Эрцгерцаг

Эрцге́рцаг (ням.: Erzherzog, старадаўні пераклад -архігерцаг) - тытул, які выкарыстоўваецца выключна членамі аўстрыйскага манаршага дома Габсбургаў. У іерархіі тытулаў Германіі эпохі Сярэднявечча і новага часу эрцгерцаг стаіць вышэй за герцага, але ніжэй курфюрста і караля. Гэты тытул найбольш блізкі да тытула вялікі герцаг (ням.: Großherzog), які, аднак, не выкарыстоўваўся ў Германіі да пачатку XIX стагоддзя.

Тытул эрцгерцаг ўпершыню згаданы ў дакуменце «Privilegium Maius», фальшыўцы, складзенай аўстрыйскім герцагам Рудольфам IV (1358-1365), у выглядзе кампіляцыі старажытных прывілеяў, падараваных імператарамі Свяшчэннай Рымскай імперыі аўстрыйскім манархам. У «Privilegium Maius» сцвярджалася, што тытул эрцгерцага, які ўзвышае аўстрыйскіх кіраўнікоў над іншымі герцагамі імперыі, увёў імператар Фрыдрых I Барбароса ў 1156 г. Увядзенне Рудольфам IV новага тытула тлумачылася тым фактам, што ў Залатой буле 1356 г. Карл IV абмежаваў кола нямецкіх князёў, якія маюць права выбара імператара, сям'ю манархамі, не уключыўшы ў яго аўстрыйскага герцага.

Новы тытул аўстрыйскіх правіцеляў не прызнаваўся імператарамі, аднак ужо герцаг Эрнст (1406-1424) і яго нашчадкі сталі яго выкарыстоўваць. Упершыню тытул эрцгерцага быў прызнаны імператарам Фрыдрыхам III з дому Габсбургаў. Каля 1458 г. ён даў гэты тытул свайму малодшаму брату Альбрэхту VI, а ў 1477 г. Жыгімонту Цірольскаму. Пасля 1482 г. тытул эрцгерцага стаў выкарыстоўваць сын Фрыдрыха III Максіміліян I, будучы імператар.

Пачынаючы з XVI стагоддзя тытул эрцгерцага перастаў азначаць выключна манарха Аўстрыі, а стаў выкарыстоўвацца ўсімі членамі дынастыі Габсбургаў. У гэтым сэнсе ён быў аналагічны выкарыстанню тытулаў прынц або князь ў іншых каралеўскіх дамах Еўропы. Гэтая практыка захавалася ў перыяд Аўстрыйскай імперыі (1804-1867) і ў часы Аўстра-Венгрыі ( 1867-1918 ).

Пасля ліквідацыі манархіі ў Аўстрыі ў 1918 г. дваранскія тытулы былі скасаваны. У Аўстрыйскай рэспубліцы выкарыстанне тытула эрцгерцага лічыцца незаконным. Аднак шматлікія нашчадкі Габсбургаў, якія жывуць за межамі Аўстрыі, працягваюць карыстацца тытулам да цяперашняга часу.

Глядзіце таксама

Спасылкі

Слоўнікі і энцыклапедыі	Britannica (11-th) · Настольны · Гранат
Нарматыўны кантроль	GND: 4277183-3 · NKC: ph118594