Neidio i'r cynnwys

Po’owli

Oddi ar Wicipedia
Po’owli
Melamprosops phaeosoma

Statws cadwraeth

Mewn perygl difrifol, efallai diflanedig  (IUCN 3.1)
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Dosbarth: Aves
Urdd: Passeriformes
Teulu: Drepanididae
Genws: Melamprosops[*]
Rhywogaeth: Melamprosops phaeosoma
Enw deuenwol
Melamprosops phaeosoma

Aderyn a rhywogaeth o adar yw Po’owli (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: po’owliaid) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Melamprosops phaeosoma; yr enw Saesneg arno yw Po’ouli. Mae'n perthyn i deulu'r Mêl-gropwyr Hawaii (Lladin: Drepanididae) sydd yn urdd y Passeriformes.[1]

Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn M. phaeosoma, sef enw'r rhywogaeth.[2]

Mae'r po’owli yn perthyn i deulu'r Mêl-gropwyr Hawaii (Lladin: Drepanididae) ac i deulu'r Fringillidae sef 'y Pincod'. Dyma rai o aelodau eraill y teulu:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Apapane Himatione sanguinea
Caneri Principé Crithagra rufobrunnea
Q777369 Carpodacus waltoni eos
Llinos goch Blanford Agraphospiza rubescens
Llinos goch Tibet Carpodacus roborowskii
Llinos goch dywyll Procarduelis nipalensis
Mêl-gropiwr copog Palmeria dolei
Tewbig Saõ Tomé Crithagra concolor
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Hanes ei ddifodiant

[golygu | golygu cod]

Yn endemig i Hawaii, cafodd y po'owli olaf, fel pob po’owli, yng nghoedwig law Maui’s Hana, ar lethrau Mynydd Haleakalā – “tŷ’r haul” – lle mae’n bwrw glaw drwy’r amser. Fe'i gelwir hefyd yn 'mêl ddringwr wynebddu', ac fe'i darganfuwyd gyntaf mor ddieweddar a 1973. Yna, amcangyfrifodd ymchwilwyr gyfanswm y boblogaeth yn 200 o adar.

Rhoddodd yr ysgolhaig Mary Kawena Pukui ei henw i’r aderyn, sy’n golygu “pen du”. Mae ei llyfr o ddiarhebion Hawäi yn cynnwys yr un hwn: Hāhai nō ka ua i ka ululāʻau, “mae'r glaw yn dilyn y goedwig”. Mae ystyr dwbl i'r ymadrodd: awgrym a rhybudd ydyw. I ddod o hyd i ddŵr, edrychwch am goedwigoedd. Ond hefyd: pe bai un elfen o ecosystem yn cael ei dinistrio, bydd eraill yn sicr o ddilyn.

Erbyn 1997, dim ond pum po’owli oedd ar ôl. Y flwyddyn honno, ar ddiwrnod anarferol o ddisglair, daliodd ymchwilwyr un am y tro cyntaf. Erbyn y mileniwm newydd, dim ond tri po’ouli oedd ar ôl. Er eu bod yn byw ychydig gilometrau oddi wrth ei gilydd, maent yn annhebygol o fod wedi cyfarfod erioed. Yn lle hynny - efallai allan o unigrwydd, efallai allan o ddryswch - roedd pob un yn treulio amser gyda adar pigbraff Maui [2], a oedd â galwad debyg.

Yn 2004, cafodd y po'ouli un cyfle olaf. Cymerodd chwe pherson 18 mis a $300,000 i ddal aderyn. Yn rhyfeddol, dyma’r un unigolyn ag yr oedd Baker wedi ei faglu saith mlynedd ynghynt, pan ddaeth y person cyntaf i ddal po’owli byw. Yn yr amser hwnnw, roedd yr aderyn wedi colli llygad. Roedd yn hen – o leiaf naw – ac roedd caethiwed yn straen. Bu farw ym Maui 11 wythnos yn ddiweddarach, rhwng 10pm a 11.30pm, ar 26 Tachwedd, o fethiannau ar ei organau.

Efe oedd y po'owli diwethaf a welwyd erioed. Ni allai ymchwilwyr oedd yn gobeithio dal benyw ddod o hyd i'r naill na'r llall o'r adar oedd ar ôl. Yn 2019, datganodd yr Undeb Rhyngwladol dros Gadwraeth Natur fod y rhywogaeth wedi darfod.[3]

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
Safonwyd yr enw Po’owli gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.