Ordovícicu

Era^[1]	Periodu		Millones años
Paleozoicu	Permianu		299,0 ±0,8
	Carboníferu	Pensilvánico	318,1 ±1,3
	Carboníferu	Misisípico	359,2 ±2,5
	Devónicu		416.0 ±2,8
	Silúricu		443,8 ±1,5
	Ordovícicu		485,4 ±1,9
	Cambrianu		542,0 ±1,0

L'Ordovícicu ye una división de la escala temporal xeolóxica que pertenez a la Era Paleozoica; esta estrémase en seis periodos de los que'l Ordovícicu ocupa'l segundu llugar por detrás del Cambrianu y precediendo a el Silúricu. Empezó hai unos 485 millones d'años y terminó hai unos 444 millones d'años;^[2]^[3] n'obres clásiques, considerábase que'l ordovícicu tomaba de los 505 millones d'años hasta hai 440 millones d'años. Debe'l so nome a la tribu celta de los Ordovicos, que vivieron nel centru y norte de Gales, llugar onde'l xeólogu inglés Charles Lapworth identificó esti sistema en 1879.

Nesti periodu, un día tenía 21 hores y nun había animales en tierra firme pola escasez d'osíxenu na atmósfera. Abonden los fósiles, ente los que destaquen los trilobites y en delles rexones formaron los xacimientos de petroleu y gas.

Roques sedimentaries del Ordovícicu n'Utah.

Subdivisiones

La Comisión Internacional d'Estratigrafía^[2] reconoz trés dómines/series y siete edad/piso del Ordovícicu, distribuyíos n'orde de los más recién a los más antiguos como sigue:

Galeríes de *Trypanites*, un icnofósil del Ordovícicu.

Era Eratema	Periodu Sistema	Dómina Serie	Edá Pisu	Eventos relevantes	Entamu, en millones d'años
Paleozoicu	Permianu				299,0±0,8
	Carboníferu^[4]				359,2±2,5
	Devónicu				416,0±2,8
	Silúricu				443,8±1,5
	Ordovícicu	Superior / Tardíu	Hirnantiense	Los invertebraos diversificar en munches formes nueves (ej. cefalópodos de concha recta). Primeros corales, braquiópodos articulaos (Orthida, Strophomenida, etc), bivalvos, nautiloideos, trilobites, ostrácodos, briozoos, munchos tipos d'equinodermos (crinoides, cistoideos, estrelles de mar, etc.), graptolites ramificaos, y otros taxones toos comunes. Apaecen los conodontos (cordaos planctónicos primitivos). Primeres plantes verdes y fungos en tierra. Glaciación a la fin del periodu.	445,2±1,4
			Katiense		453,0±0,7
			Sandbiense		458,4±0,9
		Mediu	Darriwiliense		467,3±1,1
		Mediu	Dapingiense		470,0±1,4
		Inferior / Tempranu	Floiense		477,7±1,4
		Inferior / Tempranu	Tremadociense		485,4±1,9
	Cambrianu				542,0±1,0

Paleogeografía

Los niveles del mar mientres el Ordovícicu fueron altos; de fechu mientres el Tremadociense, los niveles marítimos fueron los más altos que la Tierra esperimentara. Les roques del Ordovícicu son principalmente sedimentaries. Por cuenta de la escasa estensión y baxa elevación de les tierres, qu'establecíen llendes a la erosión, los sedimentos marinos compónense principalmente de piedra caliar. Los sedimentos de lutita y arenisca son menos conspicuos. Unu de les principales episodios foi la Oroxenia Tacónica que s'empecipió nel Cambrianu. A la fin del periodu, Gondwana averárase al polu Sur y conxelóse.

Nel Ordovícicu esistíen cuatro continentes: Laurentia, Siberia, Báltica y Gondwana. Toos yeren bastante pequeños sacante Gondwana que foi'l más grande de toos nesti periodu.

Hemisferiu Norte

Nel hemisferiu norte allúguense Siberia y una pequeña parte de Laurentia. Esti hemisferiu mientres el Ordovícicu tuvo cubiertu d'agua na so mayoría.

Laurentia (Norte)

Una pequeña parte d'esti continente allugar nel Hemisferiu Norte. Esta parte taba constituyida por Canadá y Groenlandia.

Siberia

Siberia foi'l continente más pequeñu de toos nesti periodu. Allugar nel nordeste de Laurentia y taba arrodiáu pelos grandes océanos Paleotetis y Pantalasa.

Hemisferiu Sur

Nel hemisferiu sur allugábense trés continentes: Laurentia, Gondwana y Báltica, anque solo taba una metá de Laurentia nesti hemisferiu.

Laurentia (Sur)

Mayor parte d'esti continente atopar nel Hemisferiu Sur. El país que permanecía en tierra firme yera solu Canadá, los que taben escondíos so l'agua yera Estaos Xuníos y Méxicu.

Gondwana

Gondwana movióse un pocu más pal norte, hasta llegar a la llinia ecuatorial. Esti continente taba formáu nel norte pola Antártida y Australia, nel centru pola India y una parte d'África y de Suramérica y nel sur pol Sáḥara y les partes del sur d'África y Suramérica. Un pequeñu fragmentu de Gondwana, el microcontinente d'Avalonia, esgazar de Gondwana y empezó a movese escontra'l norte en direición a Laurentia. De resultes d'ello, empezó a formase'l Océanu Rheico.

Báltica

Báltica yera un pequeñu continente islla que s'atopaba al sureste de Laurentia. Calcúlase que yera casi de la mesma estensión que Siberia, siendo consideráu esti postreru'l más pequeñu de toos. Más palantre nel periodu, Báltica empezó a avanzar escontra Laurentia, provocando que l'Océanu Iapetus menguara ente dambos.

Fauna

Esti periodu empezó cola estinciones masives del Cambrianu-Ordovícicu y remató coles estinciones masives del Ordovícicu-Silúricu. Nel Ordovícicu predomina una xeoquímica na que la calcita baxa en magnesiu yera'l principal precipitáu inorgánicu marín del carbonatu cálcicu. Na fauna d'invertebraos predominen les cadarmes calcificados.^[5]^[6]^[7]

Anque menos famosa que la esplosión cámbrica, el Ordovícicu tamién destacó por una radiación adaptativa non menos notable. Los xéneros de la fauna marina multiplicar por cuatro, lo que resulta un 12% de tola fauna marina conocida del Eón Fanerozoicu.^[8] Nel Ordovícicu abondaron los trilobites, graptolites, braquiópodos, bivalvos, etc. Pero ente ellos apaecieron nuevos grupos tales como los escorpiones marinos, el ortocono, los briozoos y dalgunos más.^[9] Toos fueron marinos nesa dómina yá que había muncha falta d'osíxenu na atmósfera, pero créese que los escorpiones marinos, trilobites y gasterópodos abandonaben les agües pa llegar a les veres, anque por eso nun pueden ser consideraos animales terrestres, dada la so necesidá de tornar constantemente al mediu acuáticu pa enllenar les sos branquies.

En Norteamérica y Europa, el Ordovícicu foi un tiempu de mares someros continentales ricos en vida. Los trilobites y braquiópodossobremanera, yeren ricos y diversos. Los primeres briozoos apaecieron nel Ordovícicu al igual que los primeros petones de coral. Los corales solitarios remontar a a lo menos al Cambrianu. Los moluscos, que tamién apaeciera mientres el Cambrianu o'l Ediacárico, convertir en comunes y variaos, especialmente los bivalvos, gasterópodos y los cefalópodos nautiloideos.

Primeramente creíase que los primeros vertebraos (peces Ostracodermos) apaecieron nel Ordovícicu, pero los últimos descubrimientos en China revelen que probablemente s'aniciaron nel Cambrianu. Los primeres peces con mándíbulas apaecieron a fines del Ordovícicu.

Mientres el Ordovícicu Mediu producióse un gran aumentu na cantidá y diversidá de los organismos bioerosivos. Esto conozse como la revolución bioerosiva del Ordovícicu.^[10] Carauterizar por una repentina bayura de fósiles traza de sustratu duru como Trypanites, Palaeosabella y Petroxestes. Los trilobites del Ordovícicu fueron bien distintos a los sos predecesores del Cambrianu, pos munchos desenvolvieron estraños escayos y nódulos de defensa contra predadores tales como los primitivos tiburones y nautiloideos, ente qu'otros como Aeglina prisca evolucionaron pa convertise en formes nadadores.^[11]^[12]

Flora

Les algues verdes yeren comunes nel Cambrianu Cimeru y nel Ordovícicu. Les primeres plantes terrestres apaecieron en forma de pequeñes plantes non vasculares paecíes a hepátiques. Identificáronse espores fósiles de plantes terrestres nos sedimentos del Ordovícicu Cimeru.

Los fungos marinos yeren bien abondosos nos mares del Ordovícicu descomponiendo los cadabres de los animales y otres refugayes. Ente los primeros fungos terrestres pueden tar microrrizas arbusculares (Glomerales), que podríen xugar un papel fundamental na colonización de la tierra poles plantes al traviés de la simbiosis micorrizal, que fai los nutrientes minerales disponibles a les célules de les plantes. Atopáronse hifas de fungos y espores fosilizaos del Ordovícicu de Wisconsin con una edá d'aproximao de 460 millones d'años, un momentu en que la flora terrestre probablemente constaba namái de plantes similares a les briofitas.^[13]

Clima

Envalórase que'l clima nesi tiempu foi templáu y tropical. De fechu en dellos llugares había temperatures bien altes de 40-50 °C y poques vegaes hasta 60 °C. Asina foi'l clima hasta fines del Ordovícicu cuando asocedió una glaciación en casi tolos continentes, principalmente en Gondwana, y escastáronse munches de les nueves especies d'esti periodu. Esto foi la causa de la estinción masiva del Ordovícicu-Silúricu.

Final del Ordovícicu

Cayuela bituminosa del Ordovícicu n'Estonia.

El Ordovícicu llegó al so fin con una serie d'eventos d'estinción que, en xunto, componen la segunda mayor de los cinco principales qu'asocedieron na historia de la Tierra en términos de porcentaxe de xéneros que s'escastaron. La única mayor foi la estinción masiva del Permianu-Triásicu. Les estinciones produciéronse hai alredor de 444-447 millones d'años y marquen la llende ente Ordovícicu y Silúricu. Nesi momentu tolos organismos pluricelulares complexos vivíen nel mar y aproximao el 49% de los xéneros de la fauna sumieron pa siempres. Braquiópodos y briozoos fueron abrasaos, xunto con munches families de trilobites, conodontes y graptolitos.

La teoría más comúnmente aceptada ye qu'estos eventos fueron provocaos por una glaciación que punxo fin a la llongura y estable clima ivernaderu típicu del Ordovícicu. La glaciación nun foi probablemente tan llarga como se pensara de primeres. L'estudiu de los isótopos d'osíxenu nos fósiles de braquiópodos pon de manifiestu que probablemente nun duró más de 0,5 a 1,5 millones d'años.^[14] L'eventu foi precedíu por un descensu nel dióxidu de carbonu de l'atmósfera (de 7000 ppm a 4400 ppm), qu'afectó de forma selectiva a los mares someros, onde vivía la mayoría de los organismos.

Como'l supercontinente Gondwana taba asitiáu sobre'l Polu Sur, les capes de xelu formaes sobre'l mesmu fueron detectaes n'estratos de roca del Norte d'África y del Nordeste de Suramérica, que yeren les zones polares nesi momentu. La conxelación y descongelación de les agües causaron cambeos repitíos nel nivel qu'anubrieron y desecaron grandes zones, esaniciando munchos nichos ecolóxicos. Les especies llindaes a un únicu mar epicontinental nun determináu territoriu fueron les más gravemente afeutaes. Les especies tropicales fueron especialmente afeutaes pola primer fola d'estinción, ente que les especies d'agües fríes viéronse afeutaes nel segundu pulsu.

A la fin del segundu eventu, el destemple de los glaciares fixo que'l nivel del mar xubiera y estabilizárase definitivamente. Al entamu del Silúricu producióse la renacencia de la diversidá de la vida cola permanente reinundación de les plataformes continentales.

Ver tamién

Notes y referencies

↑ Los colores correspuenden a los códigos RGB aprobaos pola Comisión Internacional d'Estratigrafía. Disponible nel sitiu de la International Commision on Stratigraphy, en «Standard Color Codes for the Geological Time Scale».
↑ ^2,0 ^2,1 Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the International Commission of Stratigraphy, Status on 2009.
↑ «International Stratigraphic Chart, 2008». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-06-07.
↑ N'Europa estremóse tradicionalmente un únicu sistema o periodu, el Carboníferu, non contempláu n'América del Norte, onde s'usaron nel so llugar Misisípico y Pensilvánico col mesmu rangu de sistema o periodu.
↑ Stanley, S. M. (1998). «Secular oscillations in the carbonate mineralogy of reef-building and sediment-producing organisms driven by tectonically forced shifts in seawater chemistry». Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 144: p. 3–19. doi:10.1016/S0031-0182(98)00109-6.
↑ Stanley, S. M. (1999). «Hypercalcification; paleontology links plate tectonics and geochemistry to sedimentology». GSA Today 9: p. 1–7.
↑ J.L. Benedetto (2007), Los fósiles del Proterozoicu Cimeru y Paleozoicu Inferior d'Arxentina, Proterozoicu Cimeru y Paleozoicu Inferior, Asociación Paleontolóxica Arxentina. Publicación Especial 11, Buenos Aires, ISSN 0328-347X.
↑ Dixon, Dougal; et al. (2001). Atlas of Life on Earth. Nueva York: Barnes & Noble Books, páx. 87. ISBN 0760719578.
↑ Cooper, John D.; Miller, Richard H.; Patterson, Jacqueline (1986). A Trip Through Time: Principles of Historical Geology. Columbus: Merrill Publishing Company, páx. 247, 255–259. ISBN 0675201403.
↑ Wilson, M. A. (2006). «Patterns and processes in the Ordovician Bioerosion Revolution». Ichnos 13: p. 109–112. doi:10.1080/10420940600850505. Archivado del original el 2008-12-16. https://web.archive.org/web/20081216220233/http://www.wooster.edu/geology/WilsonPalmer06.pdf. Consultáu'l 2017-10-21.
↑ «Palaeos Paleozoic : Ordovician : The Ordovician Period» (11 d'abril de 2002). Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015.
↑ A Guide to the Orders of Trilobites
↑ Redecker, D. (2000). «Glomalean fungi from the Ordovician». Science 289 (5486): páxs. 1920–1921. doi:10.1126/science.289.5486.1920. PMID 10988069.
↑ Stanley, Steven M. (1999). Earth System History. Nueva York: W.H. Freeman and Company, páx. 358, 360. ISBN 0716728826.

Enllaces esternos

Derivar continental (Proyeutu Celestia); Ordovícicu Archiváu 2006-08-31 en Wayback Machine
Mehrtens, Charlotte. «Chazy Reef at Isle La Motte». An Ordovician reef in Vermont.
Examples of Ordovician Fossils
Ordovician fossils of the famous Cincinnatian Group
The Dry Dredgers, an active group of amateur paleontologists in the Cincinnati area

[RGB-1] Los colores correspuenden a los códigos RGB aprobaos pola Comisión Internacional d'Estratigrafía. Disponible nel sitiu de la International Commision on Stratigraphy, en «Standard Color Codes for the Geological Time Scale».

[ics2009-2] 2,0 ^2,1 Global Boundary Stratotype Section and Point (GSSP) of the International Commission of Stratigraphy, Status on 2009.

[3] «International Stratigraphic Chart, 2008». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-06-07.

[note4-4] N'Europa estremóse tradicionalmente un únicu sistema o periodu, el Carboníferu, non contempláu n'América del Norte, onde s'usaron nel so llugar Misisípico y Pensilvánico col mesmu rangu de sistema o periodu.

[Stanley_and_Hardie_1998-5] Stanley, S. M. (1998). «Secular oscillations in the carbonate mineralogy of reef-building and sediment-producing organisms driven by tectonically forced shifts in seawater chemistry». Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 144: p. 3–19. doi:10.1016/S0031-0182(98)00109-6.

[Stanley_and_Hardie_1999-6] Stanley, S. M. (1999). «Hypercalcification; paleontology links plate tectonics and geochemistry to sedimentology». GSA Today 9: p. 1–7.

[7] J.L. Benedetto (2007), Los fósiles del Proterozoicu Cimeru y Paleozoicu Inferior d'Arxentina, Proterozoicu Cimeru y Paleozoicu Inferior, Asociación Paleontolóxica Arxentina. Publicación Especial 11, Buenos Aires, ISSN 0328-347X.

[Dixon2001-8] Dixon, Dougal; et al. (2001). Atlas of Life on Earth. Nueva York: Barnes & Noble Books, páx. 87. ISBN 0760719578.

[Cooper1986-9] Cooper, John D.; Miller, Richard H.; Patterson, Jacqueline (1986). A Trip Through Time: Principles of Historical Geology. Columbus: Merrill Publishing Company, páx. 247, 255–259. ISBN 0675201403.

[WilsonPalmer2006-10] Wilson, M. A. (2006). «Patterns and processes in the Ordovician Bioerosion Revolution». Ichnos 13: p. 109–112. doi:10.1080/10420940600850505. Archivado del original el 2008-12-16. https://web.archive.org/web/20081216220233/http://www.wooster.edu/geology/WilsonPalmer06.pdf. Consultáu'l 2017-10-21.

[Palaeos.com-11] «Palaeos Paleozoic : Ordovician : The Ordovician Period» (11 d'abril de 2002). Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015.

[12] A Guide to the Orders of Trilobites

[13] Redecker, D. (2000). «Glomalean fungi from the Ordovician». Science 289 (5486): páxs. 1920–1921. doi:10.1126/science.289.5486.1920. PMID 10988069.

[Stanley1999-14] Stanley, Steven M. (1999). Earth System History. Nueva York: W.H. Freeman and Company, páx. 358, 360. ISBN 0716728826.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]