Kweekhuiseffek
Die kweekhuiseffek is 'n wêreldwye verskynsel wat ontstaan as gevolg van die aanwesigheid van kweekhuisgasse in die Aarde se atmosfeer. Hierdie gasse sorg daarvoor dat die temperatuur van die aardoppervlak hoër styg as wat aan 'n kombinasie van die son se hitte en die interne hitte van die Aarde toegeskryf kan word. By gebrek aan die kweekhuiseffek, waar die Aarde bloot op die Son en die planeet se interne hitte aangewese was, sou die temperatuur op Aarde volgens bepaalde teoretiese modelle gemiddeld -18 °C wees; tans is dit 15 °C. Hierdie effek is na 'n kweekhuis vernoem, aangesien dit ooreenstem met 'n ruimte wat met glas of plastiek bedek is om sodoende die uitstraling van warmte teë te hou, wat gevolglik die temperatuur in die kweekhuis laat styg.
Werking van die kweekhuiseffek
[wysig | wysig bron]Die temperatuur van die aardoppervlak word bepaal deur 'n ewewig van 'n aantal faktore.
Faktore wat warmte toevoeg is:
- straling van die son wat nie dadelik teruggekaats word nie;
- interne verhitting van die Aarde.
Faktore wat warmte van die planeet onttrek is:
- verdamping van water;
- konveksie en
- infrarooibestraling van die aardoppervlak na die heelal (uitstraling), volgens die Wet van Stefan-Boltzmann.
Ander warmtebronne, soos die hitte afkomstig van die verbranding van fossielbrandstowwe, afgesien van die gepaardgaande vrystelling van kweekhuisgasse, het min tot geen effek op die gemiddelde temperatuur van die planeet nie.
Die bydrae van sonlig en die afnemende uitstralingshitte is op 'n ingewikkelde manier afhanklik van 'n aantal omstandighede:
- Ys en sneeu verminder die hoeveelheid geabsorbeerde sonstraling en verminder ook die uitstraling.
- Wolke weerkaats sonlig terug, maar verhinder uitstraling.
- Kweekhuisgasse absorbeer straling uit beide rigtings, wat resulteer in verminderde uitstraling.
- Fyn stof in die lug weerkaats veral sigbare lig en verminder dus uiteindelik die opwarming deur die son; bowendien vergemaklik dit die vorming van wolke.
- Sommige stowwe (soos roet) veroorsaak dat wolke minder weerkaats, terwyl ander stowwe (soos swaweldioksied) dit juis laat toeneem.
Voorbeelde van kweekhuisgasse is waterdamp (veroorsaak 36-70% van die kweekhuiseffek, wolke uitgesluit), koolstofdioksied (9-26%), metaan (CH4, veroorsaak 4-9%) en osoon (O3, veroorsaak 3-7%).
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir kweekhuiseffek.
