Хуткасьць гуку
Хуткасьць гуку — гэта адлегласьць, якую праходзіць за адзінку часу гукавая хваля пры яе распаўсюджваньні ў пругкім асяродзьдзі. Пры 20 °C хуткасьць гуку ў паветры складае каля 343 мэтраў у сэкунду.
| 0 °C, 101325 Па | м/с | км/ч |
|---|---|---|
| Азот | 333 | 1202,4 |
| Аміяк | 415 | 1494,0 |
| Ацэтылен | 327 | 1177,2 |
| Вадарод | 1284 | 4622,4 |
| Паветра | 331 | 1191,6 |
| Гель | 965 | 3474,0 |
| Тлен | 316 | 1137,6 |
| Мэтан | 430 | 1548,0 |
| Чадны газ | 338 | 1216,8 |
| Нэон | 435 | 1566,0 |
| Вуглекіслы газ | 259 | 932,4 |
| Хлёр | 206 | 741,6 |
| Вадкасьць | ||
| Вада | 1403 | 5050,8 |
| Ртуць | 1383 | 4978,0 |
| Цьвёрдыя целы | ||
| Алмаз | 12000 | 43200,0 |
| Жалеза | 5950 | 21420,0 |
| Золата | 3240 | 11664,0 |
| Літ | 6000 | 21600,0 |
| Шкло | 4800 | 17280,0 |
Гісторыя выяўленьня хуткасьці гуку
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Ужо ў антычных аўтараў сустракаецца ўказаньне на тое, што гук абумоўлены вагальным рухам цела (Пталемэй, Эўклід). Арыстотэль адзначае, што хуткасьць гуку мае канчатковую велічыню, і правільна ўяўляе сабе прыроду гуку. Спробы экспэрымэнтальнага вызначэньня хуткасьці гуку адносяцца да першай паловы XVII ст. Ф. Бэкан у «Новым арганоне» зьвярнуў увагу на магчымасьць вызначэньня хуткасьці гуку шляхам параўнаньня прамежкаў часу паміж выбліскам сьвятла й гукам стрэлу. Ужыўшы гэты мэтад, розныя дасьледчыкі (М. Мерсен, П. Гасендзі, У. Дэрхам, група навукоўцаў Парыскай акадэміі навук — Д. Касіні, Ж. Пікар, Гюйгенс, Ромер) вызначылі значэньне хуткасьці гуку (у залежнасьці ад умоў экспэрымэнтаў, 350—390 м/с). Тэарэтычна пытаньне аб хуткасьці гуку ўпершыню разгледзеў І. Ньютан у сваіх «Пачатках»; ён фактычна меркаваў ізатэрмічнасьць распаўсюджваньня гуку, таму атрымаў прыніжаную адзнаку. Правільнае тэарэтычнае значэньне хуткасьці гуку было атрымана Ляплясам. У 2020 годзе фізыкі разьлічылі максымальна магчымую хуткасьць гуку, якая складае 36 км/с (гэты паказьнік прыблізна ўтрая перавышае хуткасьць гуку ў дыямэнце (12 км/с), самым цьвёрдым вядомым матэрыяле ў сьвеце). Тэорыя прадказвае найбольшую хуткасьць гуку ў асяродзьдзі цьвёрдага атамарнага мэталічнага вадароду, пры ціску вышэй за 1 млн атмасфэр.
 |