Callao

Callao
Alministración
País	Perú
Provincia	Provincia constitucional del Callao
Tipu d'entidá	ciudá
Nome oficial	El Callao (es)
Códigu postal	07001
Xeografía
Coordenaes	12°03′08″S 77°08′21″W
Callao Callao (Perú)
Superficie	146.98 km²
Altitú	5 m
Demografía
Población	567 702 hab. (2022)
Porcentaxe	50245654516196% de Provincia constitucional del Callao
Densidá	3862,44 hab/km²
Más información
Fundación	6 marzu 1537
Prefixu telefónicu	+1
Estaya horaria	UTC−05:00
Llocalidaes hermaniaes	Valparaíso, Paita, Santa Fe, Sioux City (es) , Veracruz, Cartagena de Indias, Boryspil (es) , Ordizia, Nagoya, Oakland, Quanzhou, Constanța, Cádiz, Ciudá de Panamá, Mayagüez (es) , San Germán (es) , Bergen, Acapulco de Juárez, Yokohama, Zhuhai, Qingdao, Ningbó, Miami Beach (es) , San Francisco y Santa Ana

El Callao ye una ciudá portuaria asitiada na provincia constitucional del Callao la cual allúgase nel centru-oeste de Perú y de la mesma na mariña central de la mariña peruana y na zona central occidental d'América del Sur. Tando a veres del océanu Pacíficu desenvolver al oeste de la provincia de Lima y a 15 quilómetros del Centru Históricu de Lima, ciudá cola cual atópase conurbada.

La mayor parte del so territoriu estender nuna amplia badea protexida poles islla San Llorienzo, El Frontón, Cavinzas y el castru Redondo, al sur de la desaguada del ríu Rímac, pero tamién algama la parte más nortiza de la badea de Lima. Dambes badees tán dixebraes por una península conocida como La Punta. La so estensión ye de 148,57 km², incluyíos 17,63 km² insulares. Atopar a 5 msnm.

Dende la dómina colonial, el puertu del Callao foi'l mayor puertu marítimu, el más importante de Perú y unu de los más importantes d'América. Anguaño tien na so circunscripción el principal puertu del país y l'Aeropuertu Internacional Jorge Chávez, polo que se constitúi na principal puerta d'entrada al Perú. Estos de la mesma son el puertu y aeropuertu 'naturales' de la ciudá de Lima.

Por población, El Callao vendría ser la tercera urbe del país allugando a más de 800 000 habitantes. Amás, siendo parte de la conurbación xunto a Lima Metropolitana, tien una población flotante averada de 500 000 habitantes que lu visiten diariamente por motivos familiares, turísticos, educativos y empresariales, ente otros. El Callao siempres tuvo'l privilexu de recibir a visitantes militares —n'especial marinos—, comerciantes, inmigrantes, turistes y otros tipos de corrientes sociales.

El pueblu chalaco foi siempres protagonista de munchos acontecimientos históricos nacionales. Por casu, ye nesta ciudá, ente otres, onde'l Perú xugóse la independencia o onde tuvo que defender la so soberanía nacional, por citar los más destacaos. Precisamente, ye nestes paraxes onde a El Callao concédese-y el títulu de Provincia Constitucional», títulu que sicasí nun reviste nenguna diferencia coles demás provincies peruana (sacante'l nun pertenecer a nengún departamentu de Perú). Ye más bien un títulu honorariu que se-y concedió al momentu de la so constitución pola so importancia histórica y pola so importancia comercial como «primer puertu» peruanu.

Hai que mentar que la Provincia Constitucional del Callao entiende la mesma área territorial que la Rexón Callao, sicasí son circunscripciones distintes con distintes competencies polítiques.

Variando añalmente la población dando un envaloráu bien averáu. (Deereck)

Toponimia

Villa del Callao. Acercamientu del mapa "Perv: Mar del Zvr" de Guiljelmus Blaeuw (1635).

Mientres enforma tiempu, créese qu'El Callao foi una población amiesta a la Ciudá de los Reis ensin toponimia oficial, polo que nun tenía otra denominación que "puertu de Lima" (Lima referir a tol valle del ríu Rímac, d'onde provién el nome de la ciudá). Sicasí, Felipe Huamán Poma de Ayala, afirma que Callao foi "más primeru que Lima". Interprétase, paleográficamente:

Qu'esta villa de Callau y puertu de la Ciudá de los Reis de Lima foi fundada más primeru que la dicha ciudá en tiempu del Papa Paulo y del rei-emperador Don Carlos.

Nel antiguu llinguaxe marineru hispanu, callao significaba "quixarru" y "sablera con piedres" (como son les sableres chalacas), por estensión —esti usu ye entá común nes Islles Canaries. Escontra entamos del sieglu XVII, esti pequeñu centru urbanu yá recibía dicha denominación, como lo atestigua ilustración escrita pol cronista jesuíta Bernabé Cobo, Descripciones del Callao:

A dos llegües de la ciudá de Lima al poniente xaz el famosu puertu del Callao, Plaza d'Armes y llave del reinu peruanu, a quien sirve de boca per onde comunica les sos grandes ayalgues a España y pola so mano a tol orbe.

En 1616, un documentu escritu pol cronista Martín de Murúa, amiesta:

...dichu El Callao por causa de les munches piedres qu'hai nél.

Más tarde, en 1667, el padre agustino Bernabé Torres escribe diciendo con al respeutive de El Callao una acepción que se consideró decisiva pa la etimoloxía de la pallabra CALLAO:

La so sablera llimpia, cascayosa, bien útil pa lastrar les naves qu'entren y salen del continente.

En 1885 promovióse una investigación pa esclariar el orixe o etimoloxía de la pallabra callao y del vocablu chalaco. La campaña foi entamada con altu criteriu científicu y espíritu rexonalista pol diariu El Callao, tal emprendimiento cuntó cola collaboración de distinguíos personaxes y eruditos de la dómina.

Ricardo Palma espresó lo que foi para él artículu de fe, que la pallabra callao venía de la voz indíxena calla o chalhua, que'l so significáu sería mariña o pesca. Vigorizó la so creencia na circunstancia de dase'l nome de cala al actu de la pesca y que, por que pueda ser lóxicu, tenía que reconocese'l mesmu orixe a la pallabra chalaco. Denominando chala al puertu, habría que designar al home nacíu nel puertu: challahaque que depués, por corrupción, sería chalaco.

Nin la pallabra callao nin la pallabra chalaco, amiesta Ricardo Palma, pertenecíen nin al quechua, nin al chinchaysuyo, nin al yunga. Pa reforzar la so posición, cita al xesuita Giandomenico Coleti, qu'en 1771 dicía:

Callao (Callaum-calavia). Calavia ye una voz con que la marinería de la mariña italiana designa al llastre. Pa los franceses la voz caillou significa quixarru, zahorra o llastre.

Pedro Paz Soldán y Unanue manifiesta na so Diccionariu de peruanismos que'l diccionariu de Fernández Cuesta trai la pallabra callao na acepción d'arbeya, peladilla de ríu, zahorra, llastre, amestando que'l términu de marina callao quier espresar una de les cualidaes del fondu y de la sablera. La voz portuguesa calhao quier dicir tamién quixarru.

Mientres enforma tiempu, El Callao nun tuvo un xentiliciu establecíu, anque dende va munchos años, a los naturales d'El Callao denominar chalacos. La pallabra chalaco designa a toles persones que viven na mariña, una y bones esa pallabra deriva del vocablu quechua chala (chala, como rexón natural de Perú) o, n'español, mariña, y "aco" (pescador) esto ye pescador de la mariña, como los antiguos pobladores de la zona los Piti Piti, anguaño estinguíos. Pero, pa efeutos de que se uniformice un xentiliciu pal primer puertu de Perú, l'Academia Peruana de la Llingua y la Real Academia Española establecieron como xentiliciu pa El Callao a la pallabra chalaco.

Una alternativa ye que llingua en variantes del quechua ye qallu o kallu y kalluq ye introducir llingua, y la Punta ye una llingua de tierra qu'entra al mar y la secuencia ye 'kalluq' > 'kallaw' > kallao. Y chalaco procede del quechua Q.I. chalakuq o'l que recueye chala.

Historia

Dómina Prehispánica

Mapa d'El Callao (1655).

Desconozse la fecha exacta de fundación de la ciudá del Callao. Sicasí, yá nos primeres mapes de Perú apaez esta ciudá portuaria. Nel mapa de 1635 del cartógrafu Guiljelmus Blaeuw (1571-1638), conséñase-y como “V. Del Callao” (Villa del Callao), según Lima, figura como “V. Lima” o “Los Reis”. Pola cercanía a la capital peruana, mientres el Virreinatu de Perú foi coloquialmente conocíu como'l Puertu de Lima o'l Callao de Lima. Según el cronista indíxena Felipe Guamán Poma de Ayala, yá dende esa dómina yera El Callao el puertu principal, non yá de Perú, sinón de tola mariña occidental de Hispanoamérica..

Dómina Virreinal

El Callao fuera pobláu por españoles en 1535, cuando en xineru d'esi añu desembarcaron nel puertu, los navíos que'l conquistador Pedro de Alvarado vendió a Pizarro y Almagro. El 6 de marzu de 1537 l'español Diego Ruiz llogró llicencia pa inaugurar un tambo nel puertu de Lima. En 1555 empecípiase la construcción del primer barriu español, al añu siguiente'l virréi Andrés Hurtado de Mendoza noma como primer alcalde del puertu a don Francisco López. El cabildru de Lima reconocer apurriéndo-y varar de la xusticia, signu de la so autoridá municipal.

Sicasí, la primer autoridá edilicia del puertu foi Cristóbal Garzón, quien foi “Alguacil de Puertu” siendo nomáu pol Alguacil mayor de Lima” don Juan Astudillo Montenegro.

Por cuenta de la so calidá como puertu principal de les colonies, yera blancu permanente d'ataques de pirates y corsarios, como amuesa d'ellos sábese qu'en 1579, el corsariu inglés Francis Drake atacó violentamente'l puertu, y en 1624 fai lo propio'l corsariu holandés Jacobo Clerck moteyáu L'Hermite. Ante esta situación, el gobiernu de la metrópolis ordenó que se construyeren muralles de defensa de la ciudá, les que fueron llevantaes ente los años 1634 y 1647. Estes instalaciones defensives tuvieron el so puntu culminante cuando n'ochobre de 1747, empecípiase la construcción de la Fortaleza del Real Felipe, que la so primer etapa terminar nel añu 1773.

Planu qu'ilustra'l Puertu del Callao (1744).

Mapa Históricu (1888).

LA VILLA DE CALLAV, puertu de los Reys de Lima (Nueva Corónica y Bon Gobiernu de Guamán Poma, 1615)

Recién nel añu 1671 el puertu d'El Callao de Lima foi alzáu a la categoría de ciudá.

Los desastres naturales cobraron delles vides y causaron munches estroces nel puertu, los mayores desastres naturales fueron, ente otros, el terremotu del 28 d'ochobre de 1746 que vieno apareyáu con un tarrecible maremotu y destruyó la ciudá, abrasando a los sos habitantes. De cinco mil persones que vivíen n'El Callao, solo sobrevivieron 200. Como reacción a esti desastre y buscando evitar que se vuelva a repitir, el virréi José Antonio Manso de Velasco funda la ciudá de Bellavista, nuna planicie alloñada del mar y a una distancia de tres quilómetros de la ciudá d'El Callao. Sicasí eso nun causó que los chalacos dexaren de vivir na llocalización orixinal a veres del mar.

Mientres la guerra d'independencia, El Callao foi una plaza de gran importancia, porque non yá controlaba'l tráficu de mercaderías sinón tamién l'usu de la flota militar, nesi sentíu camudó de manes delles vegaes, siendo nel añu 1821 que se realiza la primera toma del Castiellu del Real Felipe per parte del exércitu independentista al mandu del Xeneral José de San Martín.

Yá mientres la república, el primer Congresu Constituyente túvose que treslladar de Lima ya instalase na Fortaleza del Real Felipe, por cuenta de que les tropes realistes tomaron la ciudá capital. El 1 d'ochobre de 1823, Simón Bolívar llegó a El Callao pa completar la independencia de Perú. En camudando de manes una vegada más, en 1826 retirar de la Fortaleza del Real Felipe l'últimu exércitu español comandado pol xeneral José Ramón Rodil depués d'un cruentu asediu naval y terrestre lideráu pol xeneral venezolanu Bartolomé Salom.

Dómina Republicana

Nuna sesión del 8 de marzu de 1834, la Convención Nacional presidida por Francisco Xavier de Luna Pizarro condecora a El Callao como “La Fiel y Arrogante Ciudá del Callao, Asilu de les Lleis y de la Llibertá”, como premiu por defender al gobiernu del xeneral Luis José de Orbegoso contra les pretensiones golpistes del xeneral Pedro Bermúdez.

Ente los años de 1850 y de 1851 empieza a operar el ferrocarril Lima-Callao, el segundu de Suramérica. Esti ferrocarril salía del mesmu puertu y xubía por tola Avenida Colonial hasta la mesma Plaza San Martín. Tamién esistió otru más pequeñu, al que llamaben "El Urbanito", que solo treslladaba xente nel mesmu puertu.

El Callao foi pioneru en materia de sanidá y seguridá urbana, inaugurándose na so xurisdicción, el 5 d'avientu de 1860, la primer compañía de bomberos de Perú: la Unión Chalaca Nᵘnbsp;1.

El 2 de mayu de 1866 realizóse'l llamáu Combati del Dos de Mayu ente l'Armada Española al mandu d'Almirante Casto Méndez Núñez y les bateríes peruanes de tierra al mandu del Ministru de Guerra José Gálvez (quien morrería nel alcuentru y que'l so nome quedaría dende entós venceyáu a la tradición chalaca) nel marcu de la Guerra Hispanu-Suramericana.

El Combate del 2 de mayu, pintura peruana.

El Callao ye un pueblu llenu de tradición, de fervor relixosu, amante del deporte, qu'a pesar de ser destruyíu por terremotos y maremotos nos años 1586, 1678, 1687 y 1746, resucitó de les sos ruines, pa convertise anguaño, nel primer puertu de Perú y la segunda ciudá más industrializada del país.

Anguaño ye la base naval más importante del país y l'estelleru naval más importante (Servicios Industriales de la Marina – TORCA) atopar nesti puertu.

El por qué'l Presidente Castilla facer constitucional

Va un tiempu lleí unes precisiones feches por Jorge Basadre, les mesmes que terminen per esplicar nos meyor la xénesis del asuntu, afirmando que tol asuntu aníciase cuando Manuel Ignacio de Vivanco en 1856 entamó una rebelión contra la presidencia provisional de Ramón Castilla (1855-1858), n'unu de que los sos episodios intentó desembarcar n'El Callao pa tomar Lima. Diz Basadre:

Vivanco y el so exércitu amanecieron un día frente a El Callao. Nun se produció na capital el movimientu prometíu. Vivanco escareció de la capacidá ofensiva necesaria pa desembarcar y los rebeldes dirixir al norte. Castilla, nun xestu ardigosu, embarcar na so busca nun vieyu barcu mercante y escorrer hasta Lambayeque y Piura. Los barcos rebalbos Lloa y Baltes fixeron un rexistru nun mercante inglés embargando'l so cargamentu que contenía armes y municiones; pero la flotilla inglesa que vixilaba les costes del Pacíficu prindar. Embarcar de nuevu Vivanco y les sos tropes nos buques restantes ya intentaron un desembarcu n'El Callao el 22 d'abril. El vecinderu d'esi puertu pudo refugalos, y na alcordanza de la xornada, El Callao recibió'l nome de provincia constitucional», porque, frente al reaccionarismo de Vivanco, Castilla enarboló nesta guerra civil, la bandera de la constitucionalidá. (Basadre, PI, 159)

Xeografía

Allugamientu

Vista del puertu.

La Provincia Constitucional del Callao ta asitiada na rexón central y occidental del territoriu peruanu tomando zones de la mariña. Les sos coordenaes xeográfiques atopar ente los 10° 15' de latitud sur y los 75° 38' y 77° 47' de llargor al oeste del meridianu de Greenwich.

El so suelu de llanu y nidiu pindiu, inclinar hasta la mesma vera del mar, lo que da llugar a la formación d'una estensa badea nel so puertu. N'El Callao atópase'l puertu del mesmu nome, el más importante del país y ye consideráu unu de los meyores de la mariña suramericana del Pacíficu.

Les sos llendes son cola ciudá de Lima y l'Océanu Pacíficu: pel norte, colos distritos de Santa Rosa y Puente Piedra; pel este, colos distritos de San Martín, Corralada de Lima, Argañal, y Magdalena Vieja; pel sur con San Miguel; y pel oeste, col Océanu Pacíficu.

Clima

Sablera d'El Callao.

Pol so bien baxa altitú la ciudá portuaria tendría de tener un clima templáu, sicasí, por cuenta de les agües fríes del mar de la Corriente de Humboldt fórmense nubes estratu; esto fai qu'El Callao tenga un clima templáu, húmedu y bien nublu en iviernu, templáu en branu, y semicálido en primavera, similar al de la ciudá de Lima. Los díes más fríos raspien los 13 °C y los más templaos los 30 °C, a lo llargo de tol añu.

Dende fines d'avientu hasta empiezos d'abril, coincidente col solsticiu de branu austral, la temperatura bordia los 30 °C, l'oral marín faise bien bultable peles tardes al anochecerín, anque esto ye bien frecuente en tol añu puede percibise con más claridá nesta dómina.

D'abril a mediaos de setiembre, el puertu cuasi siempres ta so un techu de nubes, una y bones la Corriente Peruana proveniente del Antárticu fai que les agües del mar esfrézanse más de lo normal aumentando'l mugor, que s'avera, la mayor parte de los díes, a un 100% de saturación.

Dende mediaos de setiembre, coincidente col equinocciu de setiembre, hasta fines d'avientu, véncese llugar al equinocciu vernal. Nesta dómina la ciudá presenta una alternanza de rellumu solar y díes llevemente borrinosos. La temperatura permediu ye de 25 °C, aproximao.

A pesar de la cercanía con Lima, El Callao suel ―n'ocasiones― presentar tiempos distintos a los distritos de Lima Esti, como San Juan de Lurigancho o Ate, por casu, onde'l vientu ye, dacuando, más persistente y el sol de branu tien una estancia más enllargada.

Termometría diaria permediu del aire en caxellu, de 1960 a 2009. NASA.

Parámetros climáticos permediu de Callao
Mes	Xin	Feb	Mar	Abr	May	Xun	Xnt	Ago	Set	Och	Pay	Avi	añal
Temperatura máxima media (°C)	26	26.9	26.7	24.9	22.3	19.9	19	18.9	19.4	20.7	22.5	24.4	0
Temperatura media (°C)	22.2	23	22.7	21	19.1	17.3	16.5	16.3	16.6	17.6	19.1	20.2	19.3
Temperatura mínima media (°C)	18.5	19.2	18.8	17.2	15.9	14.8	14.1	13.7	13.8	14.5	15.7	16.1	0
Precipitación total (mm)	2	0	0
Fonte: climate-data.org

Demografía

La medría de la población, midíu pola tasa de crecedera permediu añal, indica que la población total de la ciudá hai presentó una medría de 2,3% añal pal periodu 1993–2007, lo cual confirma l'enclín decreciente reparada nos postreros 46 años. Ente los censos de 1981 y 1993, la crecedera poblacional foi de 3,0% per añu; esti nivel foi mayor nel periodu intercensal 1972–1981 (3,5% añal).

Acordies con el Censo 2007, la población urbanua censada amontar en 37,2%, ente 1993 y 2007, esto ye, un permediu de 16 975 persones per añu, lo que representa una tasa permediu añal de 2,2%. En cifres absolutes, la población del área urbana creció; pero la so velocidá de medría vien menguando dende la década del 60. Ente los censos de 1961 y 1972, l'aumentu de la población urbana foi de 4,0% per añu. Esti ritmu menguó a 3,8% añal nel periodu intercensal 1972–1981; a 3,2% nel periodu 1981–1993 y a 2,2% nel periodu 1993–2007. Puede dicise que la Provincia Constitucional del Callao ye urbana na so totalidá.

Los distritos con mayor población ya importancia relativa son el Callao con 415 888 habitantes, que concentra cerca de la metá de la población de la provincia (47,4%) y Ventanilla con 277 895 habitantes (31,7%). Nel Censu de 1993, estos dos distritos tamién teníen los mayores volumes de población ya importancia relativa, asina Callao tenía 369 768 habitantes (57,8%) y Ventanilla 94 497 habitantes (14,8%).

Otra manera, los distritos menos poblaos nel añu 2007 son: Bellavista 75 163 habitantes (8,6%), La Perla 61 698 habitantes (7,0%), Carmen de La Legua-Reynoso 41 863 habitantes (4,8%) y La Punta con 4 370 habitantes (0,5%).

Por númberu d'habitantes, El Callao ye la segunda urbe del país allugando a 969 170 habitantes per delantre de la ciudá d'Arequipa. Sicasí, al ser parte del Área Metropolitana Lima-Callao tien amás una población flotante de 500 mil habitantes aproximao que visiten diariamente El Callao.

Fecundidá y Natalidá

La población de muyeres en edá fértil (MEF), xube a 249 680 muyeres, que representa'l 55,9% del total de muyeres de la Provincia Constitucional del Callao. Nel 2007, el permediu de fíos per muyer ye de 1,4. Esta cifra ye menor a la reparada nel Censu de 1993 que foi de 1,6, esto ye, hai un amenorgamientu de 0,2 fíos per muyer. Ello revela l'amenorgamientu de la fecundidá que se vien presentando nes últimes décades.

El distritu que presenta la paridez media de les muyeres más alta ye Ventanilla con 1,6 fíos per muyer, síguelu Callao con 1,3 fíos, Bellavista y Carmen de La Legua-Reynoso cada unu con 1,2 fíos, La Perla con 1,1 fíos y finalmente, La Punta con 1,0 fíu per muyer.

Mortalidá

El total de fíos nacíos vivos de les muyeres de 12 y de más años d'edá xube a 662 96, correspondiendo na so totalidá al área urbana, pos esta Provincia, yá nun cunta con área rural. Comparando colos resultaos del Censu de 1993, hubo una medría de 165 744 nacíos vivos, esto ye, 33,4% nesti periodu intercensal. A nivel provincial nel añu 2007, el númberu de fíos finaos ye 30 122; ente qu'en 1993 fueron 36 489, ye dicir hubo un amenorgamientu de 6 367 fíos finaos, equivalente a un amenorgamientu porcentual de 17,4%, nesti periodu d'analís.

Son dos los distritos que s'alluguen percima del porcentaxe permediu provincial (4,5%) de fíos finaos, Carmen de La Legua-Reynoso que presenta'l mayor porcentaxe (4,9%), siguíu por Callao (4,7%); en cuantes que los distritos de Ventanilla (4,4%), Bellavista y La Perla (4,3% cada unu) y La Punta (3,4%) presenten porcentaxes menores al permediu provincial. Ye bultable la diferencia y distancia de los porcentaxes de los distritos de Carmen de La Legua-Reynoso con La Punta (1,4 puntos porcentuales), coles mesmes la semeyanza na proporción de fíos finaos, de los distritos de: Ventanilla, Bellavista y La Perla. Ye precisu señalar que la proporción de fíos finaos non necesariamente guarda rellación col volume poblacional.

Etnografía

El Callao, mientres tol periodu posterior a la independencia de Perú, convertir na principal puerta d'entrada de los inmigrantes europeos en Perú, polo que cunta con un gran númberu de descendientes d'españoles, ingleses, franceses, alemanes, xaponeses y italianos. A mediaos del sieglu XX recibió migrantes rurales y a fines del sieglu XX a inmigrantes cubanos, brasilanos, arxentinos y venezolanos.

amerindios: 19% (IM = 18 %, I = 1%) - mestizos 41% - blancos 18% (EM = 13%, C = 5%) - afros 21,4% (Mu = 13%, Z = 7%, N = 1,4 %) - asiáticos 0,6% (AM = 0,5%, A = 0,1%).

P'amerindios: IM = Indo mestizu, I = Indíxena. Pa mestizu: Me (inclúi a tolos segmentos enriba citaos). Pa blancos: Medit = Tipu mediterraneu y Euru mestizu; NorC = Tipu nor-central européu. Pa afro descendientes: N = Negru, Z = Zambo, M = Mulatu. P'asiáticu descendientes: AM = Asiáticu mestizu, A = Asiáticu. Cabo destacar qu'en tolos departamentos topen toles races, sicasí, por cuenta de qu'en dellos casos son demográficamente bien amenorgaos, resalvóse la so proporción.

Hasta agora nun esiste una esplicación por qué'l xentiliciu d'El Callao quedó establecíu como «chalaco». Según tampoco queda claro por qué se bautizó con esi nome al puertu. Ricardo Palma escribió una tradición al respeutu.

Organización política-alministrativa

Territoriu

La estensión territorial la Provincia Constitucional del Callao, tien una superficie de 146,98 km² qu'inclúi 4,73 km² de Superficie Insular Oceánica, que representa namái'l 0,4% en comparanza col departamentu de Lima. Amás cunta con 4 islles que son: San Llorienzo con una superficie de 16,48 km², El Frontón con 1 km² allugáu nel distritu de La Punta, Covinzas con 0,08 km² y Redonda que tien una estensión de 0,07 km².

Gobiernu llocal

La ciudá, como capital de la Provincia Constitucional del Callao, atópase gobernada pola Municipalidá Provincial del Callao que tien competencia en tol territoriu de la provincia. Nun esiste una autoridá acutada a la ciudá. Nesi sentíu, les municipalidaes distritales de Bellavista, La Perla, La Punta, Carmen de la Llegua, Mi Perú y Ventanilla tienen competencia en temes relatives a los sos propios distritos.

La sede de la Municipalidá Provincial del Callao atopar nel distritu del Callao Corralada, xusto a la banda de la Fortaleza Real Felipe.

Gobiernu rexonal

La ciudá, na so calidá de capital rexonal, ye sede del Gobiernu Rexonal del Callao. Coles mesmes cunta con un prefeutu con atribuciones polítiques nel ámbitu provincial. Finalmente, ye sede tamién de les distintes Direiciones Rexonales de los ministerios que conformen l'Alministración Pública. Ye l'únicu órganu competente encargáu de faer usu de los ingresos productu del canon portuariu, aeroportuario y mineru.

La sede del Gobiernu Rexonal del Callao allúgase na zona norte del Distritu del Callao, mui cerca al Aeropuertu Internacional Jorge Chávez.

Función xudicial

El Callao ye sede de la Corte Cimera de Xusticia del Callao, ente rector del Distritu Xudicial del Callao. D'alcuerdu a la organización xudicial del país, nel territoriu de la ciudá del Callao funcionen nueve xulgaos de paz (siete pertenecientes a tolos distritos de la provincia con esceición de Ventanilla y dos a esti distritu). Trenta xulgaos especializaos (seis civiles, dolce penales, cinco de familia, cinco llaborales y trés mistos) y seis sales cimeros (trés penales, dos civiles y una mista).

División alministrativa

La provincia constitucional d'El Callao, ta conformada por 7 distritos que son: Callao, que s'atopa allugada a 7 m.s.n.m. siendo les sos coordenaes xeográfiques 77° 08' 40" de longitud oeste y 12° 03' 23" de latitud sur; el distritu de Bellavista atópase allugáu a 34 m.s.n.m. siendo les sos coordenaes xeográfiques 77° 07' 37" de longitud oeste y 12° 03'  31" de latitud sur; Carmen de la Llegua atópase allugada a 54 m.s.n.m. siendo les sos coordenaes xeográfiques 77° 05' 42" de longitud oeste y 12° 02' 34" de latitud sur; el distritu de La Punta atópase allugáu a 18 m.s.n.m. siendo les sos coordenaes xeográfiques 77° 07' 26" de longitud oeste y 12° 04' 03" de latitud sur; La Perla atópase allugada a 2 m.s.n.m. siendo les sos coordenaes xeográfiques 77° 09' 52" de longitud oeste y 12° 04' 04" de latitud sur; el distritu de Ventanilla atópase allugáu a 21 m.s.n.m. siendo les sos coordenaes xeográfiques 77° 07' 27" de longitud oeste y 11° 52' 15" de latitud sur y el distritu de Mi Perú atópase allugáu a 95 m.s.n.m. siendo les sos coordenaes xeográfiques 77° 04' 25" de llargor esti y 11° 51' 20" de latitud sur

Los distritos que conformen la ciudá d'El Callao son:

Distritos d'El Callao
Nᵘen mapa	Distritu	Población	Área km²	Densidá (hab/km²)	Mapa de los distritos del Callao	-	1	Callao	415,888	45.65	9,147.60
2	Bellavista	75,163	4.56	16 483.11
3	Carmen de La Legua Reynoso	41,863	2.12	19,746.7
4	La Perla	61,698	2.75	22,435.64
5	La Punta	4,370	0.75	5,826.67
6	Ventanilla	277,895	73.52	3,779.86
7	Mi Perú	51,522	2.47	20,859.11
*	Islles del Callao	-	17.63	0.00

Ciudá

Debíu al procesu de conurbación, les actividaes económiques, sociales y culturales d'El Callao atópense íntimamente rellacionaes coles de Lima Metropolitana.

Mar del Callao, debíu a los color de les sos agües moteyáu como la Perlla del Pacíficu dende la dómina de la colonia.

Finxos urbanos

Les más importantes víes d'esta provincia son l'Avenida Sáenz Peña, l'Avenida de La Marina, Avenida Colonial ente otres.

Los sos principales templos son la Ilesia Matriz y la Ilesia de Santa Rosa, onde se venera al patronu d'El Callao: el Señor del Mar. Tamién ye importante'l Santuariu de Nuesa Señora del Carmen de la Llegua.

Los campusantos Baquíjano y Británicu son los más antiguos de la zona.

Campusantu Británicu

Tratar d'un xardín de dos hectárees, Esti campusantu, abrió los sos servicios en 1834 cuando'l cónsul de Gran Bretaña na nuesa ciudá llogró l'autorización del gobiernu de Luis José de Orbegoso pa la compra d'un terrén que sirviera como campusantu pa los súbditos británicos protestantes nel país. Pa l'alministración del campusantu, el rey Xurde IV unvio dineru al traviés d'una acta del Parllamentu Británicu (1835) so la supervisión del Consuláu Británicu nel Perú; asina nació la British Burial Ground Society (Asociación del Campusantu Británicu) que funciona hasta güei.

Campusantu Baquíjano

Foi inauguráu pol presidente Castilla en 1862 y nél xacen 120 mil persones, na so mayoría chalacos, Les cifres falen que nel so primer añu de funcionamientu, soterrar nel nuevu campusantu cuasi 12 mil cadáver, víctimes, na so mayor parte, de la fiebre mariello.

Economía

Renta d'Aduanes: Canon Aduaneru

La Renta d'Aduanes ye un recursu que se tresfier a les municipalidaes provinciales y distritales d'una determinada provincia y correspuende al 2% de les rentes recaldaes por caúna de les Aduanes Marítimas, Aéreas, Postalye, Fluvialye, Llacustres y Terrestres allugaes na xurisdicción respeutiva. Esta renta constitúi ingresu propiu de les mentaes municipalidaes.

Namái nel casu de la Provincia Constitucional del Callao, el Gobiernu Rexonal del Callao y el Fondu Educativu creáu cola Llei 27613 participen de les rentes recaldaes poles aduanes allugaes nesa Provincia.

Canon portuariu

N'El Callao atópase'l primera puertu marítimu del país y el más importante, el Puertu del Callao. A él apuerten buques de tol mundu. En consecuencia con esa realidá, les principales fontes d'ingresos provienen del terminal marítimu y la pesca, por cuenta de la gran variedá d'especies marines que s'atopen na so mariña. El terminal pesqueru de Ventanilla ye bien variáu y económicu. Pel otru llau, al ser el principal puertu, El Callao arrexunta cuasi a la totalidá del universu d'Axencies d'Aduanes.

Canon Aeroportuario

Dempués de Lima, El Callao ye la ciudá más industrializada del país; una de les industries de magnitú ye la rellacionada col so terminal marítimu, alministráu pola Empresa Nacional de Puertos (ENAPU). Destaquen tamién la industria molinero que trata aproximao'l 80% del total del maíz peruanu. Tamién tien importantes fábriques de productos de lleldos, alimentos envasados, fideos, bebíes, postres y chocolates, y non menos importantes son les sos industries químiques y les de texíos.

Canon Pesqueru

Según l'Artículu 13 del Títulu VIII de la Llei Nᵘnbsp;27506, Llei de Canon, el canon pesqueru créase cola cuenta de gravar a la esplotación de los recursos hidrobiológicos. Pa efeutos, el canon pesqueru componer del 50% del total de los Ingresos y Rentes que percibe'l Estáu de les empreses dedicaes a la estracción comercial de pesca de mayor escala, recursos hidrobiológicos d'agües marítimes, y continentales llacustres y fluvialye.

El Callao por ser el principal puertu del país alluga'l principal sindicatu de trabayadores dedicaos a la esplotación de recursos marinos, según tamién les principales empreses dedicaes a dichu fin, polo que'l canon pesqueru constitúi una de les principales fontes d'ingresu pa la ciudá.

Actividaes económiques

Industria

El Callao tien una llarga tradición industrial. La industria surdió acomuñada, nun primer momentu, a les actividaes portuaries propies de la ciudá, pero dende entós diversificóse hasta tomar una gran variedá de productos industriales. Amás de la puxanza industrial, tamién se desenvolvieron les actividaes y les organizaciones obreres, lo cual dexó a los trabayadores del muelle y la dársena del Callao convertir nos primeros trabayadores de Perú que llograron la xornada de los ocho hores de trabayu, mientres el gobiernu del presidente Guillermo Billinghurst, a principios de sieglu XX. Esta importante conquista llaboral, pilastra de les reivindicaciones obreres, estendióse darréu a tol territoriu nacional hasta adoptase como llei. Dende El Callao espórtense, amás de carga xeneral, cobre, plomu, cinc, y farina y aceite de pexe. Ente les importaciones atópense fertilizantes, trigu, maíz, maquinaries, manufactures y una gran variedá de mercaderías.

Mención especial merez el Serviciu Industrial de la Marina (TORCA), dependiente de la Marina de Guerra de Perú, onde se dan serviciu d'arreglu y caltenimientu a los buques del mundu; y non yá eso los talleres y graes d'esti inmensu estelleru fabrica naves de guerra como'l casu de les fragates lanzamisiles "Lupo" so patente italiana.

Comerciu

Naturalmente, la principal actividá económica del Callao ye'l comerciu, gracies a que la ciudá alluga, de lloñe, el principal puertu de Perú, pos por esta transita la mayor parte de les esportaciones y les importaciones. El puertu d'El Callao asítiase na badea del mesmu nome, allugada al norte de La Punta. La so posición estratéxica a mediu camín del Pacíficu suramericanu y les sos importantes instalaciones son los factores que-y dexaron algamar tal importancia de puertu hub en Suramérica, amás de la so cercanía a Lima y del centralismu, que concentró la mayor población del país na capital peruana y, poro, el mayor mercáu. La creciente importancia de la cuenca del Pacíficu nel panorama económicu mundial agora un bon porvenir al puertu d'El Callao, gracies al so estratéxicu allugamientu. Nel puertu tópase la estación final del Ferrocarril Central, que coneuta a El Callao coles zones mineres del centru del país. Esti mediu de tresporte esperimentó una grave crisis dende hai yá bon tiempu y rique d'una urxente modernización. Una de les soluciones contemplaes ye la privatización de ENAFER, la empresa que la alministra; otra ye la construcción d'un metru que llegue hasta Chosica y qu'utilizaría los rieles del tren yá sentaos. El llugar del ferrocarril foi tomáu pol tresporte terrestre, que, al traviés de la Carretera Central, ingresa los productos de la sierra y selva central escontra Lima y Callao pal so consumu o esportación.

Pesca

El Boom pesqueru nos años 1960

La gran riqueza ictiolóxica del Mar de Grau foi aprovechada dende tiempos inmemoriales como invalorable fonte d'alimentu. Sicasí, la pesca nunca fuera una importante actividá económicu-industrial, nin el pexe importante productu d'esportación, hasta'l boom de la pesca nes décades de los cincuenta y sesenta del sieglu XX. La farina de pexe, que s'ellabora mayormente d'anchovetes, ye emplegada como alimentu pal ganáu y tamién como fertilizante. Güei anguaño l'actividá pesquera nacional, na qu'El Callao desempeña un papel fundamental, traviesa un momentu decisivu: ye tiempu d'anovar la flota y volver a la industria más consciente de la ecoloxía, pa evitar la contaminación del mar colos bagazos producíos pola fabricación de la farina de pexe, y establecer una cultura de respetu a les vedes. D'esta manera, la industria pesquero volverá ser competitiva, coles mesmes que va evitar l'usu indiscrimináu de los recursos, como asocedió cola anchoveta que tuvo en riesgu d'estinción.

Lo que ye güei, la pesca artesanal ye n'El Callao una fonte de xeneración d'ingresos y alimentos pa múltiples families, que se dediquen a esta actividá yá seya pa consumu propiu o pa la venta en mercaos minoristes artesanales.

Agricultura

Mientres el periodu colonial, el territoriu que güei correspuende a la Provincia Constitucional del Callao allugaba delles faciendes qu'abastecíen de productos de pan llevar y azucre a Lima y Callao, ente otros. Una de les más famoses yera la facienda Bocanegra, propiedá de la Compañía de Xesús, la que foi darréu espropiada pol gobiernu virreinal al ser espulsada la orde. Al ser El Callao puerta d'ingresu natural al país, les corrientes migratories –incluyendo les migraciones con fines esclavistes– necesariamente terminaben na ciudá.

Munchos esclavos africanos na dómina colonial, y munchos otros, provenientes del Asia ente'l sieglu XIX y XX, asitiar nes principales faciendes allugaes na Provincia Constitucional. Anguaño queden bien pocos testimonios de lo que fueron los antiguos campos de cultivu; la zona ta en gran parte urbanizada y les poques árees de cultivu restantes, allugaes nes cercaníes del Aeropuertu Internacional Jorge Chávez, escarecen de relevancia pa la economía chalaca. La ganadería concentrar na crianza de gochos, anque munchos d'estos centros operen de manera clandestina.

Tamién se críen aves de corrolada y, en menor midida, ganaos vacunu y caprino.

Turismu

Centru históricu d'El Callao

Plaza n'honor a Don Miguel Grau Seminario.

Estatua de bronce n'homenaxe al Caballeru de los Mares.

El Centru Históricu del Callao ye un puntu obligatoriu a conocer si visita esta ciudá. Entiende un conxuntu arquiteutónicu republicanu y colonial que constitúi la zona histórica más antigua d'El Callao y cuenta con una arquiteutura diverso y similar a ciudad-puerto de dómines coloniales, entá caltién la guapura d'estreches cais empedriaes, pintoresques plazuelas, históriques places y adustos balcones de la dómina posterior al gran maremotu qu'afaró El Callao en 1746.

Cubre 44 mazanes, y dende 1990 foi incluyida la zona de Chucuito (barriu de descendientes italianos que anguaño presenta una tremera de colores nes fachaes de les cases conformantes).

Destaquen la Plaza José Gálvez (n'homenaxe al héroe del Combate del Dos de Mayu), la Plaza Independencia (nel atriu del Real Felipe), la Plaza Miguel Grau (iconu de la Marina de Guerra de Perú), la Plaza Bolognesi (llamáu tamién “L'Óvalu”, con una bella y moderna fonte ornamental), el Faru, el Pasaxe Ronald (con escaleres y bustos de mármol onde destaca la Casa Rosell) y el formosu muelle Dársena.

Muséu Naval de Perú.

Tamién destaca la Ilesia Matriz del Callao que ye unu de los templos más antiguos del puertu a la que nos sos entamos llamóse Iglesia San Simón y San Judas d'El Callao, mientres dellos años tuvo al cargu de los sacerdotes franceses de la Inmaculada Concepción. Foi construyida en 1833, remocicada en 1876 y depués en 1966, dempués de que quedara n'estáu ruinosu de resultes del terremotu d'esi añu. El 16 de setiembre de 1995 foi reinaugurada y consagrada como Catedral d'El Callao.

Muséu Submarín Abtao.

L'actual ilesia ye de la dómina de la colonia, d'estilu neoclásicu, construyida sobre la base de patrones greco-romanos; tien una campana d'oru y bronce que pesa más de 400 quilos, cuenta con una sola nave, con numberoses columnes y arcos, y una cúpula pequeña sobre l'altar mayor. El so frontis tien dos hornacina dende onde les imáxenes de San Judas Tadeo y San Simón el Zelote, santos patronos de los puertos, curien la badea del Callao.

Ufierta una visión magnífica la so llixera y espigada torre, llevantada sobre'l frontis, que paez llexar sobre'l cuerpu de la nave. Dellos historiadores cunten que l'almirante Grau yera lo que primero acolumbraba cuando s'averaba a El Callao.

Les últimes xestiones ediles implementaron una cadena de parques temáticos, como homenaxe a diverses instituciones del país, tales como la Marina de Guerra de Perú, la Fuercia Aérea de Perú, l'Exércitu de Perú, la Policía Nacional de Perú, por mentar dalgunos, que pueden ser apreciaos en distintes partes de la provincia-rexón.

Fortaleza del Real Felipe

Fortaleza del Real Felipe.

La Fortaleza del Real Felipe ye una edificación militar d'estilu Vauban construyida nel sieglu XVIII na badea del Callao (Perú), mientres los gobiernos de los virréis José Antonio Manso de Velasco y Manuel de Amat y Junient, pa defender el puertu contra los ataques de pirates y corsarios.

Ye una de les poques obres d'arquiteutura militar qu'esisten nel Perú y ye la más grande que construyeron los españoles n'América. Foi conocida mientres la dómina virreinal, en xunto colos fuertes «San Rafael» y «San Miguel», como los «Castiellos del Callao».

El so nome foi escoyíu n'honor del rei Felipe V de la Casa de Borbón, que finara en 1746. Darréu foi renombrada por José de San Martín como «Castiellu de la Independencia» al empecipiase la etapa republicana, retomando'l so nome orixinal en 1925. Yá nel sieglu XIX, esta fortificación y El Callao desempeñaron un papel destacáu nes batalles pola independencia de Perú.

Tien la forma d'un pentágonu irregular ocupando un área de 70 000 m², con un baluarte en cada unu de los sos cinco vértices. Los baluartes lleven el nome del Rei, la Reina o la Patria, el Príncipe, Jonte o San Felipe, la Princesa, la Tapia o San Carlos y San José o la Natividá. Amás d'ellos dispón de dos torrexones: el Rei y la Reina (esti últimu torrexón mira escontra'l mar, en direición oeste), según cinco muralles: la del Camín Real, de la Marina, Camín de Chucuito, la Marcelosa y la de camín de la Madalena. Tien dos puertes: la Principal, que ta na muralla del Camín Real, y la del Perdón, que ta na muralla Camino de Chucuito. En direición norte dende la fortaleza topaba'l Fuerte San Miguel y al sur atopaba'l Fuerte San Rafael.

Anguaño'l so usu ye turísticu, sirviendo como sede del Muséu del Exércitu de Perú.

Distritu de La Punta

Malecón de La Punta.

El distritu de La Punta, ye'l más pequeñu de los siete distritos que conformen la Provincia Constitucional del Callao, nel Perú. Llinda al norte, sur y oeste col Océanu Pacíficu y al este col distritu del Callao nel sector del balneariu de Chucuito. Como fai referencia'l so nome, ye una península en forma de punta que sobresal d'El Callao.

La islla San Llorienzo nunca tuvo ocupación humana permanente pola so ausencia de fontes d'agua duce. Foi visitada constantemente por habitantes del Antiguu Perú quien la usaron como campusantu. De fechu na mitoloxía de l'antigua mariña central peruana les islles marines taben rellacionaes cola vida d'ultratumba. La islla foi parte importante en delles etapes de la historia peruana colonial, y mientres l'afitamientu de la independencia de Perú y la guerra Hispanu-Suramericana.

Mientres los tiempos coloniales, dende los sos canteres estrayxéronse les piedres que fueron usaes pa construyir diverses edificaciones como l'antiguu Presidiu d'El Callao y la Fortaleza del Real Felipe. Tamién foi, eventualmente, base d'operaciones de dellos pirates ingleses y holandeses qu'asaltaron El Callao, como Francis Drake y Jacob Clerk respeutivamente. Esti postreru finó de peste al pie de dalgunos de los sos homes y foi soterráu na islla.

La Punta ye un distritu eminentemente residencial de clase media-alta qu'históricamente, allugó a les families de mayor sonadía d'El Callao, prueba d'esto puédese visitar les casones de significativu valor históricu y arquiteutónicu qu'entá caltién –como la conocida casona de la familia Rospigliosi, d'aires moriscos–. Les sos principales víes d'accesu son les aveníes Grau y Bolognesi, que escurren en sentíu este y oeste respeutivamente. Tamién un puntu obligáu ye'l so malecón nel cual puede acolumbrase nel horizonte parte del archipiélagu d'El Callao.

Por ser distritu balneariu, tien les instalaciones d'importantes clubes sociales peruanos ente los que destaquen l'Academia Cantolao, el Club Universitariu de Regatas, el Club de Regatas Unión, la Società Canottieri Italia, el Circolo Sportivo Italiano, La Punta Racing Club y el Club de Regatas Lima.

Cuasi un terciu del so territoriu ye ocupáu pola Escuela Naval. El distritio tien 3 sableres, al norte Cantolao, correspondiente al Malecón Figueredo; al sur Malecón, correspondiente al Malecón Pardo y Arenuces correspondiente al "Malecón Wiese".

Plaza n'honor a José Gálvez.

Balneariu de Chucuito

Vieya casona nel barriu de Chucuito, en Callao Corralada, mui cerca a La Punta.

El barriu de Chucuito ye un pintorescu barriu-balneariu apocayá remocicáu que cunta con un gran númberu de construcciones d'estilu republicanu, allugáu nel distritu d'El Callao. Forma la cintura de la península de La Punta yá que ye la puerta d'entrada al distritu, equí estableciéronse una gran cantidá d'inmigrantes italianos ente'l sieglu XIX y XX, quien se dedicaben mayormente a la pesca. La so arquiteutura ye predominantemente civil, la mayoría de les sos construcciones son viviendes d'entamos del sieglu XX en madera y otres feches sobre la base de quincha y adobe.

Foi un barriu de pescadores dende'l virreinatu hasta entráu'l presente sieglu XXI. Nel so actual allugamientu esistió –mientres el sieglu XVIII– una pequeña ranchería llamada Pitipiti poblada por aboríxenes Collas que se dedicaben a la pesca. Esta ranchería estendíase fora de les muralles d'El Callao en direición a La Punta. El llugar foi conocíu tamién como Pueblu de San Miguel de Mancera, y más tarde, vio surdir otru pueblu al pie de él, más cercanu a les muralles d'El Callao. De cuenta que esistíen dos caseríos conocíos, unu como Pitipiti el Viejo y l'otru, Pitipiti el Nuevu. El primeru foi afaráu pol terremotu de 1746.

Tien una tremera de sableres y malecones; la so sablera más preciosa ye la Sablera de la Ribera, tien otres sableres; una d'elles, "El Carpallo" y tamién cunta con un grupu d'edificios llamaos "La Residencial Chucuito".

Ye sede de l'Aduana d'El Callao, de la Escuela Nacional de Marina Mercante y de la Direición de Navegación ya Hidrografía de la MGP.

Archipiélagu d'El Callao

Llobos marinos nes islles Palomino.

Frente a El Callao atópense un conxuntu de cinco islles siendo la principal, y de mayor estensión, la histórica islla San Llorienzo, la mayor islla de la mariña peruana. Foi incorporada pol presidente Andrés Avelino Cáceres al territoriu de la Provincia Constitucional del Callao por llei dictada'l 18 de payares de 1899. La islla siempres tuvo despoblada pero anguaño esiste ellí una pequeña base naval. Ye una islla d'agües cristalines formada por cuetos y sableres bien belles de carauterística desértica. La parte posterior de la islla nun puede apreciase visualmente dende La Punta pero al averase per mar acolúmbrense munchos llobos marinos.

Charles Darwin esploró la islla en 1835 reparando la so xeoloxía y naturaleza. Darréu, ente 1906 y 1907, Max Uhle realizó les primeres escavaciones nel estremu sur de la islla topando oxetos de metal y fardos funerarios nel campusantu prehispánicu de Caleta de la Cruz que corresponderíen a finales del Entemediu y Horizonte Tardíu (900-1532 d.C.).

Parte de la islla ta controlada pola Marina de Guerra de Perú y ye una zona militar; otres zones tán declaraes como patrimoniu arqueolóxicu y/o históricu nacional; nelles hai muertes restos de cultures preincaiques, d'entierros de pirates como ye'l casu del holandés Jacques L'Hermite y muertes del bloquéu naval d'El Callao del 10 d'abril de 1880 hasta'l 17 de xineru de 1881, per parte de la escuadra chilena mientres la guerra del Pacíficu.

Tamién podemos atopar la islla El Frontón, antigua islla prisión; la islla El Camotal, les Islles Cavinzas, un par de castros abellugo d'aves guaneras; y les Islles Palomino, onde habiten miles de llobos marinos nel so estáu natural, lo que les convirtieron nuna importante atraición ecoturística.

Güelgues de Ventanilla

Ye una área de 653.22 hectárees cubiertes per agües non fondes que provienen del ríu Chillón y del mar. Ye'l llugar d'abellugu de 62 especies animales, dalgunos en peligru d'estinción, y otra variedá de vexetales.

D'esta estensión, 366 hectárees fueron declaraes pola municipalidá de Ventanilla como área de reserva ecolóxica intanxible por aciu alcuerdu del conceyu N.016-98/MDV.

De los estudios desenvueltos por alternativa mientres los años 1997, 1998, 1999 y 2000 pudiéronse rexistrar los siguientes:

• Flora Fanerogamica: Identificáronse 53 especies de flora, que tán entendíes en 49 xéneros y 22 families botánica.El 54% de la flora vascular de los estragales de ventanu correspuenden a especies de que crecen en forma natural nesti tipu ecosistemes costeros y inclusive altu andinos o amazónicos; el 46% restante constituyir especies cultivaes (11%) y plantes invasores de cultivos (35%), dalgunes de les cualos yá naturalizar nes güelgues de la mariña peruana.

• Plancton y Peces: El volume hídrico de les güelgues de ventanu regularmente significativu y les condiciones natureológicas esistentes na zona, favorecen la proliferación d'organismos que conformen el fitoplancton y zooplancton, que pueden atopase nos espeyos d'agua; a pesar d'eso hanse atopáu una baxa diversidá d'especies acuátiques.

• Avifauna: La diversidá de la avifauna, ta compuesta de 62 especies ente residentes (37%), migratories llocales (37%), migratories alto andines (3%), migratories del norte del país (2%), migratories del Norteamérica (19%) (2%), siendo les especies residentes, migratories llocales y de Norteamérica les de mayor representatividá en númberu d'especies ya individuos.

Cultura

Gastronomía

Choritos a la chalaca, platu típicu del primer puertu.

El Callao, al ser una ciudá costera y bien rellacionada a les actividaes de la pesca, tien nel mar los principales insumos pa los sos platos típicos más emblemáticos.

La riqueza del mar d'El Callao ye proverbial. Dende la dómina de la colonia, cronistes, viaxeros y cures dexaron testimoniu d'ello. El carmelita Antonio Vázquez d'Espinosa, por casu, quien visitó'l puertu de la ciudá a entamos del sieglu XVII, y non cabo dulda qu'esfrutó de los manxares paisanos, dexónos una sibarítica descripción:

"...El puertu del Callao ye abundantísimo y regaláu de pexe, por lo muncho que se pesca nél y en tola mariña, polo cual entren toles tardes munchos barcos de pescadores, asina d'españoles, como indios y negros cargaos de diferencies de pexes regalaos como son pejerreyes, anchovetas, que son sardines, besugos, dentonos, mojarras y otres especies de pexes regaladísimos...".

Como asocede en toles poblaciones de la mariña peruana, el pexe y los mariscos son elementos esenciales de l'alimentación popular; ente les comíes qu'algamaron carta de ciudadanía n'El Callao destaquen el cebiche; la parigüela chalaca; el chupín; los choros a la chalaca, que ye usáu na mayoría de xuntes y llacuaes yá que tien una simple preparación y sirve como prestosa aperitivo: sobre la conchita col choro entemezse cebolla, tomate, culantro, zusmiu de llimón, sal y choclo; el chicharrón de calamar en salsa tártaru; la corvina a la chalaca y el pan con pescao o pan con chimbombo, que ye un sánguche tradicional d'El Callao; consiste n'acompañar pexe al pan, de preferencia pejerrey arrebosado.

Un platu que tuvo cierta popularidá ye'l muchame, en que la so preparación úsase toliña ensugáu en salmoria, sicasí al ser una especie protexida acutóse la so preparación y comercialización.

La influencia china na gastronomía peruana ta bien presente, y na gastronomía d'El Callao nun ye la esceición, un chaufa de mariscos ye un platu bien consumíu na ciudá, que'l so ingrediente principal ye'l arroz. Amás de gastronomía marina, al igual qu'en Lima, n'El Callao puede atopase una tremera de chifes y pollerías.

Música

El Callao, culturalmente, foi'l crisol onde se recibió una de les corrientes culturales más importantes del sieglu XX. La so situación de puertu condicionó la introducción de la música Salsa direutamente del Caribe. La Salsa y tou lo que concierne a esta cultura nel Perú tien qu'unviar necesariamente al Callao, onde ye'l xéneru más espublizáu y predominante, y define'l calter mesmu d'esta ciudá. Un personaxe queríu y fíu pernomáu de la ciudá foi ya inda ye Héctor Lavoe el cual tien un monumentu a la so memoria en plenu corazón del Callao.

Festival Internacional de la Salsa "Chim Pum Callao"

El Festival Internacional de la Salsa "Chim Pum Callao" entámase cada añu col auspicio del Gobiernu Rexonal d'El Callao.

Educación

Facultá d'Inxeniería Ambiental y de Recursos Naturales de la UNAC (Universidá Nacional d'El Callao).

La ufierta educativa chalaca ye amplia, considerando que ye la tercer ciudá más poblada del país. Sicasí, al ser una urbe conurbanada con Lima, los servicios educativos non yá bríndense pa los chalacos sinón tamién pa los limeños y de la mesma manera, munchos chalacos reciben servicios educativos en Lima. El Callao acueye instituciones educatives en tolos niveles, dende inicial hasta posgraos.

La ciudá alluga 997 centros educativos ente públicos y privaos. D'esi númberu, 399 correspuenden a centros educativos de nivel inicial, 390 de nivel primariu y 208 de nivel secundariu cuntando inclusive con un colexu d'instrucción Militar Colexu Militar Leoncio Prado, onde estudió'l Premiu Nobel de Lliteratura Mario Vargas Llosa y que foi'l cortil que la inspiró a escribir la so mundialmente famosa obra "La ciudá y los perros"; amás d'instituciones educatives navales como'l Llicéu Naval Capitán de Corbeta Manuel Clavero Muga y el Llicéu Naval Capitán de Navío Germán Astete.

El Callao amás cunta con distintes alternatives educatives en dellos casos amestaos a congregaciones relixoses, estos son: Los Salesianos (Colexu Salesianu Don Bosco pa los neños y Fíes de María Auxiliadora pa les neñes), La Congregación d'Hermanos Maristes (San José Hnos. Maristes), la Congregación Marianista, Colexu San Antonio Marianistas, El Centenariu colexu "America Callao High School", que foi pioneru nel continente na educación mista y la enseñanza del idioma inglés como segunda llingua y la congregación IHM "Colexu San Antonio de Muyeres".

En 2012, inauguróse la "Escuela de Talentos", un centru educativu p'alumnos del nivel Secundaria, que caracterízase por una educación de mayor calidá y l'usu ampliu de la teunoloxía pa les clases (por casu, l'usu de laptops en cuenta de cuadiernos). Precísense ciertos requisitos pa estudiar ende, como estudiar nun colexu d'El Callao y tener un altu rendimientu.

Coles mesmes, cuenta con centros d'estudios cimeros, ente los que resalten:

• Universidá Nacional del Callao
• Universidá César Vallejo
• Universidá Marítima de Perú.
• Escuela Naval de Perú
• Escuela nacional de Marina Mercante

Problemes sociales

El Callao ye considerada anguaño una de les ciudaes más peligroses de Perú, por cuenta del so altu índiz de criminalidad, xeneralmente por actos d'asesinatu, sicariato y robu agraváu. N'avientu de 2015, el Gobierno declaró a El Callao en "estáu d'emerxencia" pa tomar midíes más drástiques contra la inseguridá na rexón y este foi prorrogáu en xineru y abril de 2016. Sicasí, más de 30 persones fueron asesinaes mientres esti periodu.

Persones destacaes

• Pedro Suárez-Vértiz, músicu, cantante, compositor, productor y escritor.
• Óscar Avilés, guitarrista, compositor, arreglista y cantante peruanu, que recibió de los sos amigos y comentaristes de la música criolla el seudónimu "La Primer Guitarra de Perú".
• Luis Bedoya Reyes, abogáu y políticu, fundador del Partíu Popular Cristianu.
• César Altamirano, cantante peruanu de nueva fola y balaes, quien tuvo muncha popularidá y formó parte del movimientu xuvenil de la nueva fola en Perú na década de los 60 participando en películes y grabando esitoses temes.
• Emma McBride, reina de guapura peruana; foi la primera Miss Perú.
• Néstor Gambetta Bonatti, militar, políticu y promotor cultural peruanu reconocíu polos sos servicios a la patria y nel campu de les lletres.
• Felipe Mac Gregor, filósofu, sacerdote y profesor.
• José Boterín, marín peruanu que lluchó nel bandu patriota mientres la guerra d'independencia y depués sirvió a los primeros gobiernos republicanos de Perú.
• Javier Alvarado (políticu), políticu peruanu; na historia de Perú ye l'únicu líder políticu qu'ocupó tres cargo públicos consecutivos: alcalde distrital de Lunahuaná, alcalde provincial de Cañete, y presidente rexonal de Lima.
• Felipe de la Barra, militar, historiador y políticu peruanu.
• Lucho Barrios, popular cantante peruanu de boleros, que aportó a bien popular en dellos países de Llatinoamérica, especialmente en Chile.
• Luis Giusti La Rosa, médicu y políticu peruanu, detractor de los métodos anticonceutivos. Miembru fundador del Partíu Popular Cristianu.
• Alberto Flores Galindo, historiador, científicu social y ensayista peruanu, fundador de SUR Casa d'Estudios del Socialismu.
• Claudio Pizarro, futbolista peruanu, goliador históricu de la Bundesliga. Fixo 20 goles cola seleición nacional.
• Alexander Callens, futbolista defensa central del equipu norteamericanu New York City F.C. y de la seleición nacional.

Visita de Charles Darwin

Dende abril de 1832 hasta xunetu de 1835 Darwin viaxaría poles costes de Suramérica, que incluyó una visita a la islla San Llorienzo n'El Callao.

Darwin referir a El Callao de la siguiente manera:

Darwin.

La islla manera de San Llorienzo, qu'arrodia'l puertu, yera l'únicu puntu en que podía pasiase con dalguna seguridá. La parte cimera d'esta isla, que s'alza a un altor de más de 1.000 pies, atopar mientres esta estación (iviernu) na llende de les nubes; polo cual hai nella munches criptógames y delles flores. Les llombes inmediates a Lima, asitiaes a mayor altor, tán cubiertes por una verdadera alfombra de mofu y grupos de preciosos llirios mariellos llamaos amancaes. Esto indica un grau de mugor enforma mayor que'l de la contorna de Iquique. Si avanzar escontra'l norte, dende Lima fai'l clima cada vez más húmedu, hasta que nes riberes del Guayaquil, cuasi nel Ecuador, atópense los más frondosos montes. Sicasí, dixéronme que se fai bien sópito la transición de les costes maneres de Perú a eses tierres fértiles, so la llatitú del Cabu Blanco, dos graos al sur de Guayaquil.

El Callao ye un puertecillo puercu y mal construyíu; los sos habitantes, como los de Lima, presenten tolos tintes entemedios ente l'européu, el negru y l'indiu. Paecióme esti pueblu bien malváu y bien dau a la embriaguez. Siempres ta l'atmósfera cargada de malos golores: el golor particular de cuasi toles poblaciones d'estos países intertropicales ye equí extraordinariamente fuerte. La fortaleza que sostuvo, ensin rindise, el llargu sitiu de lord Cochrane tien un aspeutu pimpanu; pero mientres la nuesa permanencia nel puertu, vendía los presidente los cañones de bronce que lo defendíen y ordenó la so baltadera. Por única razón xustificativa d'esta midida dicía que nun había nengún oficial a quien poder encargar la defensa de puestu tan importante. Y había munchos motivos pa creelo; yá que él llegara a proclamase presidente llevantando bandera d'insurrección cuando mandaba la mesma fortaleza. Dempués de salir nós d'América meridional asocedió-y a esti lo qu'a toos; foi derrotáu, fechu prisioneru y fusiláu.

Deportes

Segundu Castillo, unu de los "Olímpicos de Berlín".

Fútbol

Gracies a la so posición como puertu estratéxicu nel Océanu Pacíficu, una gran cantidá de comerciantes estranxeros aniciar nel Callao dende la segunda década del sieglu XIX, siendo los inmigrantes británicos quien introducieron dellos deportes na ciudá. Los primeros alcuentros en Perú de críquet, tenis, bádminton, rugbi, golf, ḥoquei y fútbol tuvieron llugar n'El Callao.

El fútbol foi introducíu nel Perú a finales del sieglu XIX polos maríns ingleses mientres les sos frecuentes visites al puertu del Callao. Mientres el so tiempu llibre, los marinos practicaben fútbol y convidaben a los «chalacos» a participar. El fútbol creció gracies a la so práutica polos residentes británicos nel Perú y a la so adopción per parte de los peruanos que tornaben d'Inglaterra. Llueu, la rivalidá deportiva que se desenvolvió ente los visitantes estranxeros y los llocales empezó a ganar l'atención de los peruanos residentes n'otres ciudaes, anque nun principiu el deporte apostóse fora de la organización formal, tales como clubes deportivos o lligues. Los primeros clubes fueron fundaos a empiezos del sieglu XX col fin de siguir cola práutica del deporte.

La popularidá del fútbol empezó a crecer pasu ente pasu y formáronse dellos otros equipos na ciudá, yá non yá de británicos, sinón que tamién de criollos como'l Atlético Chalaco, fundáu en 1902 por estudiantes del Institutu Chalaco y ye unu de los más antiguos equipos peruanos de fútbol, y el Sport Boys fundáu en 1927 por un grupu d'entusiastes alumnos del Colexu Maristes d'El Callao, ye la institución deportiva más popular y quería ente'l pueblu chalaco.

El clásicu más importante d'El Callao ye l'alcuentru qu'apuesten Sport Boys y Atlético Chalaco. Esti duelu ye tamién conocíu como'l Clásicu Porteño. El primer alcuentru oficial apostóse'l 6 de xunu de 1937, pol Tornéu Amateur.

La ciudá foi trubiecu y formador de grandes futbolistes na historia del fútbol peruano, ente los que resalten amás de Segundu "Titina" Castillo y Valeriano López, Oswaldo "Cachito" Ramírez, Marcos "el chueco" Calderón, Julio Meléndez Calderón, Guillermo Barbadillo, ente otros; y más apocayá al yá retiráu "Ñol" Solano. Coles mesmes pa les eliminatories al mundial de Brasil 2014 apurrió con un importante númberu de xugadores ente los que resalten Santiago Acasiete, Yoshimar Yotún, Carlos Zambrano, Claudio Pizarro, ente otros.

Clubes de Fútbol
Equipu	Fundación	Estadiu	Lliga
Atlético Chalaco	9 de xunu de 1902	Telmo Carbajo	Copa Perú
Sport Boys	28 de xunetu de 1927	Miguel Grau	Primer División

Instalaciones deportives

Club Regatas con sede en La Punta.

El principal recintu deportivu pa la práutica d'esti deporte ye l'Estadiu Miguel Grau, inauguráu'l 16 de xunu de 1996 y que cunta con una capacidá máxima pa 18 mil espectadores. Otros estadios de fútbol d'importancia son Telmo Carbajo con capacidá pa 5 mil espectadores, actual sede del Club Atlético Chalaco pa los partíos apostaos pola Copa Perú.

Otros deportes

N'otres disciplines deportives destacaron d'antiguo Atlético fiel en baloncestu, Los Tigres en béisbol y Old Boys en water-polo y natación.

Anguaño, la ciudá d'El Callao cunta cola Villa Deportiva Rexonal onde s'ufierta catorce disciplines gratuitamente, estes son: Axedrez, yudu, atletismu, balonmano, baloncestu, futsal, natación, tenis de mesa, tenis de campu, voleibol, box, ximnasia, karate y tae-kwon-do, que ta disponible pa población de toles edaes. El complexu ta allugáu nos que otrora foi'l Parque Zonal Yahuar Huaca ya inclúi tamién les instalaciones del Estadiu Miguel Grau.

Tresporte

El Callao, al igual que Lima, al formar parte del Área Metropolitana de la capital de la república axunta toles ufiertes de tresporte qu'esisten nel país menos la fluvial.

Tresporte aereu

Fotografía aérea (circa 2005).

N'El Callao atópase'l Aeropuertu Internacional Jorge Chávez, principal terminal pa vuelos internacionales del país y puntu de partida de la mayoría de los vuelos y conexones nacionales ya internacionales tantu ente Suramérica y el restu d'América como Hub de Conexones ente l'Asia-Pacíficu, sirviendo a cerca de 11 800 000 pasaxeros per añu.

A pesar d'atopase xeográficamente na Provincia Constitucional, ye l'aeropuertu 'natural' de Lima. Foi concebíu en 1960 pa reemplazar al antiguu Aeropuertu de Limatambo, allugáu nel distritu de San Isidro, na ciudá capital por cuenta de qu'había quedáu arrodiáu peles nuevu árees residenciales.

Apocayá y per cuartu añu consecutivu foi escoyíu pal añu 2012 como'l Meyor Aeropuertu d'América del Sur, asitiándose nos primeros puestos del ranking mundial, según Skytrax Research una consultora d'estudios de mercáu especializada en temes aeroportuarios con sede en Londres, que tolos años realiza una encuesta vía Internet a más de 12 millones de pasaxeros de 108 nacionalidaes, y usuarios d'a lo menos 388 terminales aéreos alredor del mundu, que escueyen a los sos aeropuertos favoritos.

Tresporte marítimu

Artículu principal: Puertu del Callao

Puertu d'El Callao (Muelle Sur).

El puertu d'El Callao, oficialmente'l Terminal Portuariu del Callao, ye'l principal puertu marítimu de Perú, en tráficu y capacidá d'almacenaxe, concentra'l 90% del tresporte marítimu del país tanto mercante como militar yá que nel so territoriu estiende'l terminal marítimu y la base naval de la Marina de Guerra de Perú. Magar el tresporte civil marítimu nel Perú nun ufierta servicios comerciales con regularidá, dellos cruceros fondien n'El Callao con regularidá.

Atópase hermaniáu colos siguientes puertos:

• Valparaíso: robláu'l 29 de payares del 2002 pola Empresa Nacional de Puertos (ENAPU) de Perú y la Empresa Portuaria Valparaíso de Chile.
• Montevideo: robláu'l 25 de xineru del 2011 pola Autoridá Portuaria Nacional de Perú y l'Alministración Nacional de Puertos d'Uruguái.

Tresporte terrestre

El Callao foi'l destín del segundu ferrocarril de Suramérica. El tren que xunía Lima con El Callao foi inauguráu n'abril de 1851, anque anguaño yá nun circula pa viaxes ente dambes ciudaes, sicasí, anguaño, utilizar pal tresporte de carga procedente de la sierra central del país, especialmente minerales d'esportación.

El tresporte interprovincial de la ciudá (que ye la conexón vía terrestre coles demás provincies del país por aciu autobuses) depende puramente de la ciudá de Lima onde s'atopen los terminales terrestres que sirven a dambes ciudaes conurbadas (Lima y El Callao).

De la mesma manera, el tresporte urbanu ye totalmente similar ya integráu al de Lima yá que formen una sola conurbación.

Ciudaes hermanes

El Callao atópase hermaniáu coles siguientes ciudaes:

• Paita, Perú, (dende 1821)
• Siux City, Estaos Xuníos (dende 1964).
• Santa Fe, Arxentina, (dende 1997).
• Veracruz, Méxicu, (dende 1999).
• Valparaíso, Chile, (dende 2002).
• Panamá, Panamá, (dende 2011).
• Oakland (California), Estaos Xuníos.
• Mayagüez, Puertu Ricu, (dende 2013).
• San Germán, Puertu Ricu, (dende 2013).
• Quebradillas, Puertu Ricu, (dende 2013).
• Comerío, Puertu Ricu, (dende 2013).
• Acapulco, Méxicu, (dende 2014).

Ver tamién

• Provincia Constitucional del Callao
• Distritu del Callao (Corralada).
• Sport Boys Association
• Atlético Chalaco
• Clásicu Porteño
• Universidá Nacional del Callao

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Callao.
• Ficha en ENAPU
• Municipalidá Provincial del Callao Archiváu 2011-05-27 en Wayback Machine
• Gobierno Rexonal del Callao
• Tou Callao
• Diagnósticu Sociu Económicu Llaboral Archiváu el 4 de marzu de 2016 na Wayback Machine.

• Datos: Q105037
• Multimedia: El Callao