یوتۆپیا

یوتۆپیای تۆماس مۆر١٥١٨

یوتۆپیا، چەمکێکی فەلسەفییە و پەیوەندیی بە شوێنەوە هەیە، شوێنێک لە ڕاستیدا لەم جیهانە بوونی نییە، واتە ئەو شوێنەی هەموو شتێک تێیدا ئارام و ئایدیالییە، شوێنێکی ئایدیالی لە ڕووی کۆمەڵایەتی و سیاسییەوە، شوێنێک هەژاری و نەخۆشی و ململانێ و چەوسانەوە، دەسەلاتی تێدا نییە و خەڵکەکەی لەو پەڕی ئازادی و ئارامی و یەکسانی و ئاسوودەییدا ژیان بەسەر دەبەن.

زاراوەناسی

ئەم زاراوەیە لە زمانی یۆنانیی کۆندا لە دوو وشە پێکدێت: OU واتە (نا) و TOPIA واتە (شوێن)، هەردوو وشەکە پێکەوە واتە(ناشوێن)؛ بۆیە پێی دەڵێن ناشوێن، چونکە لە مێژوودا کۆمەڵگەی لەو چەشنە بوونی نییە.

مێژوو

ئەم وشەیە بەم چەمکە بۆ یەکەم جار نووسەری بەریتانی تۆماس مۆر(١٥٣٥-١٤٧٧) بەکاری هێناوە و لە ساڵی ١٥١٦ کتێبێکی بە ناونیشانی (یوتۆپیا) نووسیوە. تۆماس مۆر لەم کتێبەدا باسی دوورگەیەکی خەیاڵی دەکات کە ناوی یوتۆپیایە و خەڵکەکەی لە ڕووی یاسا و حوکمرڕانییەوە لەوپەڕی یەکسانی و تەباییدا دەژین.

لێرەدا چەندین کتێبی دیکە هەن باسی کۆمەڵگەی خەیاڵی و دەوڵەتی ئایدیالی دەکەن و دنیای یوتۆپی بەرجەستە دەکەن؛ لەوانە کتێبە ناودارەکەی ئەفلاتوون بە ناونیشانی(کۆماری ئەفلاتوون) کە لە ساڵی ٣٧٥ پ.ز نووسراوە، هەروەها کتێبی (آراء أهل المدینة الفاضلة)ی فەیلەسووفی موسڵمان فارابی (٩٥٠-٨٧٤ز)، پاشان کتێبی(شاری خۆر)ی تۆماس کامپانێڵا (١٦٣٩-١٥٦٨)، (شاری خوا)ی قەدیس ئۆگەستین لە سەرەتای سەدەی پێنجەمی زایینی، (ئۆرگانۆنی نوێ)ی فڕانسیس بەیکن (١٦٢٦-١٥٦١ز)، هەروەها کتێبی (ئیریهۆن)ی سامۆیل بتلەر کە لە ساڵی١٨٧٢دا چاپی کردووە.

لە سەردەمی ئێمەدا

یوتۆپیا لە م سەردەمەی ئەمڕۆماندا بەو ئایدیا و فیکر و بیروباوەڕانە دەگوترێت کە دەیانەوێت دنیایەکی تر لە دەرەوەی ئەم دنیایە وێنا بکەن و کۆمەڵگەیەکی خەیاڵی جیاواز لە کۆمەڵگەکانی ئەمڕۆ بهێننە ئاراوە. کۆمەڵگەیەکی ئازاد و یەکسان و بێ چین و بێ دەوڵەت و بێ ململانێ کە سەرجەم تاکەکانی وەکو یەک بژین، بۆ نموونە ئەو کۆمەڵگە کۆمۆنیزمەی کارڵ مارکس وێنای دەکات، بە یوتۆپیا دادەنرێت.

سەرچاوەکان

• ئەحمەد ئەسوەد، نەوزاد (٢٠١٥)، فەرهەنگی زاراوەکانی ئەدەب و زانستە مرۆڤایەتییەکان، ناوەندی غەزەلنووس.