Yarmarka

Məşhur Nottingham Goose Sərgisi, 1983, İngiltərə

Yarmarka və ya Sərgi – Ticarətin yaxşılaşdırılması məqsədilə müəyyən müddətə ədalətli, bazar qurulmuşdur. Alıcıların və satıcıların bir araya gəldikləri və işgüzar müqavilələr bağladıqları bu bazarlar ümumiyyətlə hər il eyni tarixdə bir neçə həftə ərzində eyni yerlərdə və müntəzəm olaraq qurulur. Bu sərgilər hər hansı bir məhsul və xidmətləri əhatə etdiyi kimi, müəyyən bir iş sahəsinin hər hansı bir sahəsini də, əhatə edə bilər, həmçinin hər növ məhsulu və xidmət sahəsini də əhatə edə bilər.

Tarixi

Yarmarka əsasən xalq toplantılarının, böyük kilsə bayramlarının kəsişdiyi yerdə, eləcə də çox qorunan və ən az vergiyə cəlb olunacaq yerlərdə təşkil olunurdu. Yarmarkanın mahiyyəti XI və XII əsrlərdə daha da artdı. XVIII əsrin sonuna kimi Avropanın şərq və qərb hissələri arasında bütün ticarət mübadiləsi yarmarkanın köməyilə baş verirdi. XIV və XV əsrlərdə Brügge, XVI əsrdə isə Lion şəhəri yarmarkanın mərkəzinə çevrildi. XVI əsrdə Medina-delKampo (İspaniya) və Antverpen şəhəri (Belçika) beynəlxalq yarmarka və kredit mərkəzi oldu. XVIII əsrdə hələ XIII əsrdən Leypsiqdə məşhur yarmarka beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edirdi. XIX əsrdə ticarət münasibətlərinin genişlənməsi və daxili vergi rüsumlarının ləğv edilməsi, xüsusilə dəmir yollarının çəkilməsi, əmtəələrin yeridilməsi təhlükəsizliyinin artması, nəhayət, kommivoyajerlərin əmələ gəlməsi ilə yarmarkalar tənəzzülə uğradı və onların əksər hissəsi bağlandı. Əmtəələrin bilavasitə satışı əvvəlcə nümunə üzrə, sonra standart üzrə satışla əvəz olundu. Bir çox iri yarmarkalar əmtəə nümunələrinin sərgisinə çevrilirdi ki, burada ticarət əmtəə birjasında olduğu kimi aparılırdı. Öz inkişafı ilə Leypsiq yarmarkası hər şeydən əvvəl əlverişli coğrafi mövqeyinə, yerli tacir enerjisinə, eləcə də ticarət edən polyak və rus tacirlərinə verilən güzəştlərə borcludur. Yalnız bir çox yarmarkalar, o cümlədən Leypsiq yarmarkası ümumi iştirakı bölə bilmədilər.

XIX əsrdə Leypsiq yarmarkası tədricən nümunələr üzrə əmtəə bazarına çevrildi. Burada yarmarka müzaidəsi zamanı təşkil olunan sənaye sərgiləri və daimi əmtəə nümunələri sərgisi keçirilirdi. Yarmarkalar hələ ötən əsrin ikinci yarısından başlayaraq elmitexniki konqreslərin və simpoziumların keçirilməsi ilə müşayiət olunurdu. Elə Leypsiq yarmarkası da 1969-cu ildə universal yarmarkadan çoxsahəli yarmarkaya çevrildi və yalnız işgüzar dairələrin görüş yerinə yox, həm də elmi-texniki və iqtisadi informasiya sahəsində beynəlxalq mərkəz kimi qəbul olundu. M üasir yarmarkalar üçün isə ümumi universal yarmarkalardan sahə, çox zaman texniki, geniş istehsal malları yarmarkalarına keçid meyli xarakterikdir.

Hazırda beynəlxalq yarmarkaların əsas fəaliyyət istiqamətləri Beynəlxalq Yarmarkalar ittifaqı (BYl) tərəfindən nizamlanır. Bu təşkilat beynəlxalq yarmarkaların işinin daha da səmərəli təşkili və beynəlxalq yarmarkaların daha da inkişaf etdirilməsi məqsədilə 1925-ci ildə Parisdə yaradılmışdır.

Beynəlxalq ticarətdə böyük əhəmiyyətə malik yarmarkalar XXI əsrdə daha vacib olmuşdur. Hər il Avropa və Asiyada və dünyanın bir çox məntəqələrində təşkil edilən bu bazarlar minlərlə satıcı və alıcını bir araya gətirərək, böyük alış-veriş potensialı yaradır.

Ticarət və iqtisadi ölçüdə daha da populyarlaşan sərgilərdə iştirakçı şirkətlər və ya təşkilatlar özlərinə ayrılmış məkanlarda ziyarətçilərlə görüşlər həyata keçirir, məhsullarını nümayiş etdirir və ya özlərinin korporativ rənglərini və şəkillərini ehtiva edən müxtəlif vizual vasitələrdən istifadə edərək sərgi stendlərində iştirak edirlər. Bu ölçüləri ilə, yarmarkalar yarmarkaların keçirildiyi şəhərlərdə dekorasiya, yaşayış xidmətləri, stüardessa xidmətləri, qida və içki xidmətləri kimi bir çox sahədə hərəkət yaradaraq, yarmarka xidmətləri sənayesinin yaranmasına da səbəb olmuşdur.

Bəzi vacib beynəlxalq sərgilərə aşağıdakıları nümunə göstərmək olar:

• İsveçrə Sənaye Sərgisi;
• Beynəlxalq Pakistan Sərgisi;
• Milan Sərgisi;
• Beynəlxalq TATEF Sərgisi.

Xüsusi iş sahələri ilə əlaqəli bəzi vacib ticarət sərgiləri Kanada Kimya və Proses Avadanlıqları Sərgisi və Beynəlxalq Mebel Sərgisidir.

Türkiyənin uzun müddətdir təşkil edilən və beynəlxalq sərgilərindən biri də İzmir Sərgisidir.