XML

XML
Yaradılma tarixi	1998
Tərtibatçılar	W3C
Fayl sonluğu	.xml
w3.org/XML
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Extensible Markup Language (genişlənən işarələmə dili, qısaca XML) — həm insanlar həm informasiya əməliyyat sistemləri tərəfindən asanca oxuna biləcək sənədlər yaratmağa yarayan, W3C tərəfindən təyin olunmuş bir standartdır. Bu xüsusiyyəti ilə məlumat saxlamanız yanında fərqli sistemlər arasında məlumat mübadiləsi etməyə yarayan bir ara format vəzifəsi də görər. SGML'in sadələşdirilmiş bir alt hinidir.

XML - ing. <eks-em-el> (Extensible Markup Language – genişlənəbilən nişanlama dili) – World-Wide Web sənədlərini formatlaşdırmaq üçün metadil, SGML dilinin altçoxluğu. Con Bosak’ın (Jon Bosak) rəhbərliyi altında işlənib hazırlanıb və 1998-ci ildə W3C tərəfindən təklif olunub. XML verilmiş mövzu sahəsinin sənədlərinin spesifikasını nəzərə alan nişanlama dilləri yaratmağa imkan verir (məsələn, MathML, XLink, SMIL, XSL və s.). XML-sənədi iki hissədən ibarətdir: istifadə olunan dilin təyinindən və sənədin özündən. Dilin təyini DTD şablonları vasitəsilə verilir və istər sənədin olduğu faylda, istərsə də ayrıca saxlanıla bilər.

İnkişafı

XML-in dizayneri, HTML-i də hazırlamış olan Tim Berners Leedir. Dilin təşkil edilməsi də W3C 'nin məhsuludur. Kompleks kod yazımı şəklində görünən kataloqu, əslində bir qrafikdir.

İstifadəsi

Hal-hazırda bir çox proqram, digər proqramlarla məlumat mübadiləsini XML formatı üzərindən etməkdədir. Bundan başqa XMLi əsas format olaraq istifadə tətbiqlərə, məlumat tabanlarına rast gəlmək mümkündür.

Microsoft 'un inkişaf etdirdiyi . NET texnologiyasında istifadə edilən DataSet obyektləri XML formatındadır. Bundan başqa, XML, ofis tətbiqlərinin alt quruluşu halına gətirilmişdir.

Məzmunun, sənəd quruluşunun və şəklin bir-birindən ayrı ələ alınması XMLi Verilənlər bazasının idarəetmə sistemlərinin ideal formatı halına gətirmişdir.

XML fayllarını işləmə

Sax

Hadisə əsaslı, leksik işləmə. Faylda içərisindəki hər düyün bir geri-bəsləmə (callback) funksiyası vasitəsi ilə istəkçi koda tanınır. Bu quruluşu səbəbiylə olduqca sürətli və təsirlidir, ancaq XML faylından təsadüfi düyün nəqliyyatı olduqca çətindir; Hədəf düyünləri çatmaq üçün, hər dəfə faylı ən başından işləmək məcburiyyətindəsiniz.

Nümunə

XML sənədləri ağac məlumat quruluşunda olarlar. Müstəqil quruluşu yaradarkən, məzmun və ya im xüsusiyyəti olaraq, ya da iki im arasında göstərilir (bax. nümunə). Quruluşla əlaqədar detallar DTD (Document Type Definition), ya da XML Schema adı verilən xarici sənədlər ilə təyin olunur. Aşağıdakı nümunə bir XML sənədində məlumatın necə nəzərdə tutulduğunu göstərir.

 
<istifadeciler>
   <istifadeci id="1">
       <ad>A</ad>
       <soyad>B</soyad>
   </istifadeci>
   <istifadeci id="2">
       <ad>C</ad>
       <soyad>D</soyad>
   </istifadeci>
   <istifadeci id="5">
       <ad>E</ad>
       <soyad>F</soyad>
   </istifadeci>
   <istifadeci id="8">
       <ad>G</ad>
       <soyad>H</soyad>
   </istifadeci>
   <!- Comments-->
 </istifadeciler>

<istifadeci id="1"> element, <istifadeci id="1">attribut,<ad>C</ad>elementin tərkibi,<!- Comments--> Komment adlanır.

Ədəbiyyat

• İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Xarici keçidlər

• w3.org/XML — Rəsmi saytı