Σπουδή (σκάκι)

Η σπουδή (επίσης καλλιτεχνικό φινάλε) είναι είναι μια σκακιστική σύνθεση, δηλαδή μια επινοημένη θέση πεσσών της σκακιέρας, στην οποία

• τα λευκά πρέπει να παίξουν και να νικήσουν ή
• τα λευκά πρέπει να παίξουν και να επιτύχουν ισοπαλία.

τα λευκά πετυχαίνουν τον σκοπό τους όπως και αν αμυνθούν τα μαύρα

Τυπικά οι σπουδές μοιάζουν με φινάλε (τέλος) παρτίδας καθώς έχουν λίγα κομμάτια. Η σπουδή μπορεί να θεωρηθεί ειδική περίπτωση σκακιστικού προβλήματος αλλά σε αντίθεση με τα συνήθη σκακιστικά προβλήματα που τα λευκά συχνά μπορούν να νικήσουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους αλλά ζητείται ο συντομότερος τρόπος, στις σπουδές το ζητούμενο είναι ο σκοπός (νίκη ή ισοπαλία, όπως και σε μία παρτίδα). Κανονικά οι σπουδές πρέπει να έχουν επίσης μοναδική λύση.

Υπάρχουν κάποιοι συνθέτες που ειδικεύτηκαν στις σπουδές, όπως είναι ο Γκένριχ Κασπαριάν, ο H. Rinck, o L. Kubbel, ο A. Troitzky, και πολλοί άλλοι.

Τα λευκά νικούν

A. S. Seletsky, 1^o Βραβείο, Chess in U.S.S.R., 1933

Παίζουν τα λευκά και κερδίζουν.

Υπάρχουν κάποιες σπουδές που έχουν εκπληκτική λύση, είναι πραγματικά έργα τέχνης. Δεξιά παρουσιάζεται η βραβευμένη το 1933 σπουδή του Σελέτσκι (A. S. Seletsky). Η εκφώνηση παίζουν τα λευκά και κερδίζουν μας αναγκάζει να αναρωτηθούμε, πόσο πιο δυνατά είναι τα λευκά. Έχουν ένα πιόνι έτοιμο να προαχθεί, αλλά ήδη απειλείται από τον μαύρο αξιωματικό, το τετράγωνο προαγωγής ελέγχεται από την μαύρη βασίλισσα, και μόλις θελήσει να κινηθεί ο μαύρος βασιλιάς για να το πάρει δίνει σαχ από αποκάλυψη. Η θέση είναι πολύ ανοιχτή και δεν φαίνεται ο τρόπος που τα λευκά θα μπορούσαν να πιέσουν τα μαύρα.

1.Βη5! Ρε6+

Αν 1... Αxδ7, τότε 2.Ιζ4 και με 3.Αθ5+ τα λευκά κερδίζουν.

Αν 1... Βε7, τότε 2.δ8=Β και τα λευκά κερδίζουν.

2.Ρη1!

Αργότερα θα φανεί γιατί πήρε θαυμαστικό η κίνηση αυτή.

2... Ρxδ7

Δεν είναι καθόλου καλό το 2... Αxδ7 3.Αη4+ Ρζ7 4.Ιε5+ Ρε8 5.Αxδ7#

3.Ιγ5+ Ργ8

Δεν είναι καλό το 3... Ρδ6 4.Βη3+ Ρδ5 5.Αγ4+ Ρxγ4 6.Ββ3+ και στην επόμενη κίνηση θα χαθεί η μαύρη βασίλισσα. Αν 3... Ρε8 4.Αθ5+ και χάνεται η Βζ8. Αν 3... Ργ7 ή 3... Ρδ8, τότε με 4.Ιε6+ χάνεται η Βζ8.

4.Αα6+ Ρβ8

5.Βη3+ Ρα8

6.Αβ7+ Αxβ7

7.Ιδ7

Η Βζ8 απειλείται άμεσα και πρέπει να μετακινηθεί. Μια καλή ιδέα είναι να δώσει σαχ, αλλά ο λευκός βασιλιάς είναι τοποθετημένος σοφά στο η1 (η σημασία της δεύτερης κίνησης!) και δεν υπάρχει ασφαλές σαχ από τα μαύρα. Τα λευκά απειλούν ακόμα 8.Ιβ6# και, αν φύγει η Βζ8 από την γραμμή 8, ακολουθεί 8.Ββ8#, επομένως...

7... Βδ8

8.Ββ8+ Βxβ8

9.Ιβ6#

Τα λευκά ξεκινώντας από ανοιχτή θέση στην σκακιέρα, μέσα σε εννιά κινήσεις, κάνουν με έναν μοναχικό ίππο ματ αποπνιγμού στα μαύρα που κατάφεραν να στριμωχτούν στην γωνία.

Τα λευκά πετυχαίνουν ισοπαλία

Mark S. Liburkin, 64, 1934

Παίζουν τα λευκά και κάνουν ισοπαλία.

Η ισοπαλία επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους:

• με θέση πατ (στα λευκά ή και στα μαύρα)
• με έλλειψη υλικού της μιας πλευράς ώστε να επιτύχει νίκη (π.χ. Ρ + Ι εναντίον Ρ)
• με επανάληψη των κινήσεων, (τρεις φορές η ίδια θέση χωρίς να παρθεί κομμάτι ή να κινηθεί πιόνι με την ίδια πλευρά να έχει σειρά να παίξει).

Στο διάγραμμα δεξιά βλέπουμε μια σπουδή του Λιμπιούρκιν (M. S. Libiurkin), όπου η εκφώνηση ζητά να παίξουν πρώτα τα λευκά και να πετύχουν ισοπαλία. Το πιόνι γ7 είναι καρφωμένο, άρα δεν μπορούν οι δυνάμεις των λευκών να γίνουν ισχυρότερες, και η θέση είναι ανοιχτή, οπότε το πατ δεν είναι εύκολο να γίνει. Ας δούμε την λύση:

1.ε5!

Απειλεί 2.γ8=Β, ή 2.Αδ5+ που κερδίζει την μαύρη βασίλισσα.

1... Ιxε5

Τώρα τα λευκά δεν πρέπει να συνεχίσουν με 2.Αδ5+ γιατί με 2... Ιζ3 τα μαύρα κερδίζουν.

2.γ8=Β Ιγ4+

Εδώ πρέπει να προσέξουν τα λευκά. Αν παίξουν 3.Ρα7, τότε με 3... Βη1+ τα μαύρα κάνουν ματ ή κερδίζουν την Βγ8.

3.Ρα8 Ιβ6+

4.Ρβ7 Ιxγ8

5.Αδ5+ Ρη1

Πάλι έχουν μια ευκαιρία να χάσουν τα λευκά. Αν 6.Αxθ1 Ιδ6+ 7.Ργ6 Ρxθ1 και τα μαύρα κερδίζουν.

6.Ρxγ8!

Τώρα τα μαύρα είναι υποχρεωμένα να πάρουν τον αξιωματικό που απειλεί την μαύρη βασίλισσα.

6... Βxδ5

και τα λευκά είναι πατ.