Ήρωας
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Ως ήρωας στη μυθολογική παράδοση αλλά και ως σύγχρονο κοινωνικό αρχέτυπο εννοείται κάποιος άνδρας ή γυναίκα (ηρωίδα), που μπορεί να εμφανίζεται παραδοσιακά ως πρωταγωνιστής ενός μύθου, ενός θρύλου ή έπους και που κατέχει ικανότητες μεγαλύτερες από εκείνες που κατέχει ο μέσος άνθρωπος. Αυτές οι ικανότητες τον βοηθούν να εκτελέσει ασυνήθιστες και παράτολμες αγαθοεργές πράξεις (ηρωική πράξη) για τις οποίες γίνεται γνωστός/ή . Αυτές οι δυνάμεις δεν είναι μόνον σωματικές αλλά και διανοητικές ή ψυχικές. Ως ήρωας επίσης νοείται η κεντρική φυσιογνωμία ενός λογοτεχνικού, θεατρικού και κινηματογραφικού έργου.
Γενικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο άνθρωπος μεταβάλλεται σε ήρωα όταν εκτελέσει μια ασυνήθιστη και αξιέπαινη πράξη. Παραδοσιακές ηρωικές πράξεις είναι η θηριοκτονία και η διάσωση ανθρώπων από σίγουρο θάνατο, ή η λύτρωση μιας ολόκληρης φυλής από συγκεκριμένους κινδύνους. Συνεπώς υπό κανονικές συνθήκες ο ήρωας εκτελεί αυτό που θεωρείται κοινώς αποδεκτά καλό και ευγενές μέσα στα πλαίσια του πολιτισμού που δρα. Στην λογοτεχνία, όμως, ιδιαίτερα στην τραγωδία είναι πολύ πιθανό ο ήρωας στην εξελικτική του πορεία να υποπέσει σε λάθη, (π.χ. Άμλετ, Οιδίποδας κ.λπ.)
Ενίοτε αληθινά πρόσωπα κατορθώνουν με ανάλογες πράξεις να φθάσουν στο ηρωικό status και να θεωρούνται ήρωες από τους συνανθρώπους τους. Η διαδικασία της ηρωοποίησής τους συνήθως συμπληρώνεται με την γοργή ανάπτυξη ενός συμπλέγματος μύθων γύρω από τον ήρωα, ενώ συχνά του αποδίδονται δυνάμεις πέρα από εκείνες που κατέχει ο μέσος άνθρωπος. Η κοινωνική ανθρωπολογία, αντιμετωπίζοντας το θέμα -εκτός από την μυθολογική- και στην κοινωνιολογική του διάσταση, θεωρεί επίσης τον ήρωα ως ανάγκη μιας κοινωνίας ή ενός έθνους που χάνει τα ηθικά και πολιτισμικά του ερείσματα. Ο ήρωας στην προκειμένη περίπτωση αποτελεί ένα ηθικό πρότυπο για τα νεαρά μέλη μιας κοινωνίας, αλλά και μια εξιλεωτική πράξη για την εγγενή αδυναμία της να αντιμετωπίσει τα πρακτικά της προβλήματα. Μια τέτοια διαδικασία μυθοποίησης, βέβαια, είχε έναν λειτουργικό ρόλο για τις αρχαίες κοινωνίες, ακόμη και αν δεν βρίσκονταν σε κατάσταση φθοράς. Ο ήρωας και η δυναμική του μύθου λειτουργούσαν ως μέσο διδασκαλίας για τις επερχόμενες γενεές και ως μέσο πολιτισμικής τους ενσωμάτωσης, συνήθως με τελετές ενηλικίωσης αφιερωμένες στον ήρωα ή/και την προστάτιδά του θεότητα.
Ήρωες ημίθεοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σε ορισμένους αρχαίους πολιτισμούς η δύναμη του ηρωικου στοιχείου ήταν τέτοια, ώστε οι ήρωες έφθαναν συχνά στην θέωση. Η ίδια η λέξη ήρως προέρχεται από την Αρχαία Ελληνική γλώσσα, στην οποία κυρίως σηματοδοτεί τον πολιτισμικό ήρωα της μυθολογίας. Οι Έλληνες ήρωες -και αρκετοί Ρωμαίοι- ήταν συχνά μυθολογικοί χαρακτήρες που φέρονταν ως επώνυμοι ιδρυτές πόλεων και πολιτισμικών συμπλεγμάτων. Αυτοί οι μυθολογικοί ήρωες δεν λειτουργούσαν αναγκαστικά ως πρότυπα διαπαιδαγώγησης ή δεν κατείχαν πάντα τις ηρωικές αρετές του έπους. Πολλοί ήταν ημίθεοι, το αποτέλεσμα της ένωσης θεών και ανθρώπων και η εποχή κατά την οποία ο ρόλος τους ήταν ενεργός ονομάζεται "ηρωική εποχή". Η ηρωική εποχή στον ελληνικό χώρο τελειώνει με την λήξη του Τρωικού πολέμου και την επιστροφή των ηρώων στην πατρίδα τους.
Οι περισσότερες γηγενείς ευρωπαϊκές θρησκείες έχουν ενσωματώσει το ηρωικό στοιχείο με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Αρκετοί αρχαίοι γερμανικοί, ελληνικοί και οι ρωμαϊκοί ήρωες, μαζί με τις ιδιότητες και τις λατρευτικές πρακτικές τους ενσωματώθηκαν από την Ορθόδοξη και κυρίως την Καθολική εκκλησία του Χριστιανισμού κατά τους μεσαιωνικούς κυρίως χρόνους, σχηματίζοντας τη βάση στης σύγχρονης λατρείας των Αγίων.
Πολιτισμικός ήρωας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο πολιτισμικός ήρωας είναι μια ιστορική ή μυθολογική μορφή που σχετίζεται ιδιαίτερα με μια πολιτισμική εθνική, φυλετική, θρησκευτική ομάδα. Συνήθως αλλάζει τον κόσμο με μια επινόηση, εφεύρεση ή ανακάλυψη. Ο τυπικός πολιτισμικός ήρωας πιστώνεται με την επινόηση της φωτιάς, της γεωργίας της τέχνης και της θρησκείας και είναι συχνά η σημαντικότερη μορφή ενός λαού, ή ο ιδρυτής της δυναστείας που τον κυβερνά. Η αφιέρωση στο ηρωικό πρότυπο και η πίστη στις δυνάμεις του υποδεικνύεται συχνά από την αθανασία του ήρωα στη λαϊκή μνήμη μέσω της ανάληψής του στον ουρανό και της απόδοσης του ονόματός του σε ένα ουράνιο σώμα.
Σε πολλους πολιτισμούς, ιδιαίτερα των γηγενών Αμερικανών, η μυθολογική μορφή του Κατεργάρη και του πολιτισμικού ήρωα συχνά συνδυάζονται. Στην περίπτωση της ελληνικής μυθολογίας, τούτος ο συνδυασμός απαντάται στην μορφή του Προμηθέα, που έκλεψε με τέχνασμα και πονηριά τη φωτιά από τους θεούς για να τη δώσει στους ανθρώπους. Η μορφή που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς στην βορειοαμερικανική μυθολογία των Ινδιάνων ήταν το πνεύμα κογιότ. Η διαφορά ανάμεσα στις δύο μυθολογικές μορφές είναι ότι ο Προμηθέας προβάλλεται περισσότερο στον μυθολογικό από τις πράξεις του ως πολτισμικός ήρωας ενώ το πνεύμα κογιότ ως κατεργάρης. Οι Ινδιάνοι της νοτιοανατολικής περιφέρειας των Η.Π.Α., στη θεση του κογιότ είδαν ένα κουνέλι ως κατεργάρη/πολιτισμικό ήρωα.
Ήρωες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μυθικοί ήρωες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ηρακλής, από την ελληνική μυθολογία
- Θησέας, από την ελληνική μυθολογία
- Οδυσσέας, Αγαμέμνονας, Αίαντας, Έκτορας, Μενέλαος, Αχιλλέας, Πάρις και άλλοι ήρωες του Τρωικού πολέμου
- Βαϊναμόινεν, ήρωας της Κάλεβαλα, αρχαίου φινλανδικού έπους
- Βασιλιάς Αρθούρος, από την αγγλική μυθολογία
Ιστορικοί ήρωες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, Βρετανός ήρωας των Σταυροφοριών
Σύγχρονοι ήρωες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ηρώ Κωνσταντοπούλου, ηρωίδα της Αντίστασης κατά της Γερμανικής Κατοχής
- Νέλσον Μαντέλα, ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγείς πρόεδρος της Νότιας Αφρικής
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Δημήτρης Κιτσίκης, Περί Ηρώων: Οι ήρωες και η σημασία τους για τον σύγχρονο ελληνισμό, Εκδόσεις Ηρόδοτος (Αθήνα 2014), 471 σελίδες, ISBN 978-960-485-068-6
- Τζόζεφ Κάμπελ, Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα, Ιάμβλιχος, (Αθήνα, 2003 β΄)
- Καρλ Κερένυι, The Heroes of the Greeks (1959).
- Γουόλτερ Μπάρκερτ, Ελληνική Μυθολογία και Τελετουργία, ΜΙΕΤ, (Αθήνα, 1993)
- Alan Dundes - Otto Rank - Lord Raglan, In Quest of the Hero, Princeton Univ. Press (1990).
- Χαράλαμπος Πουτιός, Ανδρισμοί και πόλεμος. Ιστοριογραφικές προσεγγίσεις στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες από τον 19ο αιώνα ως και τον Α' παγκόσμιο πόλεμο, εκδόσεις: Ελληνική Πρωτοπορία, ISBN 978-618-80274-3-5, Απρ 2013
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Heroes στο Wikimedia Commons
