Räbsorte

Dia Pflanz, wo üs de Frücht Wii im urschprüngliche Sinn gmacht wird, isch d Edli Wiiräb (Vitis vinifera). Wia bi de meischde Nutzpflanze gits unterschiedlichi Sorte, wo mr im Wiibau als Räbsorte kennt. Gschmack un Charakter vume Wii were häuptsächlich durch d Räbsorte bschdimmt, in geringerm Mass durch d Lage un d Eigeschafte vum Bode odr vum Üsbau durch de Wiibür.

D Ampelographi (griech.) isch d Wisseschaft vu de Räbsorte. Fryer het si sich uf detaillierti Beschriibige vu dr ainzelni Sorte bschränkt. Sit mr abr ä DNA-Analyse mache ka, bschäftige sich d Ampelographe vermehrt mit dr Klärig vu dr Vuwandtschaftsbeziehige vu Räbsorte.

Iidailig

Sit rund 5000 v. Chr. sin durch Züchtig üs wildi Wiisorte 8.000 bis 10.000 Räbsorte entschdande. Vu denne sin rund 2.500 in de unterschiadliche Ländr fir d Wiiproduktion zueglasse. Viili were hit eher selde abaut un nur ainigi hundert Räbsorte sin wichtig - noch weniger ybrregional.

Bii de Trybel wird zwische Kelter- un Dafeltrybel ainersits und Trybel fir Rosine unterschiede. Danäbe gits noch Ziertrybel, wu mr nit ka esse odr Wii vu mache.

Fir de Wii unterscheidet mr zwische Rotwii- un Wisswiisorte. Jede Räbsorte het typischi Arome. Drum hen zwei Wii üs dr glichi Sorte - sogar wenn si düsig Kilometer entfernt gwachse sin - immer rächt viil gmeisam. Nit alli Wii sin üs nur ainer Räbsorte gmacht. Dr rodi Bordeaux isch meischdens ä so gnannts Cuvé, ä Vuschnitt üs mindeschdens drii Sorte. Zuedem wird üs rodi Trybel nit notwendigerwiis nur Rotwii gmacht, sondern äui Wisswii, (dr Blanc de Noirs) odr dr Wissherbscht mit siinere typischi helle lachsrodi Färbig. Bii d meischde rodi Räbsorte isch nämlich nit s Fruchtflaisch rod, sondern d rodi Farb steckt nur in dr Schale. Ä typische Rosé isch ä Vuschnit von rodem Wii un wisse Sorte.

Räbsortespiagel

D weltwiti Wiibauflächi (Stand: 2000) isch rund 7,9 Millione ha, was 79.000 km² gliichkummt. Europa het dodevu faschd 5 Millione ha (50.000 km²).

A Ranglischd vu dr meischdkultivierti Räbsorte z mache isch gar nit so aifach. D Zahle kumme vu Statistike üs vuschiadeni Johr un sin üsserdem mit unterschiadlichi Methode erhobe worre. In ainige Länder were bispiilswiis manche Sorte zsämmegfasst, in andere abr nit. Ainzelni Sorte were manchmol wegge Vorliabe odr Gsetzesvorgabe gförderet odr äui zruckgnumme. Üs dem Grund muess mr bii so enneme Vugliich vorsichtig sii. S Erschdelle vun ere uniigschränkt gültige Lischd isch ebbe nit rächt möglich.

D Flächi in dr Tabelle wu noch kunnt isch in Hektar agä, d Spalte Farb hängt mit de farbigen Unterlegig vu dr entsprächende Ziile zsämme. In dr Spalte Synonym stohn jewiils bis zua zwai Synonym fir de gebrüchlichschde Namme. D Spalte Hauptabaugebiat zaigt d Staate mit de gröschdi Räbfläche un Johr stoht fir s Johr, wu Date erfasst wore sin.

Flächi (ha)	Räbsort	Farb	Synonye	Hauptabaugebiat	Johr
440.000	Sultana	wiss	Thompson seedless	Türkei, USA, Iran	?
390.000	Airén	wiss	Lairén, Valdepeñas	Spanje	2000
250.000	Carignan ^[1]	rot	Cariñena, Mazuela	Frankriich, Spanje	1999
240.000	Grenache noir	rot	Garnacha tinta, Cannonatu	Spanje, USA	1999
223.200	Trebbiano + Variationen	wiss	Ugni Blanc	Frankriich, Italje	1999
190.000	Merlot	rot	Merlot noir	Frankriich, Italje, Schwyz, Chile	2002
120.000	Regina ^[2]	wiss	Regina bianca, Dattier de Beyrouth	Italje, Türkei	2000
100.000	Cabernet Sauvignon	rot	Bordeaux, Sauvignon Rouge	Frankriich, Italje	2000
100.000	Tempranillo	rot	Tinta Roriz, Cencibel	Spanje, Portugal	?
100.000	Chardonnay	wiss	Arnoison, Beaunois	Frankriich, USA, Dytschland	2000
96.000	Sangiovese	rot	Brunello, Nielluccio	Italje, Frankriich	1999
95.000	Syrah	rot	Shiraz, Hermitage	Frankriich, Spanje, Auschdralje, Süedafrika	2002
92.630	Bobal	rot	Bobos, Espagnol	Spanje	2000
85.000	Monsastrell + Mourvèdre ^[3]	rot	Monastrell, Moristel, Mataro	Spanje, Frankriich	1999
60.000	Catarratto bianco comune	wiss	-	Italje	?
60.000	Pinot noir	rot	Spätburgunder, Blauer Burgunder	Frankriich, Dytschland	1999
60.000	Riesling	wiss	Rheinriesling, Donauriesling	Dytschland, Frankriich, Auschdralje	1999
54.000	Chenin blanc	wiss	Pineau de la Loire, Steen	Südafrika, Frankriich	1999
52.000	País	rot	Misión, Mission	Chile, Mexiko	1999
51.700	Pardillo	wiss	Cayatano, Pardilla	Spanje	2000
50.000	Muskat Alexandrien	wiss	Muscat d'Alixandrien, Zibbibo	Marokko, Auschdralje	1999
47.000	Macabeo	wiss	Maccabeu, Viura	Spanje, Frankriich	1999
45.000	Cinsaut	rot	Cinsault, Otavianello	Frankriich, Italje	?
45.000	Muscat blanc à petits grains	wiss	Gelber Muskateller, Moscato bianco	Frankriich, Bulgarie	1999
45.000	Sauvignon blanc	wiss	Blanc fumé, Fumé blanc	Frankriich, Chile	1998
45.000	Müller-Thurgau	wiss	Rivaner, Riesling-Silvaner	Dytschland, Östriich	1999
44.000	Cabernet franc	rot	Bouchet, Cabernet Frank	Frankriich, Italje	?
40.000	Rkatsiteli ^[4]	wiss	Rkaziteli, Baiyu	GUS, China	1999
40.000	Gamay	rot	Gamay noir à jus blanc, Bourguignone Noir	Frankriich, Schwyz	?
38.000	Cereza	rot	Cereza italiana	Argentinje	?
35.000	Criolla grande	rot	Criolla, Criolla Sanjuanina	Argentinje	?
35.000	Welschriesling	wiss	Riesling italico, Olaszrizling	Rumänje, Ungarn	1999
35.000	Palomino	wiss	Listán blanco, Perrum	Spanje, Mexiko	1999
35.000	Gutedel	wiss	Chasselas, Gelber Moster, Chaslie	Rumänje, Ungarn, Dytschland	1999
34.000	Sémillon	wiss	Green Grape, Hunter River Riesling	Frankriich, Chile	?
30.000	Kadarka	rot	Blaue Ungarische, Gamza	Ungarn, Serbje	1999
30.000	Alicante Bouschet	rot	Alicante-Henri_Bouschet, Alicante nero	Frankriich, Algerje	1999
30.000	Concord	rot	Dalmadin, Furmin noir	USA, Kanada	2000
29.600	Colombard	wiss	French Colombard, Colombar	USA, Süedafrika	2002
28.000	Cardinal	rot	Apostoliatiko, Rannii Carabournu	Spanje, Rumänje	2000
25.000	Zinfandel	rot	Primitivo	USA, Mexiko, Italje	2002
23.600	Fernão Pires	wiss	Maria Gomes, Gaeiro	Portugal, Süedafrika	1999
23.000	Aligoté	wiss	Alligotay, Blanc de Troyes	Frankriich, Schwyz	1999
21.000	Pedro Ximénez ^[5]	wiss	PX, Pedro Jiménez	Spanje, Auschdralje	2000
20.500	Pedro Giménez ^[5]	wiss	-	Argentinje	2000
20.000	Muscat de Hambourg	wiss	Muskat Hamburg, Black Hamburg	Frankriich, Griacheland	1999
18.000	Malbec	rot	Auxerrois, Côt noir	Argentinje, Frankriich	1999
17.500	Grüner Veltline	wiss	GV, Weißgipfler	Östriich, Ungarn	2002
17.000	Weißburgunder	wiss	Pinot bianco, Weißer Klevener	Italje, Dytschland	?
17.000	Primitivo	rot	Uva delle Pergloa, Blauer Scheuchner	Italje	1997
15.000	Catarratto bianco lucido	wiss	-	Italje	?
15.000	Grauburgunder	wiss	Pinot gris, Pinot grigio, Ruländer	Dytschland, Rumänje, Italje	?
15.000	Aramon noir	rot	Pisse-Vin, Ugni noir	Frankriich, Algerje	1999
15.000	Schwarzriesling	rot	Müllerrebe, Pinot Meunier	Frankriich, Dytschland	1999
15.000	Portugieser	rot	Portugalské Modré, Oporto Kék	Dytschland, Ungarn	1999
13.050	Garganega	wiss	Garganega Bianca, Garganega Biforcuta	Italje	1998
13.000	Melon de Bourgogne	wiss	Melon, Muscadet	Frankriich, USA	1999
12.000	Silvaner	wiss	Gamay Blanc, Fliegentraube	Dytschland, Frankriich	1999
11.300	Mencia	rot	Jaén du Dão, Loureiro	Spanje, Portugal	?
10.711	Chelva	rot	Gabriela, Guarena	Spanje	2000
10.700	Cayetana blanca	wiss	Cayetana, Calegrano	Spanje	?
10.400	Parellada	wiss	-	Spanje	2000
10.000	Xarell-Lo	wiss	Xarello, Jaén Blanco	Spanje, Portugal	1999
8.667	Nuragus	wiss	Abbondosa, Granazza	Italje (Sardinje)	1999
8.000	Gewürztraminer	wiss	Traminer, Roter Traminer, Gelber Traminer	Frankriich, USA , Dytschland, Italje (Süedtirol)	1998

Anmerkige zua dr Tabell:

↑ D Date vu Carignan ohne Oschdeuropa un Asje belaufe sich uf 191.000 ha. Mit Oschdeuropa un Asje stiigt d Flächi bis uf 250.000 ha. Allei in Frankriich befinde sich 100.000 ha (im Johr 2000). Je noch Statistik liage so entweder Carignan odr Grenache noir uf Platz 3 bzw. 4 vu dr Tabelle.
↑ Bii dr Räbsorte Regina schwanke d Flächene zwische 120.000 un 150.000 ha.
↑ Bii einere DNA-Analyse im Johr 1998 isch feschdgschdellt wore, dass Monsastrell identisch mit Moristel isch, abr ebbe nit mit Mourvèdre, wia mr lang het agnumme. D Statistike wiise d Sorte abr oft nur gmeinsam üs. Dr Adail vu Mourvèdre sott abr ziamlich niadrig sii.
↑ Bii Rkaziteli gehn ainigi Statistike vu ainere wit grössere Vubraitig üs. Doch wegge m Rückgang vu dr Räbflächi in dr ehemaligi Sowjet-Republike isch des abr eher unwohrschiinlich.
↑ ^5,0 ^5,1 Meischd were Pedro Ximénez un Pedro Giménez in de Statistike als ai ainzigi Sort gfiihrt. S isch wohrschiinlich, dass sie identisch sin. Des wird vu argentinischi Ampelographen abr bstritte.

Edelräbe

Ainigi Sorte hän in beschdimmti Regione ä bsunders wichtigi Beditig bekumme. D Wii vu dert sin so begehrt, dass sälli Sorte als edli Räbsorte, Edelräbe, Cépages nobles (fr.) odr Wiiadel bezeichnet were. Dia Räbsorte sin zwar kai Garantii fir hochi Qualität, kumme abr doch hüfg in Spitzewii vor. Wel s kaini feschdi Kriterje fir derartigi Uflischdige git, kummt mr oft zua unterschiadlichi Ergebniss. Ains vu dr wichtigschdi Kriterje iisch d Vubraitig. Bii ainer weltwiti Vubraitig bii hocher Qualität ka mr ä guete Anpassigsfähigkeit gegenybr Klima- un Umweltbedingige anämme.

Hüfig in denne Lischde aztreffe sin:

Rodi Edelräbe

Cabernet Sauvignon in Bordeaux
Pinot Noir in Burgund
Syrah im Rhônedal un in Süedauschdralje (wo er Shiraz haisd)
Nebbiolo im Piemont
Sangiovese in dr Toskana

Wissi Edelräbe

Chardonnay in Burgund un in er Champagne
Sauvignon Blanc im obere Loire-Dal un in Bordeaux
Chenin Blanc in Anjou
Riesling in Dytschland, Östrriich un im Elsass

Manchmol findet mr in denne Uflischdunge äui d rodi Sorte Pinotage in Süedafrika odr Zinfandel in Kalifornje un d wissi Sort Grianer Veltliner in Östrriich.

Literatur

Jancis Robinson: Reben, Trauben, Weine. Hallwag, Bern und Stuttgart 1987, ISBN 3-444-10333-6
Hans Ambrosi, Erika Dettweiler-Münch, Ernst H. Rühl: Farbatlas Rebsorten. 2. Auflage. Ulmer Verlag, 1998, ISBN 3800157195
Walter Hillebrand, Heinz Lott, Franz Pfaff: Taschenbuch der Rebsorten. 13. veränderte Auflage. Fraund, Mainz 2002, ISBN 392115653X
Dagmar Ehrlich: Das Rebsorten ABC. Reben und ihre Weine. Gräfe & Unzer, 2005, ISBN 3774269602

Weblinks

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Rebsorte“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] D Date vu Carignan ohne Oschdeuropa un Asje belaufe sich uf 191.000 ha. Mit Oschdeuropa un Asje stiigt d Flächi bis uf 250.000 ha. Allei in Frankriich befinde sich 100.000 ha (im Johr 2000). Je noch Statistik liage so entweder Carignan odr Grenache noir uf Platz 3 bzw. 4 vu dr Tabelle.

[2] Bii dr Räbsorte Regina schwanke d Flächene zwische 120.000 un 150.000 ha.

[3] Bii einere DNA-Analyse im Johr 1998 isch feschdgschdellt wore, dass Monsastrell identisch mit Moristel isch, abr ebbe nit mit Mourvèdre, wia mr lang het agnumme. D Statistike wiise d Sorte abr oft nur gmeinsam üs. Dr Adail vu Mourvèdre sott abr ziamlich niadrig sii.

[4] Bii Rkaziteli gehn ainigi Statistike vu ainere wit grössere Vubraitig üs. Doch wegge m Rückgang vu dr Räbflächi in dr ehemaligi Sowjet-Republike isch des abr eher unwohrschiinlich.

[PX-5] 5,0 ^5,1 Meischd were Pedro Ximénez un Pedro Giménez in de Statistike als ai ainzigi Sort gfiihrt. S isch wohrschiinlich, dass sie identisch sin. Des wird vu argentinischi Ampelographen abr bstritte.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]