Milin
Evit implijoù all, gwelet Milin (disheñvelout).
Ur vilin (liester : milinoù ; kerneveg : meilh-où; gwenedeg : melin) zo peurvuiañ ur savadurioù ennañ ur wikefre evit malañ greun edeier da ober bleud. Talvezout a ra ivez ar ger milin evit ur mekanik heloc'h evit malañ, ar vilin-gafe da skouer.
Abalamour m'eo bet pouezus-kenañ produiñ bleud evit ober bara hag a bep seurt krampouezh, kouignoù, gwastelloù, tartezennoù hag all abaoe m'eo bet ijinet gounezerezh an edeier da vare an Neolitik e c'heller lavaret eo bet ar milinoù ar savadurioù arbennik niverusañ ha ledetañ er bed a-bezh nemet e broioù ma vez ar riz ar boued pennañ, en Azia ar gevred pergen.
Doñvidigezh an energiezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Dre vras e vez savet milinoù bihan pe vras evit doñvaat un energiezh naturel a-benn aesaat produadur traoù a bep seurt dre ar malañ pe ar skeiñ pe dre lakaat ur mekanik da vont en-dro.
En Europa an Henamzer e veze roet ul lusk d'ar wikefre bennañ, daou vaen-milin, unan difiñv hag unan o treiñ gant nerzh an dud (milin-vrec'h) pe hini an anevaled (kezeg, azened pe ejened).
E deroù ar milved kentañ e voed krog da implijout nerzh an dour o tiruilhañ war ur rod ledan pe nerzh an avel o c'hwezhañ war eskell.
Er Grennamzer e voe savet vilinoù-dour ha vilinoù-avel ken e veze gwelet e maezioù Europa a-bezh milinoù-dour war hogos pep stêr ha milinoù-avel war meur a lein. Testoù eus diorroadur ar boblañs hag he ezhommoù e-keñver an ed d'ober bara eo bet kement-se, ha kalz anezho, difiñv o gwifefre peurvuiañ, a vez gwelet hiziv c'hoazh.
Er XVIIvet kantved e voe klasket lakaat ar milinoù da broduiñ traoù all estreget ar bleud pe da gas dour uheloc'h, da lavaret eo ur mekanik riboul. Da gentañ e voe implijet nerzh ar milinoù-dour evit meskañ mat pilhoù ha dour evit produiñ toaz paper. Tamm-ha-tamm e voe implijet nerzh an dour evit al labouradegoù kentañ er gwiadoù, er vetalouriezh, er gilvizerezh hag er mengleuzioù evel an hini arc'hant ha plom e Poullaouen.
Pa voe ijinet ar keflusker dre enleskiñ e voe staliet enno meur a vilin-dour ha lakaet a-gostez ar wikefre dre zour. Da broduiñ tredan peurvuiañ e vez implijet milinoù hiziv.
Rummadoù milinoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
|
|
Gerioù gant milin enno
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- maen-milin
- miliner, milinerez
- milinerezh[3]
- Tromelin