ABŞ tarixi (1776–1789)

Amerika Birləşmiş Ştatları
1776–1789
Kontinental bayraq (1775–1777)
Məkan	ABŞ Britaniya Şimali Amerikası
Əhatə edir	Amerika inqilabı Konfederasiya dövrü İkinci böyük oyanış
Rəhbər(lər)	ABŞ-nin qurucu ataları, xüsusilə Böyük yeddilər: Con Adams Bencamin Franklin Aleksandr Hamilton Con Cey Tomas Cefferson Ceyms Medison Corc Vaşinqton
Əsas hadisələr	ABŞ İstiqlal müharibəsi ABŞ istiqlal bəyannaməsi Paris müqaviləsi Konfederasiya məqalələrinin hazırlanması və həyata keçirilməsi Filadelfiya üsyanı Şeys üsyanı Şimal-Qərb sərəncamı Konstitusiyanın ratifikasiyası
Xronologiya Müstəmləkə dövrü ABŞ tarixi (1789–1849), Federalist dövr

Amerika Birləşmiş Ştatlarının 1776–1789-cu illər tarixi — xalqın ABŞ İstiqlal müharibəsindən yeni konstitusiya quruluşunun qurulmasına keçidi ilə yadda qalmışdır.

Amerika inqilabının nəticəsində on üç ingilis koloniyası 1776–1789-cu illər aralığında yeni müstəqil dövlət olan Amerika Birləşmiş Ştatları kimi meydana çıxdı. ABŞ İstiqlal müharibəsi 1775-ci ildə koloniya milisləri ilə ingilis ordusu arasında başladı. İkinci Kontinental Konqres 4 iyul 1776-cı ildə İstiqlal bəyannaməsini nəşr etdi. Konfederasiya məqalələri 1781-ci ildə təsdiqləndi və Konfederasiya Konqresi yaradıldı. General Corc Vaşinqtonun rəhbərliyi ilə Kontinental Ordu və donanma ingilis ordusunu məğlub edərək on üç koloniyanın müstəqilliyinə təminat verdi. Konfederasiya dövrü 1789-cu ilə – ştatların Konfederasiya məqalələrini ABŞ Konstitusiyası ilə dəyişdirməsinə qədər davam etdi.

1780-ci illər İnqilab müharibəsi dövründə yaranan borclar, Konqresin vergi yığa bilməməsi və Kontinental dollarının böyük ölçüdə inflyasiyaya məruz qalması səbəbindən ABŞ üçün iqtisadi geriləmə dövrü idi. "Common Sense" və "The Federalist Papers" kimi siyasi məqalələrin Amerika mədəniyyəti və ictimaiyyəti üzərində böyük təsiri oldu. Şimal-qərb bölgəsi 1787-ci ildə ilk federal bölgə kimi yaradıldı və bu bölgədəki sərhəd münaqişəsi Şimal-qərb hindu müharibəsinə səbəb olan bir sıra konfliktlərə səbəb oldu. İnqilab və Konfederasiya dövrü Maarifçilik dövrü fikirlərinin populyarlaşdığı və elmi tərəqqini təşviq edən dövr – Amerika maarifçiliyi dövründə yer alır.

Zəmin

XVII–XVIII əsrlərdə Amerikadakı ingilis koloniyalarına muxtariyyət verildi. Bu muxtariyyətlə 1760-cı illərdə Qrinvil nazirliyinin 1765-ci il Pul qanunu və Quartering qanunları da daxil olmaqla müxtəlif qanunlarla mübarizə aparıldı. Bu qanunlar Böyük Britaniya ilə On üç koloniya arasında kralın kolonistlər üzərindəki hakimiyyətinə aid ideoloji mübarizəyə səbəb oldu. Kolonistlərin etirazları Britaniya konstitusiyası altında bərabərhüquqlu tələblərlə başladı, lakin anlaşılmazlıq irəlilədikcə respublikaçı siyasi baxışı mənimsədilər.

1765-ci il Pul qanunundan sonra London ilə anlaşılmazlıqlar çoxaldı. Britaniya hakimiyyətinə qarşı çıxan kolonistləri təşkilatlandırmaq üçün 1770–1773-cü illərdə yazışma komissiyaları quruldu. İngilislərin çaydan aldıqları vergilərə qarşı üsyanlar başladı və 16 dekabr 1773-cü ildə onlarla adamın Boston çay qonağlığında çoxlu miqdarda ingilis çayını tökməsi ilə pik həddə çatdı. Böyük Britaniya müstəmləkələrə və xüsusilə Massaçusets ştatına qarşı cəzalar tətbiq edən daha da mübahisəli Dözülməz qanunlarla cavab verdi. Bu, kolonistləri Britaniya hakimiyyətinə qarşı çıxmaq üçün vahid orqan kimi 5 sentyabr 1774-cü ildə Birinci Kontinental Konqresini çağırmağa vadar etdi. ABŞ İstiqlal müharibəsi 19 aprel 1775-ci ildə Leksinqton və Konkord döyüşləri ilə başladı.

İkinci Kontinental Konqresi aprel ayında baş verən silahlı mübarizələrdən sonra Pensilvaniyanın Filadelfiya şəhərində toplaşdı. On üç koloniyanın hamısını təmsil edən Konqres dərhal diplomatik nəzarəti olan mərkəzi hökumət olaraq təşkilatlanmağa başladı və koloniyalara ştat olaraq özləri üçün konstitusiya yazmaq təlimatını verdi. 1775-ci ilin iyun ayında virciniyalı siyasi lider Corc Vaşinqton səs çoxluğu ilə yeni formalaşmış Kontinental Ordunun (Continental Army) komandiri təyin edildi. Boston kampaniyası (Boston campaign) ingilislər 1776-cı ilin martında Yeni Şotlandiyaya (Halifax) çəkilənə qədər Kontinental ordunun ingilislərin işğalı altında olan Bostonu mühasirəyə alması ilə davam etdi. Şimal-şərq və cənub-qərbdəki Kvebekin işğalını da 1770-ci illərdə Kontinental ordu həyata keçirdi.

Amerika inqilabı

İstiqlal bəyannaməsi

İstiqlal bəyannaməsi. John Trumbullın 1819-cu ildə çəkdiyi portret. Beşlər Komitəsi bəyannamənin ilkin versiyasını təqdim edir.

2 iyul 1776-cı ildə Filadelfiyada toplaşan İkinci Kontinental Konqres səs çoxluğu ilə "Amerika Birləşmiş Ştatları" olaraq müstəqilliyini elan etdi. İki gün sonra Konqres İstiqlal bəyannaməsini (Declaration of Independence) imzaladı. İkinci Kontinental Konqres ilk başda müstəqillik elan etmək üçün qurulmamışdı. Böyük Britaniyanın müstəmləkəçilərin tələblərini rədd etməsi və düşmən mövqelərinin daha kəskin hala gəlməsi ilə 1775–1776-cı illərdə müstəqilliyə olan dəstək getdikcə artmışdır. "Common Sense" adlı siyasi broşür müstəqilliyə olan dəstəyi daha da genişləndirdi. 1776-cı ilin mayında Kontinental Konqres koloniyaların Böyük Britaniyadan asılı olmadan öz hökumətlərini qurmalarını tövsiyə etdi.

Bəyənnamənin hazırlanması Con Adams, Tomas Cefferson, Rocer Şerman, Robert Livinqston və Bencamin Franklindən ibarət Beşlər Komitəsinin (Committee of Five) məsuliyyəti altında idi. Cefferson bəyannamənin ilkin versiyasını hazırladı və komitə tərəfindən nəzər yetirildi. "Bütün insanların bərabərhüquqlu yaradıldığını" və "bəzi ayrılmaz hüquqlara sahib olduğunu, bunlara yaşamaq, azadlıq və xoşbəxtlik axtarışının aid olduğunu" və "bu hüquqları qorumaq üçün insanlar arasında bərabər güclərini idarə olunanların icazəsi ilə alan hökumətlərin qurulduğunu" iddia edir və krala qarşı əsas koloniya şikayətlərini qeyd edirdi. Cefferson yeni arqumentlər yaratmaq istəmədiyini, bundansa John Locke kimi köhnə filosofların arqumentlərini təqdim etmək istədiyini ifadə etmişdir.

İstiqlal bəyannaməsini imzalayanlar yüksək təhsilli və zadəgan insanlar, eləcə də köhnə müstəmləkə yerlərində doğulanlar idi. Əsas çoxluğu protestant və ingilis mənşəli idi. Növbəti əsrdə İstiqlal bəyannaməsinin imzalanması Müstəqillik Günü (Independence Day) olaraq qeyd ediləcəkdi.

ABŞ İstiqlal müharibəsi

Şimal cəbhəsi (1776–1777)

On üç koloniya (qırmızı ilə göstərilən) və Britaniya Şimali Amerikası, 1775-ci il xəritəsi

Kontinental Ordunun təşkilatçılığı general Vaşinqtona verildi. Konqres isə müharibə qaydaları vasitəsilə hərbi hərəkata nəzarət edirdi. Müharibənin başlanğıcında ordunun çox az təchizatı və ya rəsmi təlimi var idi. Vaşinqton orduya təlim keçməyi üçün prusiyalı baron Firedrich Wilhelm von Steubenə tapşırdı. Baronun hərbi təcrübəsi Birləşmiş Ştatlar üçün güclü ordu yaratdı. Vaşinqton ordunun təchizatı üçün Konqresə təzyiq etdi, lakin hər ştatdan fon verilməsi məcburi deyildi və heç vaxt kifayət qədər miqdar olmadı.

Nyu-York və Nyu-Cersi hərəkatı 1776-cı ilin iyulunda ingilis əlavə qüvvələrinin Nyu-Yorka gəlməsi ilə başladı. İngilis əks-hücumu Lonq-Aylend döyüşünü qazandı və sonrakı döyüşlər növbəli olaraq amerikan və ingilis qələbələri ilə bitdi. Kontinental Ordu Nyu-Cersidə məğlub edildi və ingilis ordusu Yeni İngiltərəni tuta bilmədi. Trenton döyüşündə zəfər qazanılan Delvr çayının keçişinə rəhbərlik etdikdən sonra vəziyyət Vaşinqtonun lehinə dəyişdi. Ardınca Princeton döyüşündə başqa bir zəfər qazanıldı.

13 ulduzlu mavi kanton dizaynı 1777-ci il Bayraq qanundan (Flag Act) sonra Böyük birlik bayrağının (Grand Union Flag) yerini aldı

1777-ci ilin əvvəllərində Londonda Saratoqa hərəkatı adlandırılan böyük ingilis strateji planı hazırlandı. Plan iki ingilis ordusunu şimaldan və cənubdan Albaniyə yaxınlaşaraq koloniyaları ikiyə bölməyini və Yeni İngiltərəni digərlərindən ayırmasını hədəfləmişdi. General John Burgoyne 1777-ci ilin iyununda ingilis əsgərlərinin rəhbəri olaraq ABŞ qüvvələri ilə döyüşlərə başladı. Amerikalı general Horatio Gates Şimal ordusunun komandiri təyin edildi. Burgoyne və Gatesin qüvvələri Saratoqa hərəkatında döyüşdü və ingilis qüvvələri İkinci Saratoqa döyüşündən sonra təslim oldu. İngilis komandiri William Howeun qüvvələrinin cənubdan köməyə gəlməsi lazım idi, lakin bunun yerinə Filadelfiya cəbhəsi paytaxt Filadelfiyanı ələ keçirdi.

Saratoqadakı amerikan zəfəri fransızların 1778-ci ildə İttifaq müqaviləsi (Treaty of Alliance) ilə ABŞ ilə hərbi ittifaqa girməyinə yol açdı. Daha sonra ingilis gücünü zəiflətmək istəyən böyük dəniz gücləri İspaniya və Niderland da qısa müddət sonra Fransaya qoşuldu.

Qərb cəbhəsi (1776–1782)

İnqilab müharibəsi ərzində Appalachian dağlarının qərbində, Kanadanın cənub-qərb ərazisi boyunca və Amerikan torpaqlarında daha kiçikmiqyaslı döyüşlər və pusqular baş verdi. ABŞ-nin genişlənməyindən çəkinən və ingilislərin dəstəklədiyi bəzi hindu qəbilələri amerikalılara qarşı hücumlara başladı. Kontinental ordu ilə hindu döyüşçülər arasında döyüşlər və qətliamlar baş tutdu. Müharibənin son illərində Böyük Britaniya hindu qəbilələrinə verdiyi dəstəyi azaltdı və ABŞ qəti təslim olma şərtləri ilə qərb cəbhəsində qalib oldu.

Cənub cəbhəsi (1778–1781)

Böyük Britaniya 1776-cı ildə Charlestonu tutmaq cəhdindən başqa müharibənin ilk illərində cənubdakı Corciya və ya Cənubi Karolina ştatlarına hücum etmədi. Cənubdakı döyüşlərin çoxunu çerokilər etmişdir. Lakin Saratoqakı uğursuzluqdan sonra Böyük Britaniya cənubda doğru istiqamətləndi və 1778-ci ildə Savannah ələ keçirildi. ABŞ cənubda hər hansı bir hərəkata hazır deyildi və amerikalı general Bencamin Lincoln polis qüvvəsi yaratmaq üçün cənuba göndərildi. Charleston mühasirəsi 1780-ci ildə baş tutdu və ingilislər bu şəhəri də ələ keçirdi. Şimali Karolina, Cənubi Karolina və Gerogiada loyalistlərin sayı digər ştatlardan daha çox idi və bu da ingilislərin cənubda qələbə qazanmalarına kömək edirdi. Charleston mühasirəsindən sonra ingilis general Lord Cornwallis cənubi ABŞ-dakı ingilis qüvvələrinin rəhbəri oldu. 1780-ci ildə Camden döyüşündə ingilislərin zəfər qazanması onların cənubdakı gücünü möhkəmlətdi.

Cornwallis qüvvələrini Şimali Karolinaya tərəf yönləndirdi. O, irəlilədikcə loyalistlərin də öz qüvvələrinə qoşulacağına inanırdı, amma çox az loyalist ona qoşuldu. General Nathanael Greene ingilis qüvvələrini məğlub edərək Şimali Karolinanı tutmalarının qarşısını aldı. Cornwallis işğal olunmuş cənubu müdafiə etmək təlimatlarına qarşı çıxaraq qüvvələrini şimala, Virginiaya köçürdü. Greeenein qüvvələri cənuba tərəf gedərkən Corciya və Cənubi Karolinanı geri qaytardı. Cornwallis fransız general Lafayettein qüvvələrini məğlub etməyi ümid edərək qüvvələrini Yorktowna gətirdi. Fransız donanması ingilis donanmasının Chesapeake döyüşündə kömək etməsinin qarşısını aldı və Vaşinqton ilə Lafayettein qüvvələri Yorktownı mühasirəyə aldı. Cornwallis 1 oktyabr 1781-ci ildə təslim olaraq Amerikan İnqilab müharibəsini sonlandırdı. Kral III Corc və Baş nazir Lord North başqa bir səfər başlatmaq istədilər, lakin Parlament onların təklifini rədd etdi və daha çox döyüşü qadağan etdi.

Paris müqaviləsi

Kral III Corc ABŞ-nin müstəqilliyini rəsmi şəkildə tanıdı və 5 dekabr 1782-ci ildə düşmənliyin başa çatmasını əmr etdi. Sülh üçün görüşlər Parisdə Con Adams, Bencamin Franklin və Con Ceyin ABŞ-ni təmsil etməsi ilə baş tutdu. Müzakirələr ABŞ-ni qanuni şəkildə müstəqil ölkə kimi tanıyan Paris müqaviləsi (Treaty of Paris) ilə başa çatdı. Böyük Britaniya cənub-qərbi Kanadanın bəzi hissələrindən imtina etməyi qəbul etdi, ancaq Britaniya Kanadasının geridə qalanı ilə olan sərhəd qeyri-müəyyənliyini saxladı.

25 noyabr 1783-cü ildə sonuncu ingilis əsgərlərini limandan ayrılmaq üçün qayıqlara minərkən Corc Vaşinqton at belində Nyu-Yorkda keçid mərasiminə öndərlik etdi. Şəhərdə zəfər bayramları baş tutdu və o gün Evakuasiya Günü (Evacuation Day) kimi xatırlanacaqdı. 23 dekabr 1783-cü ildə Vaşinqton Kontinental ordunun baş komandiri vəzifəsindən istefa etdi. Konqres 14 yanvar 1784-cü ildə Paris müqaviləsini təsdiqlədi.

Konfederasiya dövrü

Konfederasiya məqalələri

Konfederasiya məqalələrinin V məqaləsi və preambula

Konfederasiya məqalələrini (Articles of Confederation) 15 noyabr 1777-ci ildə Kontinental Konqres irəli sürmüş və 1 mart 1781-ci ildə təsdiqlənmişdir. Konqresin İnqilab müharibəsinin ilk mərhələlərində yaratdığı inzibati kollegiyalar və apellyasiya məhkəmələrinin yerini aldı. Konfederasiya məqalələri Konfederasiya Konqresinə (Congress of the Confederation) müəyyən səlahiyyətlər verir, həmçinin idarəetməni çətinləşdirən məhdudiyyətlər də gətirdi. Bu məhdudiyyətlər dizayn əsasında idi, çünki bir çox amerikalılar güclü mərkəzi hökumətin Britaniya monarxiyasına çox bənzəyəcəyindən qorxurdular. Mərkəzi hökumətin səlahiyyətləri əvvəlcə müharibə, diplomatiya və ştatlararası konfliktləri həll etməklə məhdud idi. İqtisadi qanunları yürütmək səlahiyyəti yox idi və borclarını ödəyə bilmədiyi üçün iqtisadi geriləməyə səbəb oldu. Konqres qanunları yüksək səs çoxluğu ilə qəbul edilməli idi və məqalələrdə düzəlişlər ştatların yekdilliklə təsdiqini tələb edirdi.

Konfederasiya dövrü boyunca idarəetmənin çoxu ştat hökumətləri tərəfindən idarə edilirdi. Pennsylvania rəsmi siyasi partiyalardan istifadə edən yeganə ştat olsa da, 1780-ci illərdə yeni millətdə qeyri-rəsmi partizanlıq inkişaf etdi. Mərkəzi hökumətin nə qədər güclü olmalı olduğu, borcların necə idarə ediləcəyi və Qərbin necə idarə ediləcəyi mövzularında bölünmələr yarandı. Fraksiyalar həm elitanın tiranlığı, həm də kütlələrin izdiham idarəçiliyi qorxusundan təsirlənərək, millətin nə qədər demokratik olması ilə bağlı fikir ayrılığına düşmüşdülər.

Siyasi və iqtisadi çətinliklər ştatlarda vətəndaş qarşıdurmalarına səbəb oldu. 1781-ci ilin yanvar ayında Pennsylvania və Nyu-Cersidə üsyanlar baş verdi. 1783-cü ilin iyununda əsgərlər paytaxta gəldi və Newburghdakı zabitlər arasında general Vaşinqtona qarşı çevriliş düşünüldü. İğtişaş 1786–1787-ci illərin qışında Shays üsyanı ilə pik həddə çatdı və Massachusettsin borclarının idarə edilməsinə qarşı etirazlar silahlı üsyana səbəb oldu. Ştatlar hərbi gücü maliyyələşdirməyi rədd etdi və Massachusetts öz dövlət gücünü maliyyələşdirməyə məcbur qaldı. Shays üsyanı qısa müddət davam etsə də, milli hökumətdə islahatlar keçirilməsinin tərəfində olanlar üçün güclü arqumentə çevrildi.

Xarici münasibətlər

Konqres xarici siyasətə nəzarət edirdi, amma ştatlar öz xarici münasibətlərində yekun qərara sahib idi və hər ştat müqavilələri ayrı-ayrı təsdiqləyirdi. Böyük Britaniya ilə münasibətlər müharibədən sonra da mübahisəli idi. Bir çox ştat Britaniya vətəndaşları ilə rəftarla bağlı Paris müqaviləsinin şərtlərinə əməl etmədi və Britaniya Ordusu qərb ərazilərində mövcudluğunu qorudu. Britaniya həmçinin Kanadanın inkişafına dəstək vermək üçün amerikan məhsullarına qoyduğu məhdudiyyətlərlə ABŞ ticarətinə də zərər verdi. Shelburne nazirliyi Paris müqaviləsi üzrə danışıqlarda yumşaq davranmışdı, lakin bu, mübahisəli oldu və hökumət dəyişikliyinə səbəb oldu və nəticədə ABŞ ilə daha soyuq münasibətlər yarandı.

İqtisadi şərait pisləşdikcə Konqres müharibə zamanı hərbi dəstək verən ölkələrə borclarını ödəyə bilmədi: Fransa, İspaniya və Niderland. İspaniya hökumətinin Amerikanın nəqliyyat və ticarətinə mane olan Mississippi çayını bağlaması İspaniya ilə münasibətləri daha da gərginləşdirdi. İnqilab zamanı güclü müttəfiqliyə baxmayaraq, Konfederasiya dövründə Fransa ABŞ-yə az diqqət yetirdi. Birləşmiş Ştatlar 1780-ci illərdə Niderland, İsveç və Prussiya ilə də ticarət müqavilələri bağladı, lakin bunlar Böyük Britaniya ilə müqayisədə ABŞ ticarətinin nisbətən kiçik bir hissəsini təşkil edirdi. Aralıq dənizində ABŞ gəmiləri Şimali Afrika barbar piratları ilə qarşılaşdı. Konqresin problemi həll etmək üçün resursları az olduğundan, Konfederasiya dövründə dəniz quldurlarına qarşı tədbirlər görmək üçün çox az işlər görüldü. Mərakeşlə sülh danışıqları aparıldı, lakin Əlcəzair, Tripoli və Tunis Amerika gəmilərinin tutulmasına icazə verməyə davam etdi.

Konstitusiya konvensiyası

Konstitusiya Konvensiyası (Constitutional Convention) Filadelfiyada hazırda İstiqlaliyyət sarayı (Independence Hall) kimi tanınan köhnə Pennsylvania ştat binasında (Pennsylvania State House) toplanmışdır

Konfederasiya dövrü davam etdikcə ştatlar arasında iqtisadi çaxnaşmalar artdı və Konqresin bunun qarşısını almağa gücü çatmırdı. 1786-cı ilə gəldikdə hökumətdəki öndə gələn amerikalıların çoxu daha əvvəl Böyük Britaniyanın verdiyi həm iqtisadi, həm də hərbi dəstəyin olmadığı üçün Konfederasiya məqalələrini əhatə edən hökumətin kifayət qədər güclü olmadığına dair narahatlıqlarını ifadə edirdi. 1786-cı ildə ticarət problemlərini həll etmək üçün Annapolis konvensiyasında düzəlişlər edildi, lakin çox ştatın nümayəndə göndərməməsinə görə iştirakçı sayı bəs etmədi. Nyu-Cersidən gələn nümayəndələrə ştat tərəfindən geniş sərbəstlik verilmişdi və bu sərbəstlikdən hökumətdə tamamilə islahat keçirilməsini təklif etmək üçün istifadə edildi.

Bəzi nümayəndələr Konfederasiya məqalələrinə uyğun olaraq Konqresdən daha çox gücə malik olan yeni mərkəzi hökumət qurmaq istəyirdilər. James Madison bu nümayəndələrin lideri oldu və ABŞ Konstitusiyasının əsasını yaradan Virginia planı hazırlandı. Konqres kifayət qədər nümayəndə Filadelfiyaya çatdıqdan sonra 25 may 1787-ci ildə fəaliyyətə başladı. Əsas müzakirə edilən mövzu ştatlardan federal hökumətə veriləcək gücün miqyası idi. Başda Delaware olmaqla bir çox ştatın nümayəndə heyəti böyük ştatların hakimiyyətinə daxil olacaqlarından qorxduqları üçün mərkəzləşməyə qarşı çıxdı. Madisonun Virginia planı bərabər təmsilçilik lehinə proporsional təmsilçiliyə qarşı çıxan William Patersonun Nyu-Cersi planı ilə rəqabət aparırdı. Mübahisə ikipalatalı qanunverici orqan yaradan Konnektikut kompromisi ilə həll edildi. Köləlik məsələsi də, xüsusən də qulların vətəndaş kimi qəbul edilib-edilməməsi ilə bağlı narahatlıq doğururdu.

Konstitusiyanın sonuncu versiyası 12 sentyabr 1787-ci ildə Gouverneur Morris tərəfindən təslim edildi. Konfederasiya məqalələrinin çatışmazlıqlarını düzəltmək üçün yazılan Konstitusiya Konqres, prezidentlik, məhkəmələr və bu mövqelərin ştatlarla olan münasibətlərinə dair prosedur və səlahiyyətləri müəyyən etdi. Həmçinin gələcəkdə hər hansı bir dəyişikliyə icazə verir, Konfederasiya məqalələrinə əsasən mövcud borcları qəbul edir və təsdiq üçün lazımi şərtləri müəyyən edirdi. Nümayəndələr 17 sentyabrda Konstitusiyanı imzalayaraq Konqresə göndərdi və burada təsdiq edilərək təsdiq üçün ştatlara göndərildi.

Ratifikasiya kampaniyası

13 ilk ştatın ABŞ Konstitusiyasını ratifikasiya etdiyi tarix

Konstitusiyanı müdafiə edənlər federalistlər adlanırdı. Onlar sürətlə ölkə daxilində tərəfdaşlar qazandılar. Ən məşhur federalistlər bölünmüş Nyu-York qanunverici orqanını təsirləndirmək üçün "Publius" təxəllüsü ilə yazılan və Nyu-York qəzetlərinə dərc olunan 85 məqalədən ibarət Federalist sənədlərin (The Federalist Papers) gizli yazıçıları Aleksandr Hamilton və Ceyms Medisondu. Sənədlər Birləşmiş Ştatlar üçün əsas sənədlərə çevrilmiş və hüquqşünaslar tərəfindən tez-tez sitat gətirilirdi. Yeni Konstitusiyaya qarşı olanlar anti-federalistlər adlanırdı. Onlar ümumiyyətlə kosmopolit deyil, lokal idilər, ticarət və ya maliyyədən daha çox plantasiyalara və təsərrüfatlara yönəlmişdilər və güclü ştat hökumətləri və zəif milli hökumət istəyirdilər.

Hər ştat Konstitusiyanın ratifikasıyasına səs vermək üçün konqres təşkil etdi. Ratifikasiyanın tərəfdarları erkən rəddlərin digər ştatları ratifikasiyadan çəkindirə biləcəyindən ehtiyat edərək, Konstitusiyanı qəbul etmək ehtimalı daha yüksək olan ştatların konvensiyaları ilk keçirmələrini təmin etdilər. Rafitikasiya tərəfdarları mərkəzi hökumətin böyük ştatların gücünə nəzarət edə biləcəyini düşünürdülər. Delaware və Nyu-Cersi 1787-ci ildə, Corciya isə 2 yanvar 1788-ci ildə səsçoxluğu ilə ratifikasiya etdi. Pennsylvania, Konnektikut, Maryland və Cənubi Karolina da 1788-ci ilin qışı və yazında böyük səsçoxluğu ilə ratifikasiya etdi. Digər ştatlar isə daha mübahisəli oldu və Massachusetts 187–168 aşağı səslə ratifikasiya etdi. New Hampshire Konstitusiyanın 21 iyun 1788-ci ildə qüvvəyə minməsi üçün zəruri olan son ratifikasiyanı təqdim etdi. Daha böyük ştatlar olanNyu-York, Virginia və Massachusettsdə ratifikasiya daha mübahisəli idi.

ABŞ Seçicilər kollegiyası (United States Electoral College) 4 fevral 1789-cu ildə toplanaraq ilk prezident seçkilərində səsçoxluğu ilə Corc Vaşinqtonu seçdi. 1-ci ABŞ Konqresi 6 apreldə nəticələri oxudu və Vaşinqton 30 apreldə Federal sarayda vəzifəsinə başladı. Hüquqlar haqqında Bill (A Bill of Rights) 1789-cu ilin sentyabrında yeni Konqres tərəfindən təsdiq edildi və 1791-ci ilin dekabrında qüvvəyə mindi.

Qərbə doğru genişlənmə

ABŞ-nin 1789-cu ildəki xəritəsi

İnqilab müharibəsi ərzində Trans-Appalachiada yaşayan əhali sayı bir neçə mindən 25.000-ə çatdı. Qərbə doğru genişlənmə qərbə köçməyənlərdə belə maraq yaratdı və Vaşinqton, Bencamin Frankin və Con Cey qərbdə torpaq aldı. Torpaq spekulyatorları qərbə geniş ərazilər alan və tez-tez əhali ilə münaqişəyə girən Ohio şirkəti (Ohio Company) kimi qruplar qurdular.

Konqres 1780–1784-cü illərdə Virginia və qərb torpaqlarınnı verməsi üçün müzakirələr apardı. Müqavilə 1 mart 1784-cü ildə qüvvəyə mindi və hər hansısa dövlətin hissəsi olmayan ilk milli bölgə yaradıldı. Konqres regional hökumət qurdu və 1784-cü il Torpaq sərəncamı (1784 Land Ordinance) və 1785-ci il Torpaq sərəncamı (1785 Land Ordinance) ilə dövlət olma şərtlərini müəyyən etdi.

Konqres 1787-ci ildə Şimal-Qərb ərazisini (Northwest Territory) yaratmaqla Konqresə bölgəyə daha çox nəzarəti təmin edən Şimal-Qərb sərəncamını (Northwest Ordinance) qəbul etdi. Yeni tənzimləməyə əsasən, ərazinin bir çox keçmiş seçilmiş rəsmiləri bunun əvəzinə Konqres tərəfindən təyin edildi. Konqres şimallı köçkünləri cəlb etmək üçün Şimal-Qərb ərazisində köləliyi qadağan etdi, baxmayaraq ki, Cənub ştatlarını sakitləşdirmək üçün qaçaq qul qanunu da qəbul etdi. Köhnə Cənub-Qərb cənub ştatlarının nəzarəti altında qaldı və hər bir ştat qərbdən Mississipi çayına qədər uzandığını iddia etdi. 1784-cü ildə Şimali Karolinanın qərbində məskunlaşanlar Franklin dövləti (State of Franklin) kimi dövlət olmaq istədilər, lakin onların səyləri ştatların ayrılması ilə bağlı presedent yaratmaq istəməyən Konqres tərəfindən rədd edildi.

İnqilab müharibəsi zamanı Böyük Britaniya müstəmləkələrin qərbindəki iddia etdiyi ərazilərdə bir çox yerli Amerika qəbilələri ilə müttəfiqlik qurmuşdu. Bu, kolonistlərin torpaq işğalı və Shawnee qəbilələri kimi hindu qəbilələrinin basqınları ilə artan Hindi müharibələrini yaradan münaqişələrin genişlənməsi idi. Pionerlər yerli amerikalıların müstəmləkə vətəndaşlarına qarşı hücumlarına öz növbəsində yerli Amerika vətəndaşlarına hücum edərək cavab verdilər. İngilislər Paris müqaviləsini imzaladıqdan sonra yerli amerikalılara silah tədarükünü davam etdirdilər. 1783–1787-ci illər arasında yerli amerikalılarla aşağı səviyyəli münaqişələrdə yüzlərlə köçkün öldü və bu münaqişələr sonrakı məskunlaşmaya mane oldu. Onilliyin sonunda sərhəd Qərbi Hindu Konfederasiyasına (Northwestern Confederacy) qarşı Şimal-Qərbi Hindu müharibəsi (Northwest Indian War) ilə əhatə olundu. Bu yerli amerikalılar ingilislərin dəstəyi və himayəsi altında müstəqil hindu maneə dövləti yaratmağa çalışırdılar və bu, Birləşmiş Ştatlar üçün böyük bir xarici siyasət problemi yaradırdı. Böyük Britaniya qərb təsirini ABŞ-yə verməyə razı olsa da, Qərbi Hindu Konfederasiyasını silahla təmin etməyə davam etdi. Konqres yerli amerikalılara qarşı az hərbi dəstək verdiyindən, döyüşlərin çoxu məskunlaşanlar tərəfindən həyata keçirilirdi. Bu müharibə 1795-ci ildə ABŞ və yerli Amerika qəbilələri arasında sərhədi müəyyən edən Greenville müqaviləsi (Treaty of Greenville) imzalanana qədər davam etdi.

İqtisadiyyat

1776-cı ildə bir dollarlıq kontinental əsginas

Amerika inqilabının On üç koloniyanın iqtisadiyyatları üzərində böyük miqyasda təsiri oldu. Kontinental Konqres vergi təyin etmə səlahiyyətinə malik deyildi. Buna görə də fon yığmaq üçün yeni yaradılan ştat hökumətlərinə bağlı idi və onlar da müharibə xərclərini qarşılamaq üçün vergiləri artırmaq məcbiyyətində qaldı. Həmçinin işçilərin patriot və loyalist ordulara qoşulması ilə işçi çatışmazlığına səbəb oldu və Orta Atlantikada onilliklər boyu davam edən sənaye genişlənməsi tendensiyası başa çatdı. İşçi qüvvəsi həm azad işçilərdən, həm də kölə əməyindən ibarət idi. İqtisadi inkişaf müharibəyə görə immiqrasiyanın azalması ilə daha da yavaşladı. 1781-ci ildə ölkənin ilk bankı olan Şimali Amerika Bankı (Bank of North America) quruldu.

Kontinental Konqres maliyyələşdirməni artırmaq üçün ö Kontinental valyuta əsginaslarını yaratdı. Lakin bu pul vahidi sürətlə dəyərdən düşdü və müharibənin axırına qədər qalmadı. Mərkəzi pul vahidi və iqtisadi siyasətlərinin olmaması Konstitusiya konvensiyasının toplaşması qərarında mühüm faktor idi. Müharibə və inflyasiya həm ordu, həm də mülki əhali üçün qıtlıqla nəticələndi. Bu qıtlıqlar zamanı mülki şəxslərin izdiham yaratması və ədalətli hesab etdikləri qiymətləri təklif etməyən mağazaları qarət etməsi adi hal idi. Oxşar məsələlər öz borclarını ödəyə bilmədikləri üçün ştat hökumətlərini də narahat edirdi. Lakin ştatlar vergi təyin edə bilir və iqtisadi böhran artdıqca vergiləri böyük miqdarda artıra bilirdi. İnqilabın ilk tərəfdarları da korporatizmi və qiymətə nəzarəti dəstəkləyirdilər, lakin əksər siyasi və iqtisadi mütəfəkkirlər bu konsepsiyaları rədd etdilər və vergitutma ilə demokratik azad bazar sisteminə dəstək artdı.

ABŞ-nin erkən iqtisadiyyatı böyük miqyasda kənd təsərrüfatından asılı idi, lakin həmçinin taxta-şalban, balıqçılıq və xəz kimi ehtiyatların çıxarılmasının digər formalarını da əhatə edirdi. Gəmiqayırmanın əhəmiyyətli sənaye olmağına baxmayaraq, istehsal məhdud idi. İnqilab amerikalı tacirlərə qlobal bazarlarla əlaqələrini yenidən qurmalarına səbəb oldu, çünki ticarət əvvəllər Böyük Britaniya bayrağı altında aparılırdı. O dövrdə geniş yayılmış yüksək gömrük tarifləri gəlirləri məhdudlaşdırsa da, Amerika mallarına olan yüksək tələbat ABŞ-nin inqilabın iqtisadi nəticələrini düzəltməyə kömək etdi. Müharibə başa çatdıqda Paris müqaviləsi ilə Britaniya kreditorlarına Amerika bazarından borc götürməyə icazə verildi və bu, böhrana səbəb oldu. Hökumətin həmçinin Fransa, Niderland və İspaniyaya da borcu var idi. Bir neçə ştat müharibənin xərclərini qarşılamaq üçün müharibədən sonra vergiləri artırdı və bu, Şeys üsyanı (Shays' Rebellion) da daxil olmaqla iğtişaşlara səbəb oldu.

Amerikan və ingilis ticarətinin yaxın münasibətinə görə bir çox tacir müharibədən sonra ingilis tacirlərlə yenidən əlaqə qurdu və müstəmləkə dövründə olduğu kimi Amerika ticarətini asanlaşdırdılar. Ştat hökumətləri əsasən digər ştatlardan gələn tacirlərə qarşı ayrı-seçkilik etdiyinə görə ştatların iqtisadi siyasətləri daxili ticarəti daha da çətinləşdirdi. 1786-cı ildə milli kəsir baş verdi və Konfederasiya dövründə daha da artdı. 1787-ci ildən Konqres istehsalı və ixracatı qoruya bilmədi. Ştatların qanunverici orqanları özəl müqavilələrə və dövlət kreditlərinə qarşı hücumlara müqavimət göstərə bilmədilər və ya müqavimət göstərmək istəmədilər. Torpaq spekulyatorları hökumət öz sərhədlərini və sərhəd əhalisini qoruya bilmədiyi zaman dəyərlərin artacağını gözləmirdilər.

Mədəniyyət və media

"Watson və köpəkbalığı" (Watson and the Shark), John Singleton Copley tərəfindən 1778-ci ildə çəkilmiş portret

Britaniyadan ayrı amerikan mədəniyyəti artıq 1750-ci illərdə yaranmışdı. Müstəmləkə dövrünün puritan standartlarından qaynaqlanan və inqilabla yenidən təsdiqlənən moda və nitqdə sadəlik adiləşmişdi. ABŞ-də XVIII əsrdə çoxu qısaömürlü olan qəzet və jurnallar çoxalmışdı. The American Crisis, Common Sense və The Federalist Papers kimi siyasi məqalər erkən dövr ABŞ-nin formalaşmasına təsir etmişdir. J. Hector St. John de Crèvecœur tərəfindən yazılan "Amerikalı fermerdən məktublar" (Letters from an American Farmer) və Tomas Cefferson tərəfindən yazılan "Virginia ştatı haqqında qeydlər" (Notes on the State of Virginia) kimi tammetrajlı kitablarda da inqilabla bağlı siyasi konsepsiyalara toxunulmuşdur. Sosial və siyasi fikirlər əsasən şeirlərlə ifadə edilmişdir. John Trumbull, Philip Freneau və Hugh Henry Brackenridge kimi şairlər müstəqil ABŞ haqqında millətçi fikirlər yazdılar. Timothy Dwight tərəfindən yazılan "Kənanın fəthi" (The Conquest of Canaan) ABŞ-nin ilk epik poeması kimi qəbul edilir. "Anarxiad" (The Anarchiad) ABŞ-ın erkən dövrünün görkəmli satirasıdır. İlk amerikan romanı olan "Simpatiyanın gücü" (The Power of Sympathy) William Hill Brown tərəfindən 1789-cu ildə nəşr edilmişdir.

Dram və teatr ABŞ-nin ilk dövründə mübahisəli idi. Müstəmləkə dövründə pyesləri puritanlar tənqid etmişdi və 1774-cü ildə Kontinental Konqres pyeslərə qarşı rəsmi tənqid nəşr etdi. İnqilab dövründə səhnələşdirilən pyeslər tip olaraq avropalı idi. İnqilab dövründə ən görkəmli amerikan dramaturqu Mercy Otis Warren idi. Onun pyeslərinə (The Adulateur), (The Group) və (The Blockheads) daxildir. Hugh Henry Brackenridge İnqilab müharibəsini təsvir edən iki tarixi pyes yazmışdır. John Leacock Corc Vaşinqtonun personaj kimi göstərildiyi "Britaniya tiranlığının süqutu" (The Fall of British Tyranny) adlı ilk pyesi yazdı. Dramdakı yeniliklər İnqilab müharibəsindən sonra qismən 1780-ci illərin siyasi və iqtisadi təlatümləri səbəbindən azaldı. William Dunlap dramaturq kimi məhsuldar karyerasına 1789-cu ildə "Ata" (The Father) ilə başlayıb.

Vizual sənət Avropa estetikalarının, o cümlədən Charles Alphonse du Fresnoy, Rocer de Piles, Jonathan Richardson və Johann Joachim Winckelmann ədəbiyyatından təsirləndi. Bir çox amerikalı rəssam sənəti öyrənmək üçün xaricə, xüsusən də Bencamin West altında öyrənmək üçün Londona səyahət etdi. John Trumbull və Charles Willson Peale ABŞ-nin erkən dövründə qabaqcıl rəssamlar idi. Respublikaçılığın tərəfdarları olaraq hər ikisi də Corc Vaşinqtonun portretləri ilə tanınırlar.

Elm və təhsil

Bencamin Franklinin çərpələng təcrübəsinin (kite experiment) təsviri

Tarixçilər Amerika inqilabı dövrünü Maarifçilik dövrü fikirlərinin amerikan elmi və fəlsəfəsinə təsir etməyə başladığı daha geniş Amerikan maarifçiliyinin bir hissəsi kimi kateqoriyalaşdırırlar. Bu, fəlsəfədə dini təməllərdən uzaqlaşmağı da əhatə edirdi. Bencamin Franklin və Tomas Cefferson bu mövzuda məhsuldar fəlsəfi yazıçalar idi. Ethan Allenın "Səbəb: İnsanın yeganə kahini" (Reason: the Only Oracle of Man) adlı əsəri 1784-cü ildə ABŞ-də rasionalizmin dini rədd etməsinə qarşı erkən cavab idi. Massachusetts 1766-cı ildə Nyu-Cersi tərəfindən qoyulan presedentin ardınca 1781-ci ildə tibb cəmiyyəti yaratdı.

Amerika Birləşmiş Ştatlarının erkən dövründəki elm cəmiyyətinin mərkəzi Amerika Fəlsəfə Cəmiyyəti (American Philosophical Society) də daxil olmaqla Filadelfiyada idi. Astronomiya və taksonomiya o dövrün öndə gələn elmi sahələrindən ikisi idi və inqilabi dövrün həkimləri əsasən tibbdən əlavə elmi keçmişə malik idi. Bencamin Franklin ABŞ-də elektrik sahəsində elmi işlər gördü və bir çox xüsusiyyətləri kəşf etdi. Öndər alimlərin çoxu digər ölkələrdən, xüsusilə də çox böyük elmi cəmiyyətə sahib olan Böyük Britaniyadan gələn immiqrantlar idi.

Müstəmləkə kollecləri Amerika inqilabı dövründə mövcud idi. Bu kolleclərdə təhsil alanların hamısı kişilər idi və Maarifçiliklə əlaqəli təhsil fikirlərinə əsaslanırdılar. Dövlət universitetləri İnqilab müharibəsi başa çatdıqdan sonra 1785-ci ildə Corciya Universitetindən (University of Corciya) başlayaraq formalaşmağa başladı. Afroamerikalılar və yerli amerikalılar (aborigenlər) nadir hallarda universitetə daxil olurdu, buna baxmayaraq, şimal ştatlarındakı afroamerikalı kişilər bəzən ədəbiyyat cəmiyyətləri qururdular.

Demoqrafiya

On üç koloniyanın əhalisi 1776-cı ildə 2,5 milyon idi. İlk dəfə əhalinin siyahıyaalınması Konfederasiya dövrü bitdikdən qısa müddət sonra 1790-cı ildə baş tutdu. Bu siyahıyaalmada Amerika Birləşmiş Ştatlarının 3.929.214 nəfər əhalisinin olduğu və hər mil kvadrata ortalama 4,5 nəfərin düşdüyü müəyyən edilmişdir. Əhalisi 10.000-dən çox olan beş şəhər var idi. Ən böyük şəhər 33.131 nəfər iləNyu-York idi, ardınca Filadelfiya, Boston, Charleston və Baltimore gəlirdi.

Patriotlar və loyalistlər

İnqilab dövründə müstəqillik istəmək və ya Britaniya imperiyasına sadiq qalmaq arasında bölünmüşdü. İnqilabın tərəfdarları whiglər və ya patriotlar (vətənpərvərlər) kimi tanınırdılar. Böyük Britaniyaya sadiq qalanlar isə torylər və ya loyalistlər (sadiqlər) kimi tanınırdılar. Loyalistlər cənub ştatlarında daha çox idi. Müstəqilliyin ilk illərində əhalinin çoxu inqilaba qarşı və ya bitərəf olsa da, münaqişə irəlilədikcə patriotların sayı artdı. Britaniya imperiyasının tərəfdarları arasında əsasən müstəmləkə hakimiyyətindən faydalandıqlarını düşünən tacirlər və fermerlər və Britaniyaya sadiq qalmağın onlara azadlıq gətirəcəyini ümid edən kölələr yer alırdı. Loyalistlərə təzminat verilməsinin İnqilab müharibəsindən sonra sülh müqaviləsinin hissəsinə çevrilməsi patriotlar arasında mübahisə yaratdı.

Kontinental ordunun üzvü kimi döyüşənlər inqilabdan bəhrələnmişdilər, çünki onlar əsasən ilk dəfə öz hökumətlərinə mənalı təsir göstərə bilən işçi sinfinin kişiləri idi. İnqilabın qadınları da oxşar şəkildə siyasətdə daha çox nüfuza sahib olmaq istəmişdirlər, lakin onların mənalı iştirakına məhdudiyyət qoyuldu. Tarixçilər inqilabın patriotlara dəstək olan qadınlara hansı ölçüdə təsir etdiyinə dair həmfikir deyil.

Din

Bir çox kilsə və keşiş Amerika inqilabı davam edərkən inqilaba qarşı səsli mövqe tutmuşdur. Con Adams Anqlikan kilsəsini Böyük Britaniya Parlamentinin koloniyaları idarə etməsinin vasitəsi kimi görmüşdür. Loyalistlərlə əlaqəli anqlikan dindarlar və Kral üçün dua etmə məcburiyyətini davam etdirən dindarlar təcavüzə məruz qalmış və yaxud sürgün edilmişdir. Qurucu atalardan biri Bencamin Rush bir dəfə bəzi loyalistlərin presbiterianları gücləndirəcəyindən ehtiyat etdikləri üçün inqilaba qarşı çıxdıqlarını demişdir. 1775-ci ildən 1783-cü ilə qədər On üç koloniyadakı anqlikan keşişlərin sayı 311-dən 141-ə düşmüşdür.

Patriotların hərbi, maliyyə və diplomatik yardım üçün katolik Fransaya güvənməsi anti-katolik ritorikasının kəskin azalmasına səbəb oldu. İnqilab müharibəsi diqqəti Papadan uzaqlaşdıraraq Kral III Corcu amerikalıların şüurunda ən görkəmli xarici rəqibə çevirdi. Loyalistlər arasında anti-katoliklik güclü olaraq qaldı. 1780-ci illərdə katoliklərin əvvəllər ayrı-seçkiliyə məruz qaldıqları bütün Yeni İngiltərə ştatlarında qanuni tolerantlıq təmin edilmişdir.

Köləlik

İstiqlal bəyannaməsinin hazırlanması zamanı mübahisəli köləlik məsələsi gündəmə gətirildi. Ceffersonun original versiyası Kral III Corcu kölə ticarətinə dəstək olduğuna görə tənqid edirdi, lakin cənub deleqatları bu dili ləğv etdi. Virginia qubernatoru Lord Dunmore 1775-ci ildə Dunmore bəyanatını (Dunmore's Proclamation) nəşr edərək ingilislərlə birgə döyüşən kölələrə azadlıq təklif etdi. General Sir Henry Clinton da 1779-cu ildə oxşar bəyanət nəşr etdi (Philipsburg bəyanətı — Philipsburg Proclamation). Minlərlə kölə İnqilab müharibəsində qara loyalistlər (Black Loyalist) olaraq xidmət etdi. Oxşar şəkildə Kontinental ordu 1777-ci ildə kölələr də daxil olmaqla qara kişilərin xidmət etməyinə icazə verdi. Cənub ştatları belə bir təklifin qarşısını almaq üçün çalışsa da, orduya qoşulan kölələr üçün azadlığa da zəmanət verildi.

Amerika inqilabı köləlik məsələsini daha da ön plana çıxartmışdır. Bəzi yazıçılar kölə sahibi olduqları üçün azadlığı dəstəkləməyi ikiüzlülük kimi gördüklərinə görə tənqidə başlamış və qurumun şimali ABŞ-də populyarlığının itirilməsinə səbəb olmuşdur. Bir çox qullar, xüsusən də şimalda patriot davasına dəstək vəd edərək, bu ştatları köləliyə son qoymağa daha da sövq etdi. 1780-ci ildə Pennsylvania həmin ilin martın 1-indən sonra doğulan şəxslərin kölələşdirilməsini qadağan edən və bu tarixdən sonra köləlikdə doğulan uşaqlara 28 yaşına çatdıqlarında azadlıqlarına zəmanət verən qanun çıxartdı. Konnektikut və Rhode Island 1784-cü ildə köləliyi oxşar şərtlər daxilində ləğv etdi. Digər şimal ştatlarında kölələr köləliyə qarşı həm etirazlar, həm də məhkəmə işlərində aktiv idi. 1780-ci illərin sonunda Nyu-Cersi və Nyu-York xaric bütün şimal ştatlarında azadlıq üçün uğurlu şəkildə məhkəmə işləri başlatdılar.

Əhalinin çox böyük hissəsinin yaşadığı cənub ştatlarındakı kölələrə inqilab ərzində əhəmiyyətli azadlıqlar verilmədi. Cənubda köləliyə qarşı dəyişikliklər bir neçə ştatda Atlantika kölə ticarətinin (Atlantic slave trade) başa çatması və kölə sahiblərinin vəsiyyətlərində kölələrini azad etmələrinə icazə verən qanunların qəbul edilməsi də daxil olmaqla daha kiçik miqyasda idi. 1780-ci illərdə cənubdakı azad qaraların sayı təxminən 4.000-dən 60.000-ə çatdı.

Köləlik məsələsi Konstitusiyanın hazırlanması müddətində mühüm formada müzakirə edilmişdir. Konstitusiya konensiyasındakı deleqatlar köləliyin əxlaqi olub-olmadığı mövzusunda ayrılmışdılar, eləcə də hər bir ştata proporsional təmsilçiliyin ayrılması zamanı qulların sayılmalı olub-olmaması haqqında da mübahisələr gedirdi. Mübahisə əhalinin siyahıyaalınmasında qulların bir adamın beşdə üçü kimi qəbul ediləcəyi Beşdə üç kompromisi (Three-fifths Compromise) ilə həll edildi.

İstinadlar

• Alden, John R. A history of the American Revolution. New York, Knopf. 1969. LCCN 69-10201.
• Bell, James B. A War of Religion: Dissenters, Anglicans and the American Revolution. Palgrave Macmillan. 2008. ISBN 9780230583214.
• Berkin, Carol. A Brilliant Solution: Inventing the American Constitution. Harcourt. 2003. ISBN 0-15-100948-1.
• Cogliano, Francis D. Revolutionary America, 1763–1815: A Political History (2nd). Routledge. 2009. ISBN 978-0-415-96486-9.
• Chernow, Ron. Vaşinqton: A Life. Penguin. 2010. ISBN 9781101444184.
• Countryman, Edward. The American Revolution. Hill and Wang. 1985. ISBN 9780809025633. 2023-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-01.
• Ferling, John. A Leap in the Dark: The Struggle to Create the American Republic. Oxford University Press. 2003. ISBN 9780199728701.
• Lumpkin, Henry. From Savannah to Yorktown: The American Revolution in the South. University of South Karolina Press. 1981. ISBN 9780872494084.
• Maier, Pauline. Ratification: The People Debate the Constitution, 1787–1788. Simon and Schuster. 2010. ISBN 9781451606362.
• Middlekauff, Robert. The Glorious Cause: The American Revolution, 1763–1789 (2nd). 2005. ISBN 0195162471. 2010-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-29.
• Nugent, Walter. Habits of Empire: A History of American Expansion. Alfred A. Knopf. 2008. ISBN 9781400042920.
• Stewart, David O. The Summer of 1787: The Men Who Invented the Constitution. Simon & Schuster. 2007. ISBN 9780743286923.
• Taylor, Alan. American Revolutions: A Continental History, 1750–1804. W. W. Norton & Company. 2016. ISBN 9780393253870.

Əlavə oxu

• Atkinson, Rick. The British Are Coming: The War for America, Lexington to Princeton, 1775-1777. Henry Holt and Company. 2019. ISBN 9781627790444.
• Ellis, Joseph J. Founding Brothers: The Revolutionary Generation. Knopf Doubleday Publishing. 2000. ISBN 9780375405440.
• Ellis, Joseph J. Revolutionary Summer: The Birth of American Independence. Alfred A. Knopf. 2013. ISBN 9780307701220.
• Fremont-Barnes, Gregory; Ryerson, Richard A., redaktorlar The Encyclopedia of the American Revolutionary War: A Political, Social, and Military History. 2006. ISBN 978-1-85109-408-0.
• Graebner, Norman A.; Burns, Richard Dean; Siracusa, Joseph M., redaktorlar Foreign Affairs and the Founding Fathers: From Confederation to Constitution, 1776–1787. Abc-Clio. 2011. ISBN 9780313398261.
• Gray, Edward G.; Kamensky, Jane, redaktorlar The Oxford Handbook of the American Revolution. Oup USA. 2013. ISBN 9780199746705.
• Greene, Jack P.; Pole, J. R., redaktorlar A Companion to the American Revolution (2nd). Wiley. 2003. ISBN 9781405116749.
• Hattem, Michael D. "The Historiography of the American Revolution". Journal of the American Revolution. 2013. 2018-08-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-23.
• Higginbotham, Don. The War of American Independence: Military Attitudes, Policies, and Practice, 1763–1789. Massachusetts. 1983. ISBN 9780930350444.
• Higginbotham, Don. Corc Vaşinqton and the American Military Tradition. University of Corciya Press. 1985. ISBN 9780820309392.
• Jensen, Merrill. The Articles of Confederation: An Interpretation of the Social-Constitutional History of the American Revolution, 1774–1781. University of Wisconsin Press. 1940. ISBN 9780299002039.
• Jensen, Merrill. "The Idea of a National Government During the American Revolution". Political Science Quarterly. 58 (3). 1943: 356–379. doi:10.2307/2144490. JSTOR 2144490.
• Jensen, Merrill. The New Nation: A History of the United States During the Confederation, 1781–1789. 1950. ISBN 9780930350154.
• Kerber, Linda K. Women of the Republic: Intellect and Ideology in Revolutionary America. UNC Press Books. 1979. ISBN 9780807899847.
• Miller, John Chester. Triumph of Freedom, 1775–1783. Little, Brown. 1948. ISBN 9781404748330. 2012-05-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-29.
• Morris, Richard B. The Forging of the Union, 1781–1789. The New American Nation. 1987. ISBN 9780060157333.
• Neimeyer, Charles Patrick. America Goes to War: A Social History of the Continental Army. NYU Press. 1995. ISBN 9780814757802. JSTOR j.ctt9qg7q2.
• Nevins, Allan. The American States during and after the Revolution, 1775–1789. Macmillan. 1927. ISBN 9780598500663. 2008-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-29.
• Norton, Mary Beth. 1774: The Long Year of Revolution. Knopf Doubleday Publishing. 2020. ISBN 9780385353366.
• Shachtman, Tom. The Founding Fortunes: How the Wealthy Paid for and Profited from America's Revolution. St. Martin's Publishing. 2020. ISBN 9781250170743.
• Wood, Gordon S. The American Revolution: A History. Random House Publishing. 2002. ISBN 9780812970418.

Əsas mənbələr

• Commager, Henry Steele; Morris, Richard B., redaktorlar The Spirit of 'Seventy-Six': The Story of the American Revolution as told by Participants. Indianapolis. 1958. ISBN 9781417706587.
• Humphrey, Carol Sue, redaktorThe Revolutionary Era: Primary Documents on Events from 1776 to 1800. Bloomsbury Academic. 2003. ISBN 9780313320835.
• Morison, Samuel Eliot, redaktorSources and Documents Illustrating the American Revolution, 1764–1788, and the Formation of the Federal Constitution. Clarendon Press. 1923. ISBN 9780195002621.