Randers

Randers
Alministración
País	Reinu de Dinamarca
Estáu federáu	Dinamarca
Rexón alministrativa	Midtjylland
Conceyu	Randers
Tipu d'entidá	ciudá
Cabezaleru/a del gobiernu	Torben Hansen
Códigu postal	8900, 8920, 8930, 8940 y 8960
Xeografía
Coordenaes	56°27′25″N 10°02′21″E / 56.4569°N 10.0392°E
	Randers Randers (Dinamarca)
Superficie	800.14 km²
Altitú	56 m
Demografía
Población	62 563 hab. (1r xineru 2017)
Porcentaxe	100% de Randers
Densidá	78,19 hab/km²
Más información
Fundación	sieglu XI
Prefixu telefónicu	8
Estaya horaria	UTC+01:00 (horariu estándar); UTC+02:00 (horariu de branu)
Llocalidaes hermaniaes	Akureyri, Lahti, Västerås y Jelenia Góra
	randers.dk

Randers ye una ciudá nel conceyu homónimu, dientro de la rexón de Xutlandia Central, en Dinamarca. Con una población de 61.121 habitantes en 2012, ye la sesta ciudá más grande de Dinamarca.

El conceyu de Randers arrexunta 95.756 habitantes (2012). El conceyu tamién forma parte del área metropolitana del este de Xutlandia, que entiende 1,2 millones de persones.

Randers ye l'únicu puertu natural sobre un ríu de Dinamarca, asitiáu sobre les márxenes del ríu Guden, a unos 10 km de la so desaguada nel fiordu de Randers, y a unos 160 km al oeste noroeste de Copenḥague. Esti allugamientu tuvo gran importancia dende'l puntu de vista del negociu marítimu. Les barques tresportaben mercancíes d'esportación escontra Randers pel ríu Guden y el ríu Nørreå dende Silkeborg y Viborg. Al so regresu les barques tresportaben bienes importaos.

Una gran zona d'influencia agrícola y bonos accesos per tierra y agua dexaron que Randers convertir nun dinámicu centru de comerciu. Famosa pelos numberosos caminos que converxen nella, la ciudá recibió l'apellativu popular que diz, "Onde les víes navegables converxen en trece caminos" ("Hvor søvejen møder de 13 landeveje").

Randers forma parte d'una zona denomada Kronjylland ("Xutlandia de la Corona") y los sos habitantes son llamaos kronjyde ("jutlandeses de la corona"), probablemente por causa de les grandes estensiones de tierra que'l rei tenía ellí. El términu kronjyde foi primeramente utilizáu polos poetes daneses hacia 1750. Nikolai Frederik Severin Grundtvig (1783-1872) y Hans Christian Andersen (1805-1875), y especialmente el premiu Nobel Henrik Pontoppidan (1857-1943), quien naciera en Randers, utilizaba esti términu.

Historia

El nome de la ciudá ye mentáu hacia 1080-1086 como Randeros o Randros. La so etimoloxía provién del raigañu nórdicu rand: "llende, frontera", y posiblemente del danés antiguu rusæ: "montón de piedres".

Los oríxenes de Randers remontar al sieglu XI, anque esisten restos arqueolóxicos que provienen de la dómina de los viquingos. Canutu IV de Dinamarca (ca. 1043-1086), tamién conocíu como Canutu'l Santu, y santu patronu de Dinamarca, acuñó monedes nel pueblu escontra 1080. Los llabradores de Randers alzar nel so contra y opunxéronse a los sos planes d'atacar Inglaterra. Esti alzamientu determinó la muerte de Canutu.

Randers tuvo fortificada gran parte de la Edá Media. Anguaño, sicasí, lo único que perduró de l'antigua ciudá cercada ye'l nome alusivu de les cais. Estes cais atópense entamaes según un patrón circular, presumiblemente siguiendo'l trazáu de les antigües muralles. Ente los nomes de les cais atópense Østervold ("paré defensiva del este), Nørreport ("puerta del norte"), Vestervold ("paré defensiva del oeste), y Lille Voldgade (cai de la pequeña paré defensiva").

Una crónica escrita nel monesteriu de Essenbæk, al sureste de la ciudá, fala d'una quema que destruyó Randers na Edá Media. Sábese que la ciudá foi destruyida por fueu y vuelta reconstruyir en trés causes, una d'elles en 1246, cuando foi amburada por tropes del duque Abel (darréu rei Abel I de Dinamarca), na guerra que sostuvo contra'l so hermanu Erico IV. En 1302 Randers llogró privilexos de ciudá comercial (købstad) per parte del rei Erico VI.

Mientres la Edá Media hubo tres ilesies parroquiales y tres monasterios, éstos fueron el monesteriu de La nuesa Señora (Orde Benedictina), el de San Francisco y el del Espíritu Santu (esti postreru cuntaba con un hospital pa probes). Hubo tamién un asilu de malatos encamentáu a San Jorge.

Nuna cai del centru de la ciudá hai una casa onde la tradición señala que l'héroe nacional danés Niels Ebbesen, en 1340, asesinó al conde Gerardo III de Holstein, quien controlaba gran parte de Xutlandia mientres el periodu d'interregno en Dinamarca. Esta aición llevó a la insurrección xeneral contra los alemanes. Una estatua en memoria de Ebbesen atópase frente al conceyu.

En 1350, una vegada que Valdemar IV axuntara al país sol so égida tres el fin del control alemán, Randers foi fortificada, y aportaría a conocida como Randershus ("fortaleza de Randers"). La ciudá foi tomada por nobles descontentos en 1357, pero en 1359 Valdemar recuperar tres un asediu.

En 1534 los llabradores rebalbos encabezaos por Skipper Clement trataron d'asaltar la ciudá, pero fueron refugaos poles muralla.

Mientres el reináu de Cristián III (1536-1559) les instalaciones defensives de la ciudá fueron ameyoraes y construyéronse fosos alredor de tol so perímetru. Con Cristián III llegó la reforma protestante y l'antiguu monesteriu franciscanu foi remocicáu pa sirvir de residencia de la reina consorte Dorotea de Saxonia-Lauemburgu. El castiellu sería conocíu como Dronningborg ("castiellu de la reina"), y perduraría hasta la primer metá del sieglu XVIII, cuando foi esmanteláu. Los demás monesterios ya ilesies fueron baltaos, a esceición del hospital del Espíritu Santu y de la ilesia de San Martín.

Na primer metá del sieglu XVII construyéronse delles casones pa los comerciantes ricos de la ciudá, que teníen nel puertu fluvial una importante flota mercante que saleaba alredor del mundu. Delles d'eses cases, la mayoría de treme de madera, entá esisten na ciudá actual. El retrocesu económicu que sufrió Dinamarca tres les guerres contra Suecia tamién se dexó sentir en Randers. La ciudá recuperar na segunda metá del sieglu XVIII con un impulsu nel comerciu de ceberes y la flota mercante, y para 1801 Randers yera la principal ciudá de Xutlandia. Otru factor importante nesta crecedera foi la posición de Randers como sede d'un representante del rei y de un reximientu de dragones.

Nel sieglu XIX la crecedera de Randers foi relativamente baxu, a pesar de la llegada de la industrialización y l'asentamientu de delles fábriques importantes. Cola llegada del ferrocarril en 1860 y l'aumentu de tamañu de los barcos mercantes, a los que resultaba difícil maniobrar nun puertu fluvial como'l de Randers, ésta foi movida en tamañu ya importancia per otres ciudaes de Xutlandia, como Aarhus, Aalborg y mientres dalgún tiempu Horsens. Na segunda metá del sieglu XIX Randers enchió les sos llendes medievales, hasta entós acutada al curso norte del ríu Guden, y espandióse escontra los cuatro puntos cardinales. Les industries concentrar na zona del puertu, magar tamién surdieron dalgunes na periferia. Na década de 1930 Randers foi una de les primeres ciudaes daneses en ser sometíes a una reorganización urbana, con cais piatonales nel centru de la ciudá y enanche d'otres vialidades p'ameyorar el tráficu.

Xeografía

Randers, ye l'únicu puertu fluvial natural de Dinamarca, ta a veres del ríu Guden (Gudenå), cerca de 6 milles (10 km) percima de la la so desaguada nel fiordu de Randers. Per carretera esta de 38,5 quilómetros (23,9 milles) al norte d'Aarhus, 43,8 quilómetros (27,2 milles) al este de Viborg, el 80,2 quilómetros (49,8 milles) al sur d'Aalborg y 224 quilómetros (139 milles) al noroeste de Copenḥague. Hai delles árees montiegues en Randers, incluyendo Skovbakken, al nordeste del centru, la Tøjhushaven, al norte de la zona del puertu, y Ladegårdsbækken, una estrecha franxa de monte al este del hospital. Dronningborg Skov, na pedanía de Dronningborg, ta asitiáu nos suburbios del nordeste de la ciudá, y Henriettelund atopa nel suburbiu suroeste de Vorup.

Los suburbios de Randers inclúin Dronningborg, Helsted, Kristrup, Neder Hornbæk, amás de Hornbæk, Paderup, Romalt, y Vorup. El conceyu cubre una área de 748,21 quilómetros cuadraos. Los asentamientos cercanos inclúin Albæk Asferg, Assentoft, Dalbyover, Fårup, Gassum, Gimming, Gjerlev, Hald, Harridslev, Haslund, Havndal, Helstrup, Horning, Langå, Lem, Llinde, Mejlby, Mellerup, Rasted, Spentrup, Stevnstrup, Sønderbæk, Tvede, tanum, Udbyhøj Vasehuse, Uggelhuse, Værum, allume, Øster Bjerregrav, y Øster Tørslev.

Clima

El clima nesta zona tien diferencies leves ente altos y baxos, y hai grandes precipitaciones al añu. El clima de Randers ye un clima oceánicu.

Economía

L'amplia vasta zona agrícola, y un bon tresporte per tierra y per agua, ayudaron a faer de Randers un centru dinámicu pal comerciu. Esti allugamientu tuvo una gran importancia pal comerciu per mar.

El puertu, cerca de la ciudá tien namái 7 pies y mediu (2.3 m) d'agua, pero tien un bon estelleru; y, a cierta distancia per debaxo, na desaguada del fiordu, hai otru puertu con 9 a 10 pies (3.0 m) d'agua, y carreteres con bon anclaje de 4 a 5 braces (24 a 30 pies; 7 a 9 m). Randers ye importante militarmente, y puede acoyer de 10.000 a 15.000 homes na ciudá y el so barriu, nuna posición que nun podría fácilmente ser invadíu.

L'Hotel Randers contién el Café Mathiesen, con decoración en blancu y negru que remembra la dómina del Art Deco. El restorán Niels Ebbesens Spisehus sirve cocina danesa: como'l sardina o'l filete a la pimienta.

Ciudá

El Zoo tropical de Randers, ye la principal atraición turística de Randers, siendo la selva tropical artificial más grande d'Europa del Norte, con cerca de 350 distintos tipos de plantes y más de 175 especies d'animales, munchos de los cualos analayen llibres so los sos trés cúpules xeodésiques: la Cúpula d'América del Sur, la d'África y Asia. Amás esisten árees denominaes "El xardín de la culiebra" y l'Acuariu. La organización tuvo arreyada na restauración de les güelgues locales en Vorup Meadow (Vorup Enge), una gran zona nel llau suroeste del ríu Guden. Tamién de la nota ye Kejsergården y Underværket, un innovador centru de negocios multi-étnica y cultural.

Ilesies y cases

La Ilesia de Saint Mortens data del sieglu 15. Helligåndshuset, que significa "Espíritu Santu House", dada la reputación qu'una vegada foi parte d'un monesteriu, tamién data del sieglu 15 como lo fai Paaskesønnernes, de trés plantes casa de lladriyu coloráu. El Castiellu de Clausholm, asitiáu a unos 12 quilómetros (7,5 milles) al sureste de Randers ye unu de los meyores edificios barrocos de Dinamarca.

Museos

Randers ye la sede del Muséu d'Arte de Randers, Muséu d'Historia Cultural, Danish Design Museum y Graceland Randers.

Deporte

L'equipu de fútbol llocal, el Randers FC ("Randers FC (RFC)"), xuega na primer lliga de Dinamarca, la Superliga. La so tierra natal ye'l AUTOC Parque de Randers.

La ciudá ye'l llar del club de Rugbi de Randers y Xutlandia RLFC, un equipu de la lliga de rugby.

Salú

La ciudá tien el Regionshospitalet Randers, l'hospital llocal de Randers.

Tresporte

Ferrocarril

Randers tien una importante estación de tren. Atópase na llinia ferroviaria d'Aarhus-Aalborg y ufierta servicios de InterCity direutos a Copenḥague y Frederikshavn y los servicios de trenes rexonales a Aarhus y Aalborg.

Xente notable

Emmelie de Forest, cantante y compositora, ganadora del Festival d'Eurovisión 2013 en Malmö, Suecia.
Henrik Pontoppidan, poeta.

Hermanancies

Les siguientes ciudaes tán hermaniaes con Randers:^[1]

Referencies

↑ Conceyu de Randers. «Venskabsbyer» (danés). Archiváu dende l'orixinal, el 2014-10-28. Consultáu'l 21 de xunu de 2012.

"The Popular Encyclopedia or Conversation Lexicon", Blackie & Son c 1890.
«Departamentu d'Estadística de Dinamarca» (danés). Consultáu'l 21 de xunu de 2012.
Dean Store Danske. «Randers» (danés). Consultáu'l 21 de xunu de 2012.

Enllaces esternos

Sitiu web oficial

[1] Conceyu de Randers. «Venskabsbyer» (danés). Archiváu dende l'orixinal, el 2014-10-28. Consultáu'l 21 de xunu de 2012.

[1]