Ismail al-Azhari
| Ismail al-Azhari | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Persona informo | |||||
| إسماعيل الأزهري | |||||
| Naskiĝo | 20-an de oktobro 1901 en Omdurman | ||||
| Morto | 26-an de aŭgusto 1969 (67-jaraĝa) en Kartumo,  Demokratia Respubliko Sudano
| ||||
| Religio | islamo vd | ||||
| Ŝtataneco | Sudano (1956–1969) Respubliko Egiptio (1953–1956) Egipta Reĝlando (1922–1953) Sultanlando Egiptio (1914–1922) Otomana Imperio (1900–1914)  vd
| ||||
| Alma mater | Usona universitato de Bejruto vd
| ||||
| Partio | Democratic Unionist Party (en)  vd
| ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | politikisto vd
| ||||
| |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Ismail al-AZHARI (arabe إسماعيل الأزهري; la 20-an de oktobro 1900 - la 26-an de aŭgusto 1969) estis sudana politikisto kaj nacia gvidanto, konsiderita la sudana Patro de la Nacio. La unua ĉefministro de Sudano (1954-1956) kaj ĝia tria prezidanto (1965-1969).
Vivo
[redakti | redakti fonton]
Li naskiĝis en la grandurbo de Omdurmano en Sudano. Li estis edukita en Charles Gordon Kolegio en Ĥartumo kaj en la Usona universitato de Bejruto, de kiu li diplomiĝis en 1930 kiel matematikinstruisto. En 1937 li estis nomumita ĉefsekretario de la kolegio. En 1938, esperante ke lia popolo ludos pli grandan rolon en la administrado de ilia lando, ene de la kadro de brita rego, li fondis la Graduates' General Congress (Ĝeneralan Kongreson de Diplomiĝintoj) kaj estis elektita estro.
En 1942 li iĝis la de fakta proparolanto de la Sudana Nacia Forto, kiam la klopodoj de la Kongreso labori kune kun la britoj fiaskis. Kvankam certa grupo en la Kongreso daŭre aliĝis al kunlaboro kun la britoj, por atingi sendependecon en malrapida kaj laŭgrada maniero, alia parto, gvidata de Al-Azhari, emis unuigi Sudanon kun Egiptio ("Unuiĝo de la Nila Valo"), kiu tiutempe jam estis en sendependa.
En 1943 li fondis la unuan politikan partion en Sudano, la partion arabe الإخوة, al-Iĥawa, signifante la fratoj, kies unu el ĝiaj gravaj potencbazoj estis la sufia frakcio. Al-Azhari agis kontraŭ ajna kunlaboro kun la britoj, kaj tial postulis la bojkoto de la balotoj okazigitaj fare de la britoj en la lando por loka leĝdona konsilio en 1948. Post ĉi tiu paŝo li estis arestita de la aŭtoritatoj. La volemo kaj ambicio de Al-Azhari kuniĝi kun la egiptoj ricevis simpatian subtenon de la egipta flanko kaj la registaro de reĝo Faruk la 1-a] faris ĉion en sia povo por kunfandi la du landojn, bremsante la sudanajn ambiciojn por sendependeco.
En 1952, la egiptia revolucio de la liberaj oficiroj, kiu venigis al la potenco tie Muhammad Nagib kaj poste Gamal Abdel Nasser, ŝanĝis la egiptan pretecon por unuiĝo, kaj direktis ĝian pezon ĝuste en subteno de aparta sudana sendependeco.
En februaro 1953, interkonsento estis subskribita inter la egiptaj aŭtoritatoj, Britio kaj sudanaj reprezentantoj, por krei ene de tri jaroj sudanan aŭtonomion ene de konfederacia kadro kun Egiptujo, kaj por okazigi elektojn por determini la naturon de la registaro en la lando. Malgraŭ lia malliberigo, kaj malgraŭ la fakto ke lia partio estis disŝirita per internaj malkonsentoj, al-Azhari sukcesis reveni al gvida gvida pozicio. Li fondis la Democratic Union Party (Democratic Union Party, al-Hazb al-Itihadi al-Demokrati), kiu levis sur sia standardo opozicion al brita rego kaj senduban afinecon por Egiptujo. En la balotoj de la Leĝdona Konsilio okazigitaj en novembro 1953, la partio gajnis plimulton de 51 sidlokoj el 97. En 1954, Al-Azhari fariĝis la ĉefministro de Sudano.
La lando sendependiĝis en 1956, sed komenciĝis multjara civila milito de la araba kaj islama nordo kontraŭ la kristana kaj animista ne-araba sudo. Post pliaj jardekoj sekvis la Dua Sudana Enlanda Milito kiu finifne rezultis la sendependigon de Sud-Sudano.
Regado
[redakti | redakti fonton]
Baldaŭ evidentiĝis, ke la sudana popolo, malgraŭ sia subteno por la partio de al-Azhari, ne vere interesiĝis pri unuiĝo kun Egiptio. En rimarkinda ago de unuiga gvidado, al-Azhari konsentis kunlabori kun la rivala partio Hizb al-Uma (partio de la nacio) kaj deklari la Deklaracion de Sendependeco de Sudano la 1-an de januaro 1956, kiu kreis Sudano kiel aparta nacia ŝtato. Aliflanke, rezigni la ideologian bazon de lia partio igis ĝin malfortiĝi en publiko kaj redukti ĝian potencobazon. En februaro, al-Azhari formis "registaron de spertuloj" bazitan sur burokratoj- teknokratoj. Lia partio disiĝis, kiam liaj subtenantoj kiuj apartenis al la sufia frakcio fondis la Popolan Demokratan Partion.
Okazis balotado rezultanta en la kompono de demokrata parlamento, Ismail al-Azhari estis elektita Ĉefministro kaj estris la unuan modernan sudanan registaron.[1] La 1a de Januaro 1956, en speciala ceremonio okazinta en la Popola Palaco, la egiptia kaj la britia flagoj estis malhisitaj kaj la nova sudana flago, komponita de verda, blua kaj flavaj strioj, estis hisita anstataŭe fare de la ĉefministro Ismail al-Azhari.
Lia registaro ne formulis konstitucion nek stabilan reĝimmekanismon, pro la deziro de lia partner-rivalo en povo, la Naciisma Partio, por prezidenta reĝimo kaj aliflanke la subteno de Al-Azhari por parlamenta reĝimo. Tial oni decidis ne decidi, kaj daŭre starigi la ŝtatajn instituciojn surbaze de lokaj interkonsentoj. Alia problemo ekestis de la inkludo de Suda Sudano ene de la landlimoj. La loĝantaro de la regiono ne vidis sin kiel parto de la araba - islama sudana nacio kaj la regado komencis baziĝi sur devigo, kio kondukis al la Unua Sudana Enlanda Milito. En junio 1956, al-Azhari malsukcesis malkonfidan voĉdonon kaj lia unua registaro falis.
En 1961, al-Azhari estis arestita kadre de puĉo kaj sendita al malliberejo dum pluraj monatoj en Juba. En 1964, la demokrata reganto estis reinstalita kaj al-Azhari revenis por gvidi politikan partion. En marto 1965, li estis nomumita la prezidanto de la lando, en tiu pozicio li serĉis regi super la lando la leĝojn de la islama Ŝario, tiel ke la islama juro ĉiam superu la civilan juron. Li ankaŭ malpermesis la Komunistan Partion. Interalie, li estris la Ĥartuman Konferencon kiu formulis la politikon de arabaj landoj al Israelo post la Sestaga milito (La tri neoj: neniu rekono de Israelo, neniuj intertraktadoj kun Israelo, neniu paco kun Israelo). En majo 1969, Jafar Nomeiri kaptis potencon en puĉo. Al-Azhari estis malliberigita kaj lia sano plimalboniĝis en malliberejo ĝis li mortis en aŭgusto de tiu jaro.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Brief History of the Sudan. Sudan Embassy in London (20a de Novembro 2008). Arkivita el la originalo je 20a de Novembro 2008. Alirita 31a de Majo 2013 . Arkivigite je 2008-11-20 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2008-11-20. Alirita 2023-04-29 .
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- O'Ballance, Edgar. (1977) The Secret War in the Sudan: 1955–1972.. Faber and Faber. ISBN 0-571-10768-0.
- A.A. Ibrahim, Manichaean Delirium: Decolonizing the Judiciary and Islamic Renewal in the Sudan, 1898-1985, Brill, 2008, (ISBN 9789047441878) Chapter Three. President Ismail Al-Azhari, 1965–1969: The politics of moral injury