko izena	Ηράκλειο; Iràklio
Posta kodea	71000–71999
Geografia
Koordenatuak	35°20′25″N 25°08′04″E / 35.3403°N 25.1344°E
Azalera	109,03 km²
Altuera	33 m
Demografia
Biztanleria	145.440 (2021); 135.761 (2001); 121.872 (1991); 140.730 (2011); Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2011)
Dentsitatea	1.334 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	2810
Hiri senidetuak	Konstantza, Odesa, Pernik, Toledo eta Nizhni Novgorod
	heraklion.gr

Heraklion (antzinako grezieraz: Ἡράκλειον, Hêrákleion;grezieraz: Ηράκλειο, Iraklio) Greziako Kreta uharteko hiri eta portu nagusia eta hiriburu administratiboa da. Greziako laugarren hiririk populatuena da.

Izena

Arabiarrek, IX. mendean, gotorleku bat eraiki zuten orain hiria dagoen tokian, eta rabḍ al-ḫandaq izena eman zioten. Izen hori grekora pasatu zen Χάνδαξ (Handax) bilakatuta, eta Candia izenaz latindartu zen. Veneziarrek zabaldu zuten Candia izena, eta hala erabili zen XIX. mendera arte. Kreta uharte osoa izendatzeko ere erabili zen Candia izena.

Heraklion izen zaharra inguruko Heracleum (Herakleoren hiria) portu erromatarretik hartu zuen

Historia

Minostar zibilizazioaren garaian Kretako gune nagusia Knosos izan zen, eta Heraklion Knososeko jauregiaren hondakinetatik gertu dago. Estrabonen arabera, Heraklion Knososko portua zen.

Bizantziarren garaian (K.o. 395-824), ez zuen garrantzi handirik izan uhartean, Knosos eta Gortina baitziren uharteko gune nagusiak.

Gaur egungo hiria Al-Hakam I.ak Kordobako emirerritik kanporatutako musulman matxinoek sortu zuten 824an, uhartea bereganatu ondoren. Lubaki bat egin zuten gotorlekua babesteko, eta rabḍ al-ḫandaq (ربض الخندق) «Lubakiaren gotorlekua» izena eman zioten. Aurrerantzean, Al-Khandak deitu zioten.

961ean, bizantziarrek eraso zioten; hiria setiatu eta hartu ondoren, erraustu egin zuten.

1204an Veneziako Errepublikak erosi zuen, eta Kandia izena eman. Hiria gotortu egin zuten, eta harresi ikaragarriak eraiki zituzten. Portuan gotorleku bat eraiki zuten.

1669ko irailaren 27an, 22 urteko setio baten ondoren, otomandarrek bereganatu zuten hiria. Setioaren azken 22 hilabeteetan, 70.000 otomandar, 38.000 kretatar eta kristauen 29.000 esklabo hil ziren.

1898tik aurrera, hiria britainiarren mende gelditu zen, eta 1913an, Kreta osoarekin batera, Greziako Erresumaren mendera pasatu zen.

Klima

Datu klimatikoak (Heraklion)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	24.8	26.2	29.4	34.5	38.0	41.3	41.0	42.0	39.5	35.7	31.2	28.5	'
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	15.2	15.5	16.8	20.2	23.5	27.3	28.6	28.4	26.4	23.1	20.1	17.0	21.9
Batez besteko tenperatura (ºC)	12.6	12.8	13.8	16.6	19.7	23.7	25.7	25.6	23.4	20.3	17.4	14.5	18.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	10.0	10.0	10.8	13.0	15.9	20.0	22.7	22.7	20.3	17.5	14.7	12.0	15.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	1.2	1.4	3.3	6.4	8.0	13.2	16.2	16.6	13.5	9.7	6.4	3.4	'
Pilatutako prezipitazioa (mm)	91.5	77.4	57.4	30.0	15.2	3.2	1.0	0.7	19.5	68.8	58.8	77.1	500.6
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	10.1	9.1	6.9	3.4	1.9	0.5	0.1	0.1	1.3	4.9	6.0	8.9	53.2
Eguzki orduak	117.8	124.7	176.7	228.0	300.7	351.0	372.0	347.2	282.0	198.4	150.0	120.9	2769.4
Iturria: Hong Kong Observatory^[1] NOAA (muturreko datuak)^[2]

Demografia

Greziak bereganatu ondoren, populazioa azkar hazi zen hirian. Bigarren Mundu Gerran kalte handiak izan zituen hiriak, eta populazioa inguruko herrietara sakabanatu zen. Gerraren ondoren, hiria neurririk gabe hazi zen, planifikaziorik gabe, eta auzo asko sortu ziren.

Auzoak

Agia Aikaterini (Αγία Αικατερίνη)
Agia Irini Chryssovalantou (Αγία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου)
Agia Marina (Αγία Μαρίνα)
Agia Triada (Αγία Τριάδα)
Agios Ioannis (Άγιος Ιωάννης)
Agios Ioannis Chostos (Άγιος Ιωάννης Χωστός)
Analipsi (Ανάληψη)
Atsalenio (Ατσαλένιο)
Bedevi (Μπεντεβή)
Chanioporta (Χανιώπορτα)
Chryssopigi (Χρυσοπηγή)
Dilina (Δειλινά)
Estavromenos (Εσταυρωμένος)
Filothei (Φιλοθέη)
Fortetsa (Φορτέτσα)
Giofyro (Γιόφυρο)
Hilioupoli (Ηλιούπολη)

Kainourgia Porta (Καινούργια Πόρτα)
Kamaraki (Καμαράκι)
Kaminia (Καμίνια)
Katsabas (Κατσαμπάς)
Kipoupoli (Κηπούπολη)
Knossos (Κνωσσός)
Kommeno Bedeni (Κομμένο Μπεντένι)
Lido (Λίντο)
Mastabas (Μασταμπάς)
Messambelies (Μεσαμπελιές)
Papa-Titou Metochi (Παπα-Τίτου Μετόχι)
Pateles (Πατέλες)
Poros (Πόρος)
Therissos (Θέρισσος)
Tria Pefka (Τρία Πεύκα)
Tris Vagies (Τρεις Βάγιες)

Aldiriak

Agia Irini (Αγία Ειρήνη)
Agia Marina (Αγία Μαρίνα)
Ammoudara (Αμμουδάρα)
Amnissos (Αμνισσός)
Athanati (Αθάνατοι)
Daphnès (Δαφνές)
Finikia (Φοινικιά)
Gazi (Γάζι)
Giofyrakia (Γιοφυράκια)

Karteros (Καρτερός)
Kavrochori (Καβροχώρι)
Néa Alikarnassós (Νέα Αλικαρνασσός)
Skalani (Σκαλάνι)
Stavrakia (Σταυράκια)
Syllamos (Σύλλαμος)
Vassilies (Βασιλειές)
Voute (Βούτες)
Xirokambos (Ξηρόκαμπος)

Monumentuak eta gune interesgarriak

Knososko jauregia, hiritik 5 km-ra.

Monumentu bizantziar eta veneziarrak

Santa Katerina Sinaikoaren eliza, veneziarrek XVI. mendean eraikia. Barnean, ikono bizantziarrak dauzka.
Harresi veneziarrak, XIV. mendetik XVI. mendera bitartean eraikiak; izar-formako egitura dute.

Portu zaharra, XVI. mendekoa.
San Marko eliza, XIII. mendean eraikia eta XVI. mendean berreraikia.
Done Petri eta Done Pauloren monasterioa, XIII. mendekoa.

San Titoren eliza, jatorriz bizantziarra eta XV. mendean veneziarrek aldatua.
Iturriak:
- Bembo iturria (Krini Bebo, Κρίνη Μπέμπο), XVI. mendekoa.
- Morosini iturria (Krini Morozini, Κρίνη Μοροζίνη), 1628koa.
- Sagredo iturria (Krini Sagredo, Κρίνη Σαγρέντο)
- Priuli iturria (Krini Priouli, Κρίνη Πριούλι)