Секс

Секс (англ.: sex, фр.: sexe, лац.: sexus — пол) — сексуальнасць, сукупнасць псіхічных і фізіялагічных рэакцый, перажыванняў і ўчынкаў, звязаных з праявай і задавальненнем палавой цягі або жаданнем працягнуць род. Упершыню значэнне слова «секс» у сэнсе каітус зарэгістравана ў 1929 г.

Вынікі праявы сексуальнасці ў чалавечым грамадстве

Секс можа быць сродкам:

• размнажэння,
• праявы кахання,
• зносін, усталявання інтымнай блізкасці паміж партнёрамі,
• атрымання задавальнення — гл. аргазм,
• паляпшэння фізічнага і эмацыйнага стану,
• рэлігійнай або містычнай практыкі,
• атрымання прыбытку — гл. прастытуцыя.

У шэрагу выпадкаў секс можа быць змушаным — гл. згвалтаванне, а таксама з’яўляцца спосабам перадачы венерычных хвароб.

У любым грамадстве секс і праява сексуальных паводзін людзей з’яўляецца прадметам сацыяльных, ідэалагічных і крымінальных абмежаванняў. Як правіла, чым аўтарытарней грамадства, тым гэтыя абмежаванні мацней. Напрыклад, у СССР і фашысцкай Германіі мужчынская гомасексуальнасць была крымінальным злачынствам. А ў шматлікіх краінах (як ісламскіх, так і хрысціянскіх) шлюбная нявернасць таксама прызнаецца злачынствам, за якое можа быць прызначаная альбо матэрыяльная, альбо крымінальная адказнасць, аж да смяротнага пакарання.

Часам прэлюдыяй да сексу служыць флірт.

Тэхніка сексу

Асноўны артыкул: Сексуальныя пазіцыі

Упершыню падрабязнае апісанне як сексуальных пазіцый, так і мастацтва кахання з’явілася, напэўна, у Індыі — знакамітая «Кама Сутра» і некалькі менш вядомая «Ананга Рангу». У XX стагоддзі выйшаў цэлы шэраг папулярных кніг, прысвечаных тэхніцы сексу.

Як сведчыць беларускі фальклор, найбольш распаўсюджанай тут была класічная еўрапейская пазіцыя «мужчына зверху»:

Не лажыся, Марка, бокам —

Гэта табе не нарокам.

Да лажыся правусенька:

Будзе табе да мілюсенька.

Даволі часта ў фальклоры сустракаецца ўказанне і на пазіцыю «мужчына ззаду»:

Як у полі, ў полі

Пасець дзеўка коні.

Прыйшоў да е Якаў —

Ставіў дзеўку ракам;

а таксама «вершніца» ці «жанчына зверху»:

Сядзіць свацця на елі,

Распусціўшы калені.

Асексуальнасць і гіперсексуальнасць

Пад асексуальнасцю разумеюць альбо адсутнасць палавой цягі, альбо яе свядомае прыгнечанне па тых ці іншых прычынах (аскетызм). Супрацьлегласцю з’яўляецца гіперсексуальнасць — падвышанае запатрабаванне ў сексуальных кантактах (сатырыязіс).

Нейкай адзінай для ўсіх «нормы інтэнсіўнасці палавога жыцця» не існуе, але сярэдняя (статыстычна) частата палавых кантактаў у сталых гетэрасексуальных парах складае, па розных адзнаках, ад некалькіх разоў у тыдзень да некалькіх разоў у месяц. Найбольш лагічна вызначаць такую норму, зыходзячы не з якіх-небудзь статыстычных даследаванняў, а з індывідуальных асаблівасцей пэўнай пары.

Сексуальная арыентацыя і палавыя адхіленні

Сексуальная арыентацыя

Асноўны артыкул: Сексуальная арыентацыя

Адрозніваюць гетэрасексуальныя (hetero — розны, разнаполы — гэта значыць паміж мужчынам і жанчынай) і гомасексуальныя (homo- аднолькавы, аднаполы) палавыя кантакты. Адпаведна вылучаецца сексуальная арыентацыя — перавага таго або іншага полу: гетэра- (цяга да процілеглага полу), гома- (да свайго полу) і бісексуальная (да абодвух палоў) арыентацыя. Тэрмін «метрасексуал», насуперак ходкаму меркаванню, не паказвае на сексуальную арыентацыю.

Палавыя адхіленні

Асноўны артыкул: Палавое адхіленне

Існуюць адхіленні ад нармальных палавых паводзін. Грамадская і медыцынская адзнака шэрагу варыяцый такіх праяў змяняецца з часам. Напрыклад, сёння, з пункта гледжання шэрагу псіхіятраў і асабліва — псіхолагаў, сама па сабе сексуальная арыентацыя не можа лічыцца паталагічнай. Тым не менш раней у большасці культур гома- і бісексуальная арыентацыя лічылася чымсьці няправільным і адчынена пераследвалася, а цяпер часта высмейваецца. Некаторыя навукоўцы XIX стагоддзя (Р. Крафт-Эбінг) лічылі, што гомасексуальная арыентацыя з’яўляецца вынікам дэгенерацыі.

Сексуальнасць у міфалогіі і фальклоры

У міфалогіі сексуальная патэнцыя ўсведамляецца як адна з праяваў касмічнай стваральнай энергіі, што дазваляе чалавеку ўдзельнічаць у быцці Сусвету. У традыцыйных супольнасцях абрадаваму афармленню падлягалі ўсе значныя моманты сацыяльнага і індывідуальнага жыцця, таму тэма сексуальных адносін мужчыны і жанчыны не магла быць ігнараваная. Эратызм, сімвалічнае выяўленне сексуальнасці і полавых узаемадачыненняў — абавязковы элемент практычна ўсіх рытуалаў каляндарнага і сямейнага цыклу. Асабліва гэта датычылася абрадаў, якія сімвалічна рэалізоўвалі пераход ад «старога» да «новага» ці на калектыўным (Каляды, Масленка, Вялікдзень, Купалле), ці на індывідуальным (Радзіны, Вяселле) роўні.

Традыцыйная беларуская культура надзяляе эратычным зместам шырокую катэгорыю з’яў і рэчаў. Так, фалічнае «прачытанне» маюць рэчы, звязаныя з дзейснай інструментальнай сферай: голка, хлебная лапата, саха, рала, таўкач, дзіда, шабля, меч, стрэльба, вуда і да т. п. Фармальнае (колер, абрысы) і тыпалагічнае (цвёрдасць, актыўнасць) ляжалі ў аснове такога сімвалізму: елка, шышка, морква, гурок, грыб, рыба, джала, каўбаса, пірог, кол, арэх, палка, рог — як фальклорныя значэнні фаласа. Жаночы, дзетародны пачатак сімвалізаваўся рэчамі полымі, з адтулінай, але прынцыпова пасіўнымі: гаршчок, бочка, вядро, дзяжа, мех, яма, нара, печ і да т. п. Сам полавы акт выяўляецца ў катэгорыях актыўнай дзейнасці: каваць, араць, рабіць, дзяўбці, таўчы, засаджваць, устаўляць, мець, нацягваць, пароць, качаць, шыць і г. д.

У сімволіцы, звязанай з гаспадарчай дзейнасцю, полавыя органы мужчыны ці жанчыны ўвасаблялі прадукцыйнасць у адносінах да палеткаў, насення, будучага ўраджаю. На Віцебшчыне, каб пшаніца ўрадзіла, гаспадар сеяў яе ўночы, распрануўшыся дагала. Калі садзілі гуркі, з мэтай стымуляцыі іх росту выкарыстоўвалі рэчы з выразнай фалічнай сімволікай: кол, палена, таўкач; забаранялася садзіць гуркі жанчыне не дзетароднага веку. Эратычную афарбоўку мела і качанне/кулянне жанчын на ніве падчас дажынак, а таксама маніпуляцыі з «барадой» — рэштай жытніх каласоў, пакінутых на полі.

З фальклору вынікае, што для беларусаў, акрамя іншага, секс ёсць крыніцай задавальнення. У прыватнасці, гэта вынікае з суаднясення на шкале жыццёвых каштоўнасцей полавага акту і харчавання: «На што бабе рашато, на што бабе сіта: дзед бабу патаптаў — будзе баба сыта». Пры гэтым жарсць магла заспець у любым месцы, а сам «двубой» вызначаўся нічым не прыхаванай эмацыйнасцю:

Ах ты, Сідар-макацёр,

На парозе бабу цёр:

Што паверніць —

Баба пердніць,

Што пацісніць —

Баба пісьніць.

Народныя жарты апявалі мужчынскую палавую моц:

Наш дзед сані гнець —

Па чатыры кліны б’ець:

Пастой, бабко, яшчэ слабко.

Ганю пяты — пойдзіць гладка!

Пры гэтым «парыву плоці» з апантанасцю, да поўнае знямогі аддаваліся і жанчыны:

Там была, там была,

Дзе коні пасуцца;

Так дала, так дала,

Што рукі трасуцца.

Аднак часам жаночыя спадзяванні не спраўджваліся:

— Шавялі, бабка, нагой!

— Ні магу, кармілец мой!

Я б і рада шавяліць —

Шавялуха не стаіць.

Пераноснае значэнне

Слова «секс» ва ўжытку часта выкарыстоўваецца ў пераносным сэнсе для пазначэння нуднага занятку, якое павінна прывесці да «поўнага задавальнення». Да прыкладу, існуе дыстрыбутыў аперацыйнай сістэмы GNU/Linux, названы «SEXLinux — дыстрыбутыў для сапраўдных мужчын». Распрацоўшчыкі SEXLinux максімальна ўскладнілі задачу ўсталёўкі і наладкі сістэмы.

Гл. таксама

• У СССР сексу няма
• Бербек
• Докінг

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
• Лобач У. Секс і эротыка ў беларускай традыцыйнай культуры // Arche № 3(32) — 2004. Архівавана 20 лістапада 2008.
• Рут К. Вестхаймер Секс для «чайников» = Sex For Dummies. — 2-е изд. — М.: «Диалектика», 2007. — С. 512. — ISBN 0-7645-5302-X
• Кейт М. Уокс Взаимоотношения для «чайников» = Relationships For Dummies. — М.: «Диалектика», 2005. — С. 304. — ISBN 0-7645-5384-4

Спасылкі

• Мишель Фуко. Секс Архівавана 22 лютага 2012. // Использование удовольствий. История сексуальности. Т. 2. СПб.: Академический проект, 2004, с. 57-98.
• Ален де Либера. Секс и досуг Архівавана 22 лютага 2012. // Де Либера Ален. Средневековое мышление. — М.: Праксис, 2004, с. 134—206.
• 236 причин не получить удовольствие // Телеграф Вокруг Света. Анна Рубан