Парча

Парча

Парча́ (руск.: парча ад перс.: parcä — тканіна) — мастацка-дэкаратыўная тканіна з шаўковай асновай, яна ўтрымлівае ва ўтку (радзей — у аснове) металічныя ніткі з золата, срэбра (або матэрыялаў, якія імітуюць іх). Слова «парча» мае персідскае паходжанне.

Гісторыя

Залатыя і сярэбраныя ніткі ў парчы ў старажытнасці рабіліся з чыстага каштоўнага металу, пазней са сплаву з нязначным утрыманнем каштоўных металаў. Звычайна металічнай стужкай абвіваюць шаўковую або баваўняную (мішура) нітку, за кошт чаго дасягаецца неабходная гнуткасць тканіны і дастатковыя масіўнасць і бляск. Паколькі парчовае ўбранне было асабліва запатрабаванае духавенствам, вытворчасць каштоўных тканін размяшчалася, як правіла, у гарадах, якія знаходзіліся паблізу ад культавых рэлігійных цэнтраў. Зрэшты, не толькі святары хадзілі ў парчовым адзенні. Дарагая тканіна прыйшлася да спадобы і членам каралеўскіх сем’яў у Еўропе, куды мода на парчу прыйшла з Візантыі. Парча, вырабленая ў Візантыйскай імперыі для еўрапейскіх каралеўскіх двароў, упрыгожвалася багатай вышыўкай, самацветамі і золатам. Зразумела, такая тканіна не магла каштаваць танна — яна шанавалася вышэй каштоўных металаў і футра і была даступная толькі самым багатым людзям. Візантыйскія майстры старанна захоўвалі сакрэт вырабу парчы і сурова каралі тых, хто спрабаваў яго выведаць. Але, хоць раскрыццё сакрэтаў вытворчасці парчы ў Візантыі было раўнасільна дзяржаўнай здрадзе, з часам парчу навучыліся ткаць ва ўсім свеце. У сярэднія вякі сакрэтамі ткацтва парчы ўжо валодалі не толькі візантыйскія, але і сіцылійскія, італьянскія, французскія і іспанскія майстры.

Парчовыя ўборы — несумненная прыкмета багацця і ўлады. І ў казках, і ў рэальнасці толькі самыя знатныя і багатыя людзі маглі дазволіць сабе раскошныя ўборы з парчы.

Вырабляць парчу пачалі яшчэ ў пачатку нашай эры ў Кітаі, затым мастацтва вырабу парчы дасягнула краін Малой Азіі (Сірыі, Персіі і іншых), а пазней поўдня Еўропы (Сіцылія, Візантыя, Італія, Іспанія, Францыя). У Расіі першыя спробы вытворчасці парчы прыпадаюць на канец XVI стагоддзя.

Па меры распаўсюджання парчы і змены тэхналогіі яе вытворчасці цана на гэтую тканіну памяншалася. Ужо ў канцы васямнаццатага стагоддзя парча ўжывалася не толькі для вырабу нарадаў для духавенства і шляхты, але і пры вытворчасці абутку і камізэлек. Пазней тканіну сталі выкарыстоўваць для дэкарыравання дома, напрыклад, як абівальны матэрыял або фіранкі.

Дваццатае стагоддзе ўнясло свае карэктывы ў вытворчасць парчы. Новыя тэхналогіі і матэрыялы дапамаглі значна спрасціць і зрабіць таннейшай вытворчасць. Сучасная парча значна лягчэйшая па вазе і зручнейшая ў нашэнні, ды і кошт яе куды менш, чым у каштоўнай тканіны-папярэдніцы. Тым не менш, сучасныя варыянты класічнай парчы з боку выглядаюць не менш шыкоўна, чым тканіна, якая ў былыя часы выкарыстоўвалася для вырабу каралеўскага адзення.

• 
  Чорная парча для сары, Варанасі, Індыя.
• 
  Парча 1727 года. Бамберг.
• 
  Каляровая парча для сары, Варанасі, Індыя.

Гл. таксама

• Глазет

Літаратура

• Лазука, Барыс Андрэевіч. Слуцкія паясы і еўрапейскі тэкстыль XVIII стагоддзя. Малы лексікон / Б. А. Лазука; [фота: Б. А. Лазука, М. П. Мельнікаў]. — Мінск: Беларусь, 2015. — 170, [2] с. : каляр. іл., партр. ; 30 см. Фактычная дата выхаду ў свет ― 2014. ― Бібліяграфія: с. 170―171.
• Л.Кібалава. А. Гербенава. М. Ламарова. Ілюстраваная энцыклапедыя моды. Артыя, Прага, 1988.
• Клейн у., іншаземныя тканіны, якія існавалі ў Расіі да XVIII В., і іх тэрміналогія, м., 1925
• Собалеў М. М., нарысы па гісторыі ўпрыгожвання тканін, м.  Мн., 1934
• Радоні Фонт с., L’historique du métier pour la fabrication des étoffes façonnées, P. — Liege, 1934.

Спасылкі

• Парча // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Буенос-Айрес, 1962. — Т. 5, кн. X : Літери Ол — Пер. — С. 1306. — 1000 екз.