Geskiedenis van die Verenigde Nasies

Verenigde Nasies se hoofkantoor in New York Stad

Die wêreld van die twintigste eeu het ’n baie ingewikkelde organisasie geword waarin dit byna onmoontlik is vir een volk om in ’n toestand van afsondering van die res te leef. Die hele aard van die wêreld het verander deur die ontwikkeling van vervoer en verbindingsmiddele. Uitvindings soos die radio was in gebruik geneem om nuus oor die wêreld te flits sonder inagneming van nasionale grense. Internasionale betrekkinge maak die een of ander vorm van wêreldsamewerking noodsaaklik.

Die Eerste Wêreldoorlog het die gedagtes van die mensdom met soveel afsku vir oorlog vervul dat ’n internasionale organisasie gestig is, bekend as die Volkebond, waardeur gehoop is dat alle volke sou saamwerk om wêreldvrede in stand te hou. Die Bond het binne sekere perke goed gedoen, maar het nie daarin geslaag om veel ernstige internasionale vraagstukke op te los nie. Toe nuwe diktators in Europa en die Verre Ooste verrys het, is die wêreld weer in konflik gedompel wat nog verskrikliker as die eerste was. Die pogings van hierdie diktators om die wêreld te oorheers, is egter gedwarsboom, en daar is meer as ooit besef dat die mens se denke in die toekoms op wêreldwye grondslag moet wees as ’n toestand van vrede gehandhaaf moet word. Met dié doel voor oë is die organisasie van die Verenigde Volke geskep as ’n middel om verligting te bring in internasionale spanning en om lande aan te moedig om saam te werk ten einde wêreldvrede en orde te bewaar.

Die gedagte aan die stigting van ’n bond van state as ’n grondslag vir vrede was nie iets nuuts toe dit na die Eerste Wêreldoorlog voorgestel is nie. So vroeg as die sestiende eeu het Sully, ’n minister van Hendrik IV van Frankryk, die idee van ’n bond van volke op ’n vae manier voorgestel. Sy voorstel was dat die Europese state ’n universele Christelike statebond sou vorm met ’n groot raad na wie ernstige geskille tussen die verskillende volke verwys kon word. In die sewentiende eeu het Hugo Grotius, ’n Nederlandse regsgeleerde wat geskok was deur die wrede gevegte en plundery wat die Dertigjarige Oorlog gekenmerk het, ’n stel wette aan die hand gedoen wat oorlogvoering sou beperk en ook die skadelike gevolge sou verminder. Sy werk het die eerste stelsel van internasionale reg uiteengesit en sy boek het ’n sterk invloed uitgeoefen oor die gedagtes van baie mense wat sedertdien gearbei het om die vrede te bewaar, of om die skade van oorlogvoering te beperk.

Die Beginjare

Die Konsert van Europa

Tydens die negentiende eeu is ’n besliste poging aangewend om vrede te handhaaf. Die Heilige Verbond (1815), gestig op aansporing van tsaar Alexander van Rusland, het gehad as sy doelwit die handhawing van vrede in Europa deur die moondhede te probeer oorreed om in geskille volgens Christelike beginsels te handel. Die Heilige Verbond het egter nooit van krag geword nie. Die was die Konsert van Europa, ’n bond van die groot moondhede, wat in werklikheid probeer het om vrede te handhaaf.

Ongelukkig het dit baie gou slegs ’n instrument geword om enige beweging vir liberale hervorming te onderdruk. Die Konsert (Groot-Brittanje, Rusland, Pruise en Oostenryk) het egter daarin geslaag om oorlog tussen die groot moondhede in Europa vir ’n aantal jare te vermy. Die ernstige tekortkoming in hierdie sogenoemde Konsert was aan die een kant dat dit bestaan het uit net die grootste Europese State en aan die ander kant dat dit nie doeltreffend kon optree nie omdat daar geen permanente administratiewe masjinerie was wat voortdurend kon funksioneer nie.

Internasionale Samewerking Verkry

Tydens die negentiende eeu is ’n algemene poging egter aangewend om gesonde internasionale betrekkinge tussen die verskillende state te verkry op gebiede anders as die suiwer politieke terrein. As voorbeelde is daar ’n hele aantal ooreenkomste oor sake soos die Internasionale Rooikruis (1864 te Genève), posgeld, telegraafwese, spoorweë, skeepvaart en openbare gesondheid (Instituut vir Gesondheid te Parys 1907). Te dikwels het geskiedskrywers die bittere oorlogvoering tussen volke beklemtoon, terwyl die permanente waarde wat deur hierdie internasionale ooreenkomste verkry is, oor die hoof gesien is. Die stigting van ’n Internasionale Pos-unie (1875), waarvolgens sowat sestig lande gesamentlik die koste van ’n vaste kantoor in Bern dra, het ’n eenvormige posooreenkoms teweeggebring waar daar voorheen net chaos was. Sonder sulke samewerking op die gebied van poswese sou dit nie moontlik wees om basiese tariewe vas te stel of om briewe te verseker of internasionale geldsertifikate gebruik nie.

Internasionale Arbitrasie

Gedurende die negentiende eeu was daar ook verskeie geleenthede waarop toevlug geneem is tot internasionale arbitrasie in ’n poging om politieke vraagstukke op ’n vreedsame manier te beslis. Een van die beroemdste gevalle was die arbitrasie-saak betreffende die skade wat in Amerikaanse seegebied aan skeepvaart aangerig is deur die rowerskip van die suidelike state van Amerika, die Alabama, en die eise wat om vergoeding teen die Britse regering ingestel is. Laasgenoemde het toestemming gegee dat die vaartuig gebou word. ’n Arbitrasieraad is in Genève byeengeroep (1868) om dié en ander uitstaande geskille tussen Brittanje en die Verenigde State te besleg. ’n Ander saak wat met sukses deur arbitrasie geskik is, was die geskil tussen Brittanje en Venezuela oor die westelike grens van Brits-Guiana in 1895. Arbitrasie was ’n besliste voorwaartse stap. Staatsmanne het bewus geword van die waardevolle werk wat gedoen kan word deur die stigting van die een of ander permanente vorm van arbitrasie. Terwyl daar sowat agt sake van arbitrasie gedurende die jare 1820–1840 gehou was, was daar negentig gevalle in die laaste twee dekades van daardie eeu.

Permanente Arbitrasiehof

In 1898 het die Tsaar Nicolaas II van Rusland, wat ontsteld was oor die snelle toename in bewapening, voorgestel dat ’n byeenkoms van die moondhede in Den Haag plaasvind om die moontlikheid te bespreek van ’n vermindering in bewapening en die bevordering van vrede. So ’n konferensie is die volgende jaar gehou en is deur ses-en-twintig afgevaardigdes van groot en klein moondhede bygewoon, maar na ’n sitting van twee maande was nog geen vordering gemaak in die saak waarvoor die konferensie belê is nie. Drie konvensies is opgestel oor die vreedsame beslegting van internasionale geskille, die wette en gebruike van oorlogvoering op land en die beperkinge op oorlogvoering ter see. Hierdie konvensies is naderhand deur die regerings van die groot moondhede bekragtig. Daar is besluit dat ’n voltydse Arbitrasiehof (Haagse Geregshof) geskep sou word waardeur dit moontlik gemaak is vir die verskillende lande betrokke in enige geskil wat mag ontstaan om geskikte skeidsregters te kies.

In 1904, tydens die Russies-Japannese oorlog, het president Roosevelt voorgestel dat nog ’n konferensie gehou word. Dit is egter uitgestel tot 1907, toe die Tsaar weer ’n konferensie van die moondhede in Den Haag belê het. Daar was vier-en-veertig afgevaardigdes teenwoordig en die sitting het vier maande geduur. Heelwat meer sake is bespreek as by die eerste geleentheid. ’n Eerlike poging is aangewend om oor sekere bepaalde reëls ooreen te kom betreffende oorlogvoering. ’n Poging om ’n permanente hof vir internasionale reg te skep, het misluk omdat die kleiner moondhede gelyke verteenwoordiging met die groot moondhede geëis het.

Ná 1913 het die hofsittings van die Haagse Geregshof in die Vredespaleis in Den Haag plaasgevind. Hierdie gebou is opgerig deur geldelike steun van Carnegie, die Amerikaanse staalmagnaat. Ongelukkig is al die goeie werk wat ook al deur hierdie konferensies verrig kon gewees het, deur die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog verhinder. Selfs met die uitbreek van die oorlog het president Wilson van die Verenigde State, wat ’n ondertekenaar van die ooreenkomste in Den Haag was, die moontlikheid van bemiddeling soos deur die Haagse konferensies beoog, te berde gebring.

Gevoelens het teen daardie tyd egter so hoog geloop dat niemand bereid was om saam te werk nie.

Die Volkebond

Daarna het vier jaar (1914–1918) van bittere oorlogvoering gevolg op ’n skaal wat tot dusver onbekend was, en wat ’n geweldige verlies aan menselewens en grootskaalse vernietiging van eiendom veroorsaak het. Selfs gedurende daardie jare was daar baie mense wat gesoek het na die een of ander vorm van masjinerie waardeur dit moontlik sou wees om oorlog te vermy. Veral in Brittanje en die Verenigde State is verenigings gestig vir die bevordering van die Volkebondgedagte.

Die Volkebond Gestig

In Januarie 1918 het Woodrow Wilson, president van die Verenigde State van Amerika, sy beroemde ,,Veertien Punte” as ’n grondslag vir die vredesverdrae gepubliseer. Die veertiende punt het aan die hand gegee ,,dat ’n algemene genootskap van volke gestig word op die grondslag van spesifieke ooreenkomste”. Vooraanstaande manne in die Verenigde State, soos Lansing, en in die Britse Statebond, soos lord Robert Cecil, generaal Smuts en Lord Phillimore, het aangedring op die stigting van so ’n bond. By die vredeskonferensie te Versailles is vir die stigting van ’n Volkebond in die vredesverdrag voorsiening gemaak.

As gevolg van al hierdie bedrywigheid is die Handves van die Volkebond opgestel en het dit op 10 Januarie 1920 in werking getree. Die hoofkwartier van die Bond was in Genf. Die ondertekenaars van die verdrae het outomaties die artikels van die Handves aanvaar.

Lidmaatskap van die Volkebond

Daar is gehoop dat alle lande mettertyd lede van die Bond sou word en uiteindelik is byna vier vyfdes van die wêreld se bevolking in die Bond verteenwoordig. Nietemin was daar van die begin af ernstige gapings, want verskeie vername lande het nie as lede toegetree nie. President Wilson was een van die vernaamste voorstanders van die sodanige Bond en voorsiening is gemaak vir die toetrede van die Verenigde State. Die Senaat van die Verenigde State het egter geweier om die Handves te bekragtig, aangesien dit begerig was dat die land hom moes isoleer van internasionale sake. Hierdie groot moondheid het dwarsdeur die bestaan van die Bond gevolglik nooit lid geword nie, hoewel hy dikwels ’n verteenwoordiger gestuur het om aan die besprekings deel te neem. Sowjet-Rusland het wel aan die verskeie konferensies deelgeneem, maar is nie voor 1934 verteenwoordig nie, aangesien die Westerse demokrasieë die verspreiding van kommunistiese denkbeelde gevrees het. Die afwesigheid sedert die begin van die Bond se bestaan van hierdie twee moondhede en Duitsland was ’n ernstige tekortkoming en het die Bond se werklike doeltreffendheid ernstig benadeel. Die mening is wel eens uitgespreek dat dit die vernaamste rede vir die mislukking van die Bond was. Dit is betekenisvol dat die onderliggende beginsel van die Verdrag die stigting van ’n baie buigsame vorm van grondwet beoog het wat die verteenwoordigers van die verskillende lidstate in staat sou stel om byeen te kom vir openhartige samesprekinge met die doel om internasionale vrede en veiligheid te bevorder. Daar was geen gedagte om ’n land, groot of klein, enigiets op te lê wat sy nasionale soewereiniteit sou benadeel nie, want so ’n aantasting van sy mag sou vir geen regering aanneemlik wees nie. Voorsiening is selfs gemaak vir uittrede uit die Bond. Duitsland het in 1926 ’n lid geword en dit gebly tot 1933; Brasilië het hom in 1927 onttrek. Die Bond het dus verskil van ’n organisasie soos Konsert van Europa, deurdat een van die bepalinge van die Verdrag (Artikel X) dit duidelik gestel het dat daar geen inmenging in die inwendige sake van enige land sou wees nie. Hierdie artikel was egter verantwoordelik vir ’n groot mate van kritiek, want verskeie lande het die vraag gestel wat daarby bedoel word dat enige lid van die Bond beskerm sou word teen aggressie.

Organisasie van die Volkebond

Die grondwet van die Bond was vasgelê in die Verdrag. Artikel 2 het bepaal dat die optrede van die Bond sou geskied deur middel van ’n Vergadering en ’n Raad bygestaan deur ’n voltydse Sekretariaat.

Die Vergadering kon bygewoon word deur drie verteenwoordigers van elke ledestaat wat egter net een stem gehad het. Die byeenkoms van hierdie groot liggaam of internasionale parlement is jaarliks in Genève gehou en het gewoonlik ’n maand geduur, maar spesiale byeenkomste kon gehou word as dit noodsaaklik was. Die magte van die Vergadering (Artikel 3) was baie omvattend, en dit kon selfs die grondwet wysig. Tog was die Vergadering in werklikheid ’n liggaam waar die verteenwoordigers van die lande in die openbaar hul nasionale standpunte kon stel oor enige saak van internasionale belang wat op die agenda verskyn. Verslae van verskillende tegniese organisasies en raadgewende komitees, permanent en tydelik, is ook vir goedkeuring aan die Vergadering voorgelê.

Teen 1926 het die Raad bestaan uit veertien lede. Vyf was permanente lede (naamlik die Groot Moondhede – Brittanje, Frankryk, Duitsland, Italië en Japan) en nege nie-permanente lede. Laasgenoemde lede is gekies vir ’n tydperk van drie jaar deur die Vergadering op ’n wyse om die Raad so verteenwoordigend as moontlik te maak vir die verskillende streke, rasse en beskawings van die wêreld. Die Raad het vyf of ses keer gedurende ’n jaar byeengekom, gewoonlik in Genève, maar ook in verskeie ander Europese hoofstede.

Die magte van die Raad is ook in algemene bewoording uiteengesit (Artikel 4). Dit moes snel optree in geval ’n noodtoestand ontstaan. Alle belangrike beslissings moes eenparig wees. Dit was werklik die sentrale mondstuk van die Bond. Sowel die Vergadering as die Raad is egter ernstig in hul doeltreffendheid gestrem deur ’n bepaling wat in die Handves voorkom (Artikel 5), naamlik dat, behalwe in sekere besondere gevalle, alle beslissings ook die toestemming van al die lede verteenwoordig op die vergadering moes ontvang.

Dit het in werklikheid beteken dat enige land, groot of klein, ’n maatreël kon veto wat by een van die twee liggame ingedien is. Die permanente Sekretariaat (Artikel 6) of Internasionale Staatsdiens in Genève het bestaan uit meer as 600 amptenare van verskillende nasionaliteite aangestel en het onder ’n Sekretaris-generaal gedien. Dit was die taak van hierdie Sekretariaat om die agendas vir die Vergadering en die Raad op te stel en uitvoering te gee aan die besluite wat geneem is. Die stigting van so ’n permanente liggaam het die Bond se bedrywighede vastigheid gegee, wat in dié opsig heeltemal van die Konsert van Europa verskil het.

Internasionale Hof van Justisie

Kragtens die Handves (Artikel 14) is ’n Permanente Internasionale Geregshof in die lewe geroep. Hierdie hof is formeel in Februarie 1922 in die Vredespaleis in Den Haag geopen. Daar moet op gewys word dat dit nie die bedoeling was dat hierdie hof die Permanente Arbitrasiehof wat as gevolg van die Haagse Konferensie in 1899 gestig is, sou vervang nie. Hierdie nuwe hof het van die Haagse Geregshof verskil in soverre dat dit ’n hof van justisie was en nie bloot ’n arbitrasiehof wie se arbiters aangestel is soos die geleentheid hom voorgedoen het nie. Verder is die regters deur die onderskeie moondhede gekies, op ’n voltydse grondslag aangestel en hulle moes alle sake behartig en nie net ’n spesifieke saak nie. Heel in die begin is daar besluit dat die hof elke jaar in Junie ’n gewone sitting sou hou. ’n Geskil tussen enige twee lande kon aan die hof vir uitspraak voorgelê word in ooreenstemming met die internasionale konvensies of gebruike of die beginsels van internasionale reg. Die waarde wat aan hierdie liggaam van beroepsregters geheg is, word getoon deur die feit dat teen 1937 vier-en-sewentig sake aan die hof voorgelê is vir ’n geregtelike beslissing. Sowel die Bond as die ledestate het geskilpunte aan die hof voorgelê.

Internasionale Arbeidsorganisasie

’n Ander belangrike vertakking van die bedrywighede van die Volkebond was die Internasionale Arbeidsorganisasie, met ’n kantoor (I.A.O.) in Genève waar daar ook jaarliks konferensies gehou is. Die werk van hierdie organisasie is uiteengesit in die Handves (Artikel 23 ) naamlik om regverdige en menslike werktoestande vir mans, vroue en kinders te verkry en te handhaaf, nie net in hul eie lande nie, maar ook in lande waarheen hul handels- en nywerheidsbetrekkinge kon uitbrei. Die lande wat lede van die Bond was, het twee verteenwoordigers na die Internasionale Arbeidskonferensie gestuur, maar daarbenewens nog twee, een wat die werkgewers en ’n ander wat die werknemers verteenwoordig. Die Verenigde State het in 1934 by die I.A.O. aangesluit. Die taak van die konferensie, wat een keer ’n jaar byeenkom, was om internasionale reëls met betrekking tot arbeidstoestande in alle lande op te stel. Sulke sake soos die vasstel van minimumlone, werkloosheidsversekering, gereelde inspeksie van fabrieke, en regulasies betreffende die indiensneming van vroue en kinders is deur die konferensie behandel. Dit was die werk van die Internasionale Arbeidskantoor, wat elke kwartaal vergader het, om inligting oor ekonomiese sake vir die konferensie in te samel en op te stel, en om toe te sien dat die besluite wat geneem is, deur die verskillende regerings uitgevoer word. Heelwat waardevolle werk is in dié verband gedoen en dit is interessant om daarop te let dat, hoewel die Volkebond in April 1946 opgehou het om te bestaan, en hoewel die Permanente Internasionale Geregshof moes sluit, die Internasionale Arbeidsorganisasie bly voortbestaan het as ’n aparte liggaam met ’n gewysigde grondwet. Tydens die oorlog is die kantore van die I.A.O. na Montreal verskuif en naderhand na die Verenigde State.

Die Mandate-Kommissie

’n Ander vraagstuk wat na die beëindiging van die Eerste Wêreldoorlog aangepak moes word, het gegaan oor die verskillende gebiede wat van die vyandelike lande gedurende die oorlog beset is. Selfs voor die einde van die oorlog is daar verklaar dat daar geen anneksasie sou wees nie, maar terselfdertyd was daar geen plan om die verowerde besittinge terug te gee nie. Op ’n wenk van generaal Smuts is ’n stelsel van Mandate in die Verdag opgeneem (Artikel 22). Elkeen van die verowerde gebiede is oorhandig aan die voogdyskap van ’n lid van die Bond. Die enigste werklike beheer wat deur die Bond uitgeoefen is, was dat die mandaathouer ’n jaarlikse verslag aan die Raad moes voorlê en hierdie verslae is oorweeg deur ’n Permanente Mandate-Kommissie. In die Handves is onderskeid gemaak tussen die verskillende mandate, wat in drie groepe of klasse, soos hulle naderhand vernoem is, ingedeel is. Klas ,,A”-mandate sou alleen geadministreer word totdat die bevolking gereed was om hulself te regeer. Van die vyf voormalige Turkse besittinge wat in hierdie groep ingesluit was, het vier reeds teen 1939 hul soewereine onafhanklikheid bereik (Sirië, Irak, Trans-Jordanië, Palestina). Mandaatgebiede van Klas ,,B” was almal in tropiese Afrika geleë, soos Togoland en die Kameroen, en in hierdie geval moes die gebied geadministreer word in die belang van die inwoners, maar daar was geen sprake van die toekenning van onafhanklikheid nie. Daar was vyf klas ,,C”-mandate, waaronder Suidwes-Afrika, en hulle sou bestuur word as ’n integrerende deel van die mandaathouer se gebied. Daar moet op gewys word dat die Bond in sy toesighoudende beheer oor die mandaatgebiede goeie werk gedoen het, soos byvoorbeeld in Midde-Afrika.

Die Suksesse van die Bond

Die vernaamste strewe van die Bond (Artikels 11 tot 15) was die voorkoming van oorlog. Voorsiening is in die Handves gemaak dat lede elke geskil wat tot ’n uitbarsting kon lei, aan die Bond vir ondersoek sou voorlê, en dat ledelande in elk geval nie tot vyandelikhede sou oorgaan nie voordat drie maande nadat ’n beslissing gegee is, verloop het. Dit is ook neergelê (Artikel 16) dat, as ’n lid sy toevlug tot oorlog sou neem en sodoende sy verpligtinge veronagsaam, al die ander lede van die Bond onderneem om alle ekonomiese en finansiële betrekkinge met die land wat die verdrag geskend het, te verbreek. Die Raad kon besluit watter verdere stappe gedoen moet word ten opsigte van die toepassing van militêre maatreëls. Die Vergadering van die Bond het daarna by verskeie geleenthede probeer om hierdie bepaling van die Handves so te wysig om duidelik aan te dui wie die aggressor in enige geskil sou wees, maar eenparigheid kon nie op hierdie punt verkry word nie.

Die volke was egter begerig om die vrede in Europa te bestendig, en dit was in hierdie gees dat die agt Locarno-verdrae van 1925 in Londen deur Frankryk, Duitsland, Groot-Brittanje, België en Italië onderteken is. Deur dié verdrae is die grense van die eerste drie lande gewaarborg en dié lande het ooreengekom om nooit die wapens teen mekaar op te neem nie. Hierdie verdrae is met ’n groot mate van twyfelsug deur verskeie staatsmanne bejeën, maar op daardie tydstip het dit tog ’n verslapping in die internasionale spanning teweeggebring. ’n Verdere poging om oorlog uit te skakel is in 1928 gedoen in die voorstelle wat deur die Amerikaanse minister van buitelandse sake, Kellogg, aan Briand, die Franse minister van buitelandse sake, gedoen is. Die Verdrag van Parys, of Kellogg-Briand-verdrag soos dit genoem word, is onderteken deur vyftien lande, met inbegrip van die Verenigde State en Duitsland. In die verdrag is oorlog as instrument van nasionale beleid verwerp. Hierdie ooreenkoms was dus in werklikheid van groter betekenis as die Handves, want dit het oorlog verbied. Voor die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog is hierdie Verdrag deur byna al die lande van die wêreld aangeneem met inbegrip van nege lande wat nie lede van die Bond was nie.

Daar moet op gewys word dat die Bond teen 1928 welslae behaal het as bemiddelaar in ’n aantal klein geskille tussen Europese volke. Die ernstigste voorval was in 1923 tussen Italië en Griekeland, toe sommige Italiaanse offisiere deur Albaniese struikrowers gedood is. Hierdie voorval kon maklik tot ’n oorlog gelei het, maar nadat ’n beroep op die Bond gedoen is, is die saak in Parys geskik. In 1925 is ’n Griekse wag op die Bulgaarse grens doodgeskiet, en dit in onmiddellik gevolg deur ’n inval deur Griekse troepe op Bulgaarse gebied. Bulgarye het die saak aan die Raad van die Volkebond voorgelê en ’n noodvergadering is byeengeroep. As gevolg van snelle optrede het die Griekse leër teruggetrek en die Grieke moes skadevergoeding betaal. ’n Oorlog wat dalk maklik ernstige afmetings kon aangeneem het, is dus voorkom.

Op ander gebiede het die Bond ook waardevolle werk gedoen. Artikel 23 van die Handves het verklaar dat die Bond aandag moes gee aan die onderdrukking van alle vorms van slawerny, die beheer oor die handel in opium en ander gevaarlike verdowingsmiddels, en die voorkoming van en beheer oor siektes. Hierdie humanitêre werk is dikwels sonder veel publisiteit voortgesit, maar dit was van groot waarde vir die beskawing.

Op ’n ander terrein het die Bond ook goeie werk gedoen, naamlik ten opsigte van die beskerming van minderheidsgroepe geskep deur die Vredesverdrae aan die einde van die oorlog, soos byvoorbeeld in Palestina, Triëst en Tsjeggo-Slowakye. Klein nasionale groepe is daardeur bestem om te woon in ’n land beheer deur ’n ander nasionaliteit. Die Bond het toegesien dat hierdie kleiner groepe beskerm word en vryheid toegestaan ten opsigte van hul taal, godsdiens en gewoontes. Melding moet hier ook gemaak word van die groot werk wat verrig is deur kommissies van die Bond soos die Internasionale Arbeidsorganisasie en die Mandate-Kommissie.

Mislukkings van die Volkebond

Ten einde die vrede te handhaaf moes daar ’n vermindering van nasionale bewapening van die onderskeie lande verkry word tot die laagste peil wat ooreenstem met elkeen se veiligheid (Artikel 8). Op die eerste sitting van die Vergadering is ’n kommissie dus in terme van die Verdrag (Artikel 9) aangestel om ondersoek in te stel en verslag uit te bring oor die kwessie van ontwapening. Die kommissie het egter nie daarin geslaag om enige besliste resultate te bereik nie. In 1924 is nog ’n kommissie aangestel om voorbereidings te tref vir die Konferensie oor Wêreld-ontwapening, wat uiteindelik in 1932 in Genève gehou is. Geen tasbare resultate is op hierdie konferensie bereik nie, en die hele posisie het verander toe Duitsland in 1933 onder bewind van die Nazi-regering gekom het en hom kort daarna aan die Bond onttrek het. Dit is betekenisvol dat, voor die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog, die uitgawes bestee aan bewapening in Brittanje alleen meer as vier keer die bedrag oortref het wat in 1913 daaraan bestee is. Wat ontwapening dus betref, het die Volkebond misluk. Dit is ook interessant om te let op die poging wat die Verenigde State deur die Verdrag van Washington (1922) aangewend het om vlootbewapening te beperk.

Die grootste vraagstuk waarmee die Volkebond te kampe gehad het, was om samewerking van die Groot Moondhede te verkry wanneer geskille voorgekom het. Die Bond het egter weinig sukses in hierdie verband behaal. Dit het die gesag van die Bond aansienlik ondermyn, en teen 1930 het sommige lande hulle verstout om aggressie te pleeg sonder om hulle te steur aan moontlike strafmaatreëls.

In 1931 is Mantsjoerye, ’n provinsie van China, binnegeval deur die Japannese, wat as verskoning vir die inval ’n plaaslike botsing tussen Japanse en Chinese soldate gebruik het. Die Chinese regering het hom tot die Volkebond beroep vir hulp. Die optrede van die Bond, na ’n noodlottige vertraging van verskeie maande, was om ’n kommissie van ondersoek onder lord Lytton na Mantsjoerye te stuur. Sy verslag is in 1933 aangeneem. Japan is aangekla as ’n aggressor, maar geen besliste optrede is teenoor dié land gedoen nie, aangesien geen Europese land bereid was om die moontlikheid van oorlog teen ’n sterk land soos Japan in daardie stadium uit te lok nie. Japan het as lid van die Bond bedank en in besit van Mantsjoerye gebly wat na Mantsjoekwo vernoem is.

In die Abessiniese krisis het die Bond ’n meer besliste houding ingeneem, maar weer nie daarin geslaag om ’n klein volkie teen aggressie te beskerm nie. Mussolini, die fascistiese Italiaanse eerste minister, het openlik te kenne gegee dat hy Abessinië, ’n agterlike inboorlingland van Afrika, as ’n Italiaanse kolonie wil annekseer. Die land het oor uitgebreide natuurlike hulpbronne beskik wat ontgin kon word deur Europese nedersetters. In Desember 1934 is ’n klein skermutseling tussen Italiaanse en Abessiniese troepe by Walwal op die grens van Italiaans-Somaliland gebruik as beweegrede vir ’n grootskaalse inval in Abessinië. Haile Selassie, die keiser, het onmiddellik ’n beroep op die Volkebond gedoen. Die Bond het nou probeer tussenbeide tree. Daar is verklaar dat Italië ’n vyandelike daad begaan het teen al die lede van die Bond. Daar was egter betreurenswaardige vertragings voordat enige finale optrede plaasgevind het. Selfs nadat ekonomiese sanksies teen Italië toegepas is en vyftig lande hul handelsbetrekkinge met hom beëindig het, was Italië nog in staat om die nodige oorlogsmiddele soos olie te verkry, aangesien hy nog in staat was om die Suezkanaal te gebruik. Met behulp van moderne oorlogswapens en ook gifgas, het Italië Addis Abeba, die Abessiniese hoofstad, in Mei 1936 verower en die land geannekseer (Ethiopië). Die keiser het na Brittanje gevlug. Italië het as lid van die Bond en ook van die Raad aangebly. Vir die tweede keer dus het die Bond nie daarin geslaag om oorlog te vermy nie, hoofsaaklik omdat die Groot Moondhede onwillig was om doeltreffende stappe te doen.

Die heraanpassing van die grense van die Europese state in 1918, en veral van Duitsland, was een van die netelige punte wat gelei het tot verdere stappe van aggressie deur Hitler na 1936. Dit het aanleiding gegee tot die Tweede Wêreldoorlog, nadat Oostenryk en Sudetenland beset is en ’n skielike aanval teen Pole geloods is. Toe die oorlog uiteindelik in September 1939 uitbreek, nadat tevergeefse pogings aangewend is om hierdie ramp te voorkom, het die Volkebond bly voortbestaan, maar sy gesag het heeltemal verdwyn. Dit het uiteindelik in April 1946 opgehou om te bestaan. Sy plek is ingeneem deur ’n liggaam toegespits op ’n koöperatiewe wêreldbestuur op ’n skaal wat nog nooit vantevore in die beskaafde wêreld aangedurf is nie. Tog het die Volkebond ’n doel gedien. Dit het die idee van vrede deur middel van internasionale samewerking laat voortlewe en het getoon dat vooruitgang op dié grondslag moontlik is.

Die Verenigde Nasies

Die Tweede Wêreldoorlog wat tot 1945 voortgeduur het, het in baie dele van die wêreld krygverrigtinge en verwoesting meegebring op so ’n geweldige skaal soos nog nooit te vore nie. Dit het ook ’n einde gemaak aan die Volkebond as ’n liggaam om internasionale vrede te handhaaf. Tog het die ideale waarop die Bond gegrond was, voortgeleef, en die Bond self was aan die einde van die oorlog glad nie dood nie. Hoewel die Vergadering en die Raad nie na 1939 byeengekom het nie, is ’n toesighoudende kommissie aangestel om soveel van die werk van die Bond as moontlik voort te sit. ’n Deel van die Sekretariaat is ook gedurende die oorlogsjare in Genève gehou. Verskeie komitees het voortgegaan met hul bedrywighede. Verder het die Permanente Internasionale Geregshof en die Internasionale Arbeidsorganisasie bly voortbestaan, laasgenoemde in Montreal ná die val van Frankryk, met takkantore in ander dele van die wêreld.

Verdere Samewerking

Lank voor die einde van die oorlog het die volke al gedagtes gewissel oor vrywillige samewerking as ’n grondslag vir ’n blywende vrede. President Roosevelt van die Verenigde State en Winston Churchill, die Britse eerste minister, het ’n leidende rol gespeel in die propagering van die idee van ’n nuwe organisasie wat wêreldvrede in die toekoms sou handhaaf. Hulle het aan boord ’n Amerikaanse kruiser in die Atlantiese Oseaan ontmoet en aan die wêreld hul Atlantiese Handves (14 Augustus 1941) uitgereik. Die onderliggende beginsel van hierdie verklaring van agt stellings was die ,,stigting van ’n breë en permanente stelsel van algemene veiligheid”. Dit is gevolg deur ’n konferensie in Washington waar verteenwoordigers van 26 lande ’n Gesamentlike Verklaring deur die Verenigde Volke onderteken het (1 Januarie 1942). Dit het die Atlantiese Handves ingesluit en die voorwaardes geformuleer waarop die Verenigde Volke die oorlog teen die Spilmoondhede voer. Een-en-twintig lande het uiteindelik hierdie Verklaring onderteken.

Na twee verdere persoonlike samesprekings van militêre aard tussen Roosevelt en Churchill, in Casablanca en in Quebec onderskeidelik, het die verteenwoordigers van die regerings van die Verenigde State, die Verenigde Koninkryk, die Sowjet-Unie en Sjina in Oktober 1943 ’n verklaring in Moskou uitgereik waarin gewys is op die noodsaaklikheid van die stigting van ,,’n algemene internasionale organisasie … vir die handhawing van internasionale vrede en veiligheid”.

In die tweede helfte van 1944 het verteenwoordigers van die reeds genoemde vier groot moondhede in Dumbarton Oaks, ’n private woning in Washington, byeengekom om ’n ontwerp-plan vir ’n Verenigde Volke-organisasie op te stel. Die Handves van die Volkebond is gebruik as grondslag vir die nuwe grondwet. Daar is besluit dat daar opgerig sou word:

’n Algemene Vergadering bestaande uit verteenwoordigers van alle ledestate;
’n klein Veiligheidsraad van elf lede wat in staat sou wees om doeltreffend en snel in ’n noodtoestand op te tree
’n Ekonomiese en Maatskaplike Raad en
’n Internasionale Geregshof.

Daar sou ook ’n permanente Sekretariaat wees. ’n Opvallende verskil tussen hierdie plan en die Volkebond was dat daar erken is dat daar die een of ander vorm van gewapende mag beskikbaar moet wees om die vrede in geval van ’n noodtoestand te handhaaf.

Op 11 Februarie 1945, na ’n konferensie van agt dae in Jalta in die Krim tussen Churchill, Roosevelt en maarskalk Joseph Stalin, leier van Rusland, is bekend gemaak dat ’n konferensie van die Verenigde Volke in San Francisco saamgeroep sou word om ’n handves vir die organisasie op te stel gegrond op die voorstelle wat by Dumbarton Oaks ontwerp is. Daar is ook besluit watter prosedure gevolg sou word betreffende stemming in die Veiligheidsraad, ’n saak waaroor geen eenstemmigheid tot nog toe bereik was nie.

Verenigde Nasies Gestig

So het dit dus gebeur dat verteenwoordigers van vyf-en-veertig lande op 25 April 1945 in San Francisco byeengekom het om ’n plan op te stel vir die skepping van ’n nuwe internasionale liggaam om wêreldvrede te handhaaf. Pole, wat geen behoorlik saamgestelde regering gehad het nie, is nie verteenwoordig nie, maar is as ’n lid aanvaar. President Roosevelt, een van die grootste voorstanders van hierdie konferensie, is skielik in die begin van April oorlede. Onderwyl die konferensie aan die gang was, is nog ses lande uitgenooi om afgevaardigdes te stuur. Die lede van hierdie konferensies het voor hulle gehad die voorstelle van Dumbarton Oaks, wat deur die vier groot moondhede opgestel was. Hierdie vier moondhede, by wie ’n vyfde, Frankryk, bygevoeg is, het ’n kernkomitee gevorm en die werksaamhede op die komitee oorheers. Tog is die hele kwessie van die opstel van die Handves op so ’n openhartige manier behandel dat baie amendemente bespreek is en eenparig deur almal teenwoordig aanvaar is. Op 26 Junie is die Handves deur al 153 afgevaardigdes onderteken. Die Handves moes eers deur al die regerings wat in San Francisco verteenwoordig was, bekragtig word, en nadat dit deur die vyf groot moondhede en die meerderheid van die ander lande verkry is, het die Verenigde Volke teen 24 Oktober 1945 van krag geword.

Die eerste byeenkoms van die Algemene Vergadering en van die Veiligheidsraad is in Januarie 1946 in Londen gehou. Die eerste Sekretaris-generaal van die Verenigde Volke-organisasie (V.V.O.) was Trygve Lee, die minister van buitelandse sake van Noorweë. ’n Perseel langs die East River in New York is gekies as die setel van die permanente hoofkwartier van die Verenigde Volke.

Organisasie van die Verenigde Nasies

In baie opsigte is die Handves van die Verenigde Volke ’n merkbare verbetering op dié van die Volkebond. Daar moet op gewys word dat, terwyl laasgenoemde deel uitgemaak het van die vredesverdrae aan die einde van die Eerste Wêreldoorlog, eersgenoemde hoegenaamd niks te doen gehad het met die algemene geskilpunte van die oorlog nie. Hoewel die hoofliggame van beide organisasies gelyksoortig is, maak die Handves ’n duideliker skeidslyn tussen die funksies van die Vergadering en die Veiligheidsraad. Die vier vernaamste doelstellinge van die Verenigde Volke word ook in die inleiding tot die Handves duidelik uiteengesit deur ,,die bevolkings van die Verenigde Volke”. (Artikel 7). Daar is in werklikheid ses vername liggame of organe omvat in die Verenigde Volke, naamlik: Die Algemene Vergadering, die Veiligheidsraad, die Ekonomiese en Maatskaplike Raad, die Voogdyraad, die Internasionale Hof van Justisie, en die Sekretariaat.

Die Algemene Vergadering (Artikel 9 tot 22) is ’n groot liggaam waarheen elkeen van ledestate vyf verteenwoordigers mag stuur, maar waarin elke land net een stem het. Die Vergadering kom elke jaar byeen en kies sy eie president vir die sitting. As gevolg van die groot hoeveelheid werk wat gedoen moet word en die moeilikheid wat dit sal oplewer as dit in so ’n groot liggaam behandel word, is ses hoofkomitees benoem wat hul bevindinge vir oorweging aan die Vergadering voorlê. Daar is ook ’n Algemene Komitee bestaande uit die voorsitters van die ses komitees en die president en sewe onder-presidente van die Vergadering. Elke keer as ’n saak in die Vergadering te berde gebring word, moet hierdie komitee deur ’n meerderheidstem beslis of die saak voortspruit uit die Handves en of dit bespreek behoort te word. Gereelde verslae word ook ontvang van die Sekretaris-generaal (aangestel op aanbeveling van die Raad) en die Veiligheidsraad. Die Algemene Vergadering is nie ’n wêreldparlement nie, aangesien dit geen wetgewende of uitvoerende magte het nie, maar is in werklikheid ’n wêreldforum waar verteenwoordigers van groot en klein state dieselfde geleentheid het om die menings van hul eie land oor internasionale aangeleenthede onder bespreking bekend te maak. Dit is in dié opsig dat die Vergadering waardevolle werk verrig. Wêreldvraagstukke word in die openbaar bespreek en op dié manier word wêreldmenings gevorm en internasionale samewerking verseker. Onderwerpe van uiteenlopende aard word deur die Vergadering bespreek. Dit het talle moeilike politieke probleme ingesluit, soos die toekoms van Palestina, die posisie van Indiërs van Suid-Afrika, Franse beleid in Marokko, ontwapening en atoomkrag.

’n Opvallende verskil tussen hierdie Vergadering en dié van die Volkebond is dat, terwyl in laasgenoemde besluite oor belangrike sake eenparig moes wees, die Vergadering slegs ’n twee-derde meerderheid van die lede wat teenwoordig is, vereis (Artikel 18). Hierdie prosedure gee die kleiner lande ’n belangrike aandeel in die opstel van besluite. Die beraadslagende magte van hierdie liggaam is baie uitgebreid, maar in een opsig word hul streng aan bande gelê. ’n Geskil mag alleen bespreek word en aanbevelings in verband daarmee gedoen word as die saak nie voor die Veiligheidsraad sal dien nie (Artikel 12).

Die besluite van die Vergadering is in werklikheid aanbevelings. Dit kan aan óf die Veiligheidsraad óf ’n ander liggaam van die Organisasie óf regstreeks aan ledestate gerig word. Dit is die taak van die Vergadering om die ses nie-permanente lede van die Veiligheidsraad te kies, die agttien lede van die Ekonomiese en Maatskaplike Raad aan te stel, en saam met die Veiligheidsraad die vyftien regters van die Internasionale Hof van Justisie te kies. Dit kan verder bykomende liggame aanstel, soos byvoorbeeld die Atoomkrag-Kommissie, wat deur die Vergadering in Londen in die lewe geroep is en onder die toesig van die Veiligheidsraad geplaas is. Die Vergadering het volle beheer oor die begroting van die Organisasie. Die oorspronklike werksfonds wat gestig is, het £6¼ miljoen bedra en elke ledestaat is in kennis gestel wat sy eie bydrae tot die fonds sou wees. Die beraamde uitgawes van die Verenigde Volke in 1953 was ongeveer £17½ miljoen, die grootste deel waarvan aan salarisse bestee is.

Die Veiligheidsraad (Artikels 23 tot 32) is die liggaam aan wie "die vernaamste verantwoordelikheid vir die handhawing van internasionale vrede en veiligheid" opgedra is. Alle geskille wat die wêreldvrede bedreig, moes dus onder die Raad se aandag gebring word. Daar was 11 lede in die Raad; vyf permanent (Brittanje, Verenigde State, Sowjet-Rusland, Frankryk en Nasionalistiese Sjina – die sogenaamde "Groot Vyf") en die 6 deur die Algemene Vergadering gekies vir twee jaar. Laasgenoemdes was verkies met inagneming van die bydrae wat deur ’n land gemaak is tot die handhawing van internasionale vrede asook van billike geografiese verspreiding. Elkeen van die lede het in ’n alfabetiese volgorde ’n maand lank as president opgetree.

’n Groot verbetering op die organisasie van die Volkebond was die gebruik dat die Veiligheidsraad voortdurend in sitting bly, en dus binne kort kennisgewing beskikbaar was as daar op enige plek in die wêreld ’n kritieke toestand sou ontstaan. Vergaderings van die Veiligheidsraad moes minstens een keer elke veertien dae plaasgevind het, maar in werklikheid was daar in die loop van ’n jaar baie meer samesprekings gehou. Elke lid van die raad het een stem, en daar is bepaal dat in sake betreffende die prosedure ’n besluit aangeneem moes word deur ’n meerderheidstem van enige sewe lede. In belangrike sake moes die meerderheidstem ook die stemme van al die permanente lede insluit. Dit beteken dat enigeen van die vyf groot moondhede teen ’n sluit kan stem. Hierdie negatiewe stem deur ’n permanente lid word beskryf as die ,,veto”. Hierdie kwessie van die veto het heftige teenkanting in San Francisco uitgelok, maar die vyf groot moondhede was onversetlik in hul standpunt dat, as die eenparigheid van hul stemme nie behou word nie, die hele organisasie van nul en gener waarde sou wees. Gedurende die bestaansjare van die Raad was daar baie geleenthede waar beoefening van die veto tot ontevredenheid gelei het. Die veto is telkens deur Sowjet-Rusland gebruik. Die grootste misnoeë daarteen het ontstaan omdat Rusland dit gebruik het om te verhinder dat nuwe lede by die Verenigde Volke kon aansluit. Daar moet egter op gewys word dat die veto slegs in die Veiligheidsraad beoefen was en dus nie in die ander liggame betrek kon word om konstruktiewe werk te dwarsboom nie.

In die manier waarop hy sy werksaamhede verrig, verskil die Veiligheidsraad ook heeltemal van sy voorganger onder die Volkebond. Wanneer ’n geskil tussen twee lande ontstaan, moet dit onmiddellik onder die aandag van die Raad gebring word; en vreedsame onderhandelinge word eers aangewend in ’n poging om ’n geskil wat internasionale vrede en veiligheid kan bedreig, te besleg. As vreedsame middele nie slaag nie, kan die Raad opdrag gee dat diplomatieke betrekkinge verbreek word of selfs ekonomiese sanksies teen die skuldige lande toegepas word. As die toestand nog verder versleg, het die Raad die reg om wapengeweld te gebruik om die vrede te herstel, soos daar in die geval van Korea gebeur het. Vir hierdie doel het lede in die Handves (Artikels 42 tot 49) onderneem om gewapende magte in gereedheid te hou vir onmiddellike gebruik in geval van ’n internasionale noodtoestand.

Dit word algemeen aanvaar dat die gebrek aan ’n geredelik beskikbare gewapende mag ’n ernstige tekortkoming van die Volkebond was. ’n Militêre Staf-komitee, bestaande uit die opperbevelhebbers of die verteenwoordigers van die permanente Raadslede, is kragtens die Handves gestig met die doel om gewapende magte doeltreffend te gebruik. Hierdie Komitee, wat, soos te verstaan is, in die geheim byeengekom, adviseer die Raad oor alle militêre aangeleenthede. Daar moet egter op gewys word dat in ’n belangrike afdeling van die Handves (Artikel 52 tot 54) voorsiening gemaak word vir die vreedsame skikking van plaaslike geskilpunte deur middel van ooreenkomste tussen die betrokke lande. So ’n verdedigingsooreenkoms is reeds in 1945 voor die opening van die konferensie in San Francisco deur die Amerikaanse Republieke aangegaan, en dit was noodsaaklik dat sulke plaaslike verdedigingsreëlings erken word. Lede word aangemoedig om geskilpunte plaaslik deur hul eie organisasies te skik voordat die aangeleenthede na die Veiligheidsraad verwys word.

Kragtens die Handves is uitvoering gegee aan ’n aanbeveling van die Vergadering van die Volkebond, naamlik om die ekonomiese en maatskaplike werk te verenig, waaraan uitvoering as gevolg van die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog nie eerder gegee kon word nie. Een van die belangrike opbouende liggame wat gestig is, is die Ekonomiese en Maatskaplike Raad (Artikels 61 tot 72). Dit is die verklaarde doel van die Verenigde Volke om die algemene lewenstoestande van die bevolkings in arm en onontwikkelde lande van die wêreld te verbeter, afgesien van ras, geslag, taal of godsdiens. Vir hierdie doel is bovermelde internasionale organisasie met uitgebreide magte gestig. Hierdie Raad bestaan uit agttien verteenwoordigers van verskillende lande aangestel deur die Algemene Vergadering. Ses lede word elke jaar gekies en behou hul setels vir drie jaar. Elke verteenwoordiger het een stem, en besluite word deur ’n eenvoudige meerderheid aangeneem. Die Raad het egter geen uitvoerende gesag om sy besluite af te dwing nie en doen slegs aanbevelings aan die Algemene Vergadering of aan die regerings van ledelande of aan die gespesialiseerde internasionale liggame wat te doen het met ekonomiese, maatskaplike, gesondheids-, kulturele, opvoedkundige en verwante aangeleenthede. Die Raad koördineer die werk van die gespesialiseerde liggame. Die Raad kan ook spesiale kommissies aanstel om besondere vraagstukke te ondersoek soos menseregte, die status van vroue, beheer oor verdowingsmiddele, en werkverskaffing, en kan die stigting van spesiale liggame aanbeveel. Op dié wyse is die Wêreldgesondheidsorganisasie (W.H.O.) in 1946 gestig nadat die Raad ’n internasionale konferensie gehou het wat deur gesondheidsdeskundiges van alle dele van die wêreld bygewoon is. Hierdie organisasie het as doel die uitskakeling van siektes en die bevordering van liggaamlike, geestelike en maatskaplike welsyn.

’n Ander gespesialiseerde liggaam wat werk verrig het binne die gebied wat onder die Ekonomiese en Maatskaplike Raad val, was die Verenigde Volke se Administrasie vir Noodleniging en Rehabilitasie (UNNRA) wat in November 1943 gestig is om onmiddellike verligting aan oorlog-geteisterde lande in Europa en Asië te bring. Hierdie organisasie het miljoene ton voedselvoorrade verskaf aan die verwoeste gebiede en het die nodige reëlings getref vir die repatriasie van miljoene staatlose persone en vlugtelinge terug na hul tuistes. Dit is in 1947 ontbind. Die vraagstuk van vlugtelinge en wat met hulle gedoen moes word, is aan die Ekonomiese en Maatskaplike Raad voorgelê om te ondersoek en verslag te doen. Die Internasionale Vlugtelinge-organisasie is vanaf Julie 1947 besig om vlugtelinge en staatlose persone te help om na hul eie land terug te keer of om nuwe tuistes te vind. Die Internasionale Arbeidsorganisasie (I.L.O.) wat aan die Volkebond verbonde was, het voortgegaan nadat die Bond ontbind is, en werk nou saam met die Verenigde Volke-organisasie, hoewel dit nie regstreeks in die Handves genoem word nie. Sy hoofkwartier is in Genève en die werk word as van die allergrootste belang beskou, omdat daar besef word dat daar geen vrede in die nywerheidswêreld kan wees nie, tensy bevredigende toestande gegrond op maatskaplike regverdigheid verkry word.

Die Voedsel- en Landbou-organisasie is in 1943 gestig. In Oktober 1945 is hierdie gespesialiseerde liggaam op ’n konferensie in Quebec formeel saamgestel. Sy konferensies word jaarliks gehou. Die doel is om die groot vraagstuk van die behoorlike verspreiding en beheer van voedsel en landbouprodukte oor die wêreld aan te pak met die doel om die voedingspeil en die lewenstandaard in alle lande te verhoog. Veel is reeds gedoen om landboutoestande in Indië en elders in Asië te verbeter. Die mening bestaan dat genoeg voedsel geproduseer kan word om die hele wêreld te voed indien die beste landboumetodes gevolg word.

Die Verenigde Volke se Opvoedkundige, Wetenskaplike en Kulturele Organisasie is ’n ander belangrike gespesialiseerde liggaam. Sy doel is om die ,,verdediging van vrede” in die mens se denke te laat posvat. Hierdie organisasie is die eerste keer in 1945 in die lewe geroep en daarna is jaarliks algemene konferensies gehou wat bygewoon is deur verteenwoordigers van die ledestate.

Aanvanklik was daar vyf-en-veertig verteenwoordigers en in 1951 was daar nege-en-vyftig. ’n Internasionale Sekretariaat wat sy hoofkwartier in Parys het, is verantwoordelik vir die uitvoer van die werk van die organisasie. UNESCO (soos hierdie organisasie genoem word na die eerste letters van die Engelse benaming) se groot taak is die heropbou van onderwys in oorloggeteisterde lande, en die bekamping van ongeletterdheid in agterlike lande. Samesprekinge word vir onderwysers van verskillende lande gereël om hulle in staat te stel om mening oor die onderwys te wissel. Die eerste is in 1947 gehou en is bygewoon deur onderwysers uit een-en-dertig lande. Die besprekings het gegaan oor die verbetering van die onderrig in internasionale betrekkinge met spesiale verwysing na die V.V.O. Unesco moedig navorsingswerk aan en probeer om goeie betrekkinge tussen volke oor die hele wêreld aan te moedig deur die verspreiding van inligting deur middel van die media. Finansiële verhoudinge tussen lande en internasionale handel is die verantwoordelikheid van twee ander liggame, gestig as gevolg van ’n konferensie van verteenwoordigers van vier-en-veertig lande wat in Julie 1944 in Bretton Woods, Virginië, gehou is. Die Internasionale Monetêre Fonds se taak is die bevordering van internasionale samewerking op monetêre gebied en die handhawing van die stabiliteit van wisselkoerstransaksies tussen die verskillende lande. Die Fonds maak ook voorsiening vir die aanmoediging van internasionale handel. Die Internasionale Bank vir Rekonstruksie en Ontwikkeling bemoei hom met die herstel van produksie oor die hele wêreld deur óf self geld aan ’n land te leen vir binnelandse ontwikkeling óf deur privaat beleggings in oorsese lande aan te moedig. Op hierdie manier word ledelande gehelp om oorlogverwoeste streke op te bou en agterlike dele van die wêreld te ontwikkel. Lenings wat miljoene ponde beloop het, is beskikbaar gestel aan lande soos Frankryk, Nederland, Denemarke, Luxemburg, Chili en aan vier Nederlandse skeepsmaatskappye. Daar is verskeie ander gespesialiseerde liggame van groot belang.

Die Internasionale Organisasie vir Burgerlike Lugvaart bevorder die ontwikkeling van lugvaart op behoorlike grondslag. Die Internasionale Pos-unie wat in 1875 in Bern in die lewe geroep is, is sedert Julie 1948 verbonde aan die Verenigde Volke as die Universele Pos-unie en dra baie daartoe by om die uitruil van posstukke tussen die lande van die wêreld te verbeter. Die Internasionale Unie vir Telekommunikasie wat in 1865 in Bern gestig is, is volgens ’n ooreenkoms in Januarie 1949 ingeskakel by die Verenigde Volke. Hierdie liggaam organiseer alle internasionale kommunikasies deur middel van die telegraaf, die telefoon en die radio. Die Internasionale Handelsorganisasie strewe vir die verwydering van handelshindernisse en beperkinge tussen lande om sodoende die uitruil van goedere op die wêreldmark te vergemaklik. Voorlopige werk is ook reeds gedoen omtrent die stigting van die Raadgewende Organisasie vir Skeepvaart en die Internasionale Meteorologiese Organisasie.

’n Voogdyraad met beperkte magte (Artikels 75 tot 91) is gestig om toesig te hou oor die administrasie van vroeëre mandate, gebiede wat in die laaste wêreldoorloë van vyandelike lande verower is, en ander gebiede wat vrywilliglik onder die voogdystelsel geplaas is deur ’n moondheid wat verantwoordelik was vir die administrasie van sodanige gebied. Die Raad, wat verantwoordelik is aan die Algemene Vergadering, kom jaarliks byeen en bestaan uit ses lede wat sulke koloniale gebiede administreer, en ’n gelyke aantal nie-administrerende lede. Tien vroeëre mandaatgebiede is reeds onder die toesig van hierdie Raad geplaas. Verslae oor sulke gebiede word gereeld aan die Sekretaris-generaal gestuur om voor die Algemene Vergadering gelê te word. Die waarde van hierdie stelsel lê daarin dat kleiner lande, baie waarvan deur nie-blanke bevolkings bewoon word, die geleentheid kry om hul mening uit te spreek voor die manier waarop nie-selfregerende gebiede geadministreer te word.

Die Handves verklaar (Artikels 73, 74) dat hierdie gebiede geadministreer moet word vir die vooruitgang van die inwoners en vir die bevordering van internasionale vrede. Die Handves is dus in hierdie opsig ’n merkbare verbetering op dié van die Volkebond. Bogenoemde waarborge is geneem om die gebiede teen kolonialisme te beskerm – dit wil sê, teen die uitbuiting van die ontwikkelende inwoners van koloniale gebiede deur die groot moondhede. Asiatiese en kommunistiese lande wat lede is van die Verenigde Volke, het veral heelwat oor hierdie saak te sê gehad. ’n Belangrike funksie van hierdie Raad is die opstelling van verslae oor geadministreerde gebiede en die formulering van aanbevelings vir die Algemene Vergadering nadat sendings die gebiede besoek het. So ’n sending is gestuur nadat die bevolking van westelike Samoa ’n versoek gerig het om selfregering onder die beskerming van Nieu-Seeland; ander sendings was na Togoland, en Tanganjika. Die houding van die Voogdyraad het egter veel kritiek teen Suid-Afrika uitgelok, veral in verband met die debatte oor die toekoms van Suidwes-Afrika.

Die Internasionale Hof van Justisie (Artikels 92 tot 96) is kragtens die Handves gestig op die patroon van die vroeëre Permanente Internasionale Geregshof. Dit bestaan uit 15 regters afsonderlik gekies volgens ’n ingewikkelde stelsel deur die Algemene Vergadering en die Veiligheidsraad vir ’n tydperk van nege jaar. Die Hof is in voltydse sitting in Den Haag, Nederland, en die verrigtinge word in die openbaar gehou. Dit is ’n belangrike liggaam, omdat dit die vernaamste regsinstelling van die Verenigde Volke is. Dit gee nie net uitspraak in ’n geskil wat deur twee lande aan die Hof voorgelê word nie, maar die Hof tree ook in ’n raadgewende hoedanigheid vir die Algemene Vergadering en die Veiligheidsraad op indien sodanige versoeke aan hom gerig word. Ander liggame van die Verenigde Volke en gespesialiseerde liggame mag met die toestemming van die Algemene Vergadering ook die Hof raadpleeg. ’n Saak van groot belang vir Suid-Afrika wat deur die Algemene Vergadering aan die Hof voorgelê is, was dié aangaande die internasionale status van Suidwes-Afrika. Die beslissing van die Hof was dat die Unie onder geen wetlike verpligting verkeer om die gebied onder die Voogdyraad te plaas nie.

Dit is die taak van die Sekretariaat (Artikels 97 tot 101) om die administratiewe werk van die hele organisasie te behartig. Die Sekretaris-generaal as die vernaamste administratiewe beampte, beklee ’n baie belangrike betrekking. Hy word vir ’n tydperk van vyf jaar deur die Algemene Vergadering aangestel op aanbeveling van die Veiligheidsraad. Hy tree nie net vir daardie twee liggame op nie, maar ook vir die Ekonomiese en Maatskaplike Raad en die Voogdyraad en ander liggame indien nodig. Daarbenewens het hy belangrike politieke funksies om te vervul, want hy het die reg om enige saak wat die handhawing van internasionale vrede en veiligheid bedreig onder die aandag van die Veiligheidsraad te bring.

Dit is sonder twyfel ’n groot verbetering op die posisie soos dit onder die Volkebond was. Die Sekretariaat is eintlik ’n internasionale staatsdiens, want die Sekretaris-generaal, die agt assistente wat onder hom aangestel word en die honderde amptenare lê ’n eed van getrouheid aan die Verenigde Volke af. Die doeltreffende optrede van die Verenigde Volke is afhanklik van die doeltreffende werk van hierdie Sekretariaat. Hierdie amptenare is ook verantwoordelik vir die voorbereiding van statistiek en verslae wat oor die hele wêreld versprei word en dus ’n wêreldwye invloed uitoefen.

In die Algemene Vergadering, die Veiligheidsraad, die Ekonomiese en Maatskaplike Raad en die Voogdyraad is die afgevaardigde verteenwoordigers van die onderskeie ledelande en as sodanig is hulle teenwoordig om die menings van hul afsonderlike regerings uit te spreek. Die Internasionale Hof van Justisie en die Sekretariaat is egter liggame wat uit deskundiges bestaan. Eersgenoemde, wat met baie netelige vraagstukke te doen kry, moet uitspraak sonder enige vooroordeel gee. Laasgenoemde is ’n vorm van staatsdiens wat op ’n volkome onpartydige manier moet optree.

Afgesien van hierdie instellinge is daar aparte liggame verbonde aan die Verenigde Volke, elkeen waarvan die een of ander besondere funksie vervul. Hulle word genoem Gespesialiseerde Liggame. Hulle sluit onder andere in die Internasionale Arbeidsorganisasie, Unesco, die Universele Pos-unie, en die Internasionale Gesondheidsorganisasie.

Prestasies en Terugslae van die Verenigde Volke

Vanaf 24 Oktober 1945, die dag waarop die Handves in werking getree het en wat nou herdenk word as Verenigde Volke-dag, het die Verenigde Volke aansienlike vooruitgang gemaak op politieke, ekonomiese en maatskaplike gebied.

Hoewel geen belangrike politieke vraagstukke voor 1950 ontstaan het nie, is ’n mate van sukses in verskeie kleiner geskille behaal wat intussen voorgelê is. In Palestina was daar jarelank heelwat onluste en bloedvergieting as gevolg van die groot botsende belange van die Jode en die Arabiere. In April 1947 is die vraagstukke waarmee hierdie gebied te kampe gehad het, deur Brittanje aan die Verenigde Volke voorgelê. ’n Spesiale kommissie is aangestel om ondersoek in te stel en verslag uit te bring. Dit het aanbeveel dat Palestina verdeel word in ’n Arabiese staat en ’n Joodse staat, en dat Jerusalem onder voogdyskap van die Verenigde Volke geplaas word. Hierdie aanbevelings is deur ’n meerderheid in die Vergadering aangeneem. In Mei 1948 is die staat Israel gestig en op 11 Mei 1949 is hy toegelaat as ’n lid van die Verenigde Volke.

Hoewel die vraagstuk van Palestina nog nie finaal geskik was nie, is veel bereik sonder dat ’n groot oorlog ontstaan het. In Indië het die Veiligheidsraad teen die einde van 1948 daarin geslaag om ’n einde te maak aan die vegtery wat ontstaan het na ’n geskil tussen Indië en Pakistan. In September 1948 is nog ’n moeiliker saak onder die aandag van die Veiligheidsraad gebring. Dit was die blokkade van Berlyn deur Sowjet-Rusland. Vier groot moondhede was daarby betrokke: Frankryk, Brittanje, die Verenigde State en Rusland. Na heelwat onderhandeling is ’n ooreenkoms deur die betrokke lande bereik en die blokkade is in Mei 1949 beëindig. ’n Byeenkoms van die ministers van buitelandse sake van die vier moondhede is in Berlyn gehou, en hoewel geen finale oplossing bereik was nie, is reëlings getref vir verdere samesprekings. ’n Kommissie van die Verenigde Volke aangestel deur die Veiligheidsraad het daarin geslaag om vyandelikhede te beëindig wat in Mei 1949 tussen Nederland en die Republiek Indonesië ontstaan het. Hoewel die Verenigde Volke in hierdie betreklik minder belangrike geskille die internasionale vrede gehandhaaf het, het dit nie daarin geslaag om ’n ooreenkoms tussen die lande teweeg te bring wat betref die beheer van atoomkrag of die beheer en vermindering van bewapening en gewapende magte nie.

’n Besonder ernstige vraagstuk het ontstaan in verband met die onafhanklikheid van Korea. Aan die einde van die oorlog (1945) was Korea beset deur troepe van sowel Rusland as die Verenigde State. Rusland het voorgestel dat die troepe gelyktydig onttrek word en dat dit aan Korea self oorgelaat word om sy eie nasionale regering saam te stel. Hierdie voorstel is deur die Algemene Vergadering verwerp en ’n kommissie is aangestel om die verkiesing van verteenwoordigers in Korea te bespoedig en sodoende die samestelling van ’n volksregering in Korea ten uitvoer te bring. Teen 1950 was weinig vordering gemaak met die vereniging van Noord- en Suid-Korea. Guerilla-gevegte aan die agt-en-dertigste breedtegraad, wat die grenslyn tussen Noord- en Suid-Korea was, het uitgeloop op ’n inval van die republikeinse gebied in die suide deur die magte van Noord-Korea. Die Veiligheidsraad het dit beskou as ’n verbreking van die vrede en ’n beroep vir gesamentlike optrede gedoen. Sake het tot ’n punt geloop toe lug- en seemagte van die Verenigde State opdrag gekry het om bystand aan die regering van Suid-Korea te verleen. Kort daarna het ledelande van die Verenigde Volke troepe vir dieselfde doel beskikbaar gestel. Vir die eerste keer in die geskiedenis van die wêreld het gewapende magte geveg onder die vlag van ’n organisasie wat onderneem het om wêreldvrede te handhaaf. Lede van die Suid-Afrikaanse Lugmag het ook aan die gevegte teen die magte van Noord-Korea deelgeneem, wat bygestaan is deur die Sjinese volksrepubliek (’n kommunistiese republiek). Dit was eers na drie jaar van oorlogvoering en veel onderhandelinge tussen die Verenigde Volke se bevelvoerders en die Kommuniste dat vrede in Korea herstel is.

In 1956 het Egipte stappe gedoen om die Suezkanaal te nasionaliseer ondanks die feit dat dit as ’n internasionale waterweg gedien het. ’n Baie ernstige politieke krisis het ontstaan. ’n Troepemag van die V.V.O. het daartoe bygedra om ’n vreedsame oplossing van die vraagstuk tussen Brittanje, Frankryk en Egipte te vind. Die V.V.O. kon Egipte egter nie beweeg nie om die kanaal onder internasionale beheer te plaas, grotendeels omdat daar ernstige meningsverskil tussen die groot moondhede, die Sowjet en V.S.A. in die besonder, oor hierdie kwessie ontstaan het.

Die werk wat op ekonomiese gebied tot stand gebring is, is van die allergrootste belang, want daar kan geen internasionale vrede wees tensy ’n mate van orde en stabiliteit in die ekonomiese en maatskaplike sake van die lande van die wêreld bestaan nie. Die omvang van die taak waarmee die Verenigde Volke te kampe gehad het, kan beter besef word as daar in aanmerking geneem word dat, terwyl die helfte van die wêreldbevolking nog ondervoed is, die totale voedselproduksie oor die wêreld in die 1950’s verminder het. Die Ekonomiese en Maatskaplike Raad het daarin geslaag om ’n aansienlike hoeveelheid van werk van die gespesialiseerde liggame te koördineer, veral wanneer besondere vraagstukke ontstaan het.

Van groot belang is ook die besprekings wat deur die Raad gevoer is oor verskeie ekonomiese vraagstukke, en die voorbereiding van opnames en verslae en noodsaaklike statistiese inligting deur die Sekretariaat deur middel van sy afdeling vir ekonomiese sake.

Van selfs groter belang was die stigting van streekkommissies soos die Ekonomiese Kommissies vir Europa, vir Asië en die Verre Ooste, en vir Suid-Amerika. Die Ekonomiese Kommissie vir Europa het ’n verbetering teweeggebring in pad- en spoorwegverkeer in Europa en het die toename in produksie en die doeltreffender verspreiding verseker van noodsaaklike verbruikersgoedere waaraan daar ’n tekort was, soos steenkool, staal en bemestingstowwe. Hierdie samewerking op tegniese gebied is verkry op ’n vasteland wat op politieke gebied verdeel was. ’n Ander voorbeeld van hierdie soort samewerking word verneem in die bystand wat verleen word aan lande wie ekonomiese bronne nie voldoende ontwikkel is nie. Teen die einde van 1948 het ’n groep deskundiges op die gebiede van landbou, ekonomiese ontwikkeling, finansies en bankwese, opvoeding en openbare gesondheid meer as twee maande in Haïti deurgebring en ’n omvattende verslag aan die regering voorgelê. Melding kan ook gemaak word van die plan wat deur die Verenigde Volke geloods is op versoek van Brasilië om die beboste streke langs die Amasone – onontwikkelde gebied wat toe byna so groot soos die Verenigde State was – wetenskaplik te laat ondersoek en opmeet. Nege lande, wie se grense tot in hierdie gebied gestrek het, asook verskeie internasionale organisasies, het in hierdie skema belang gestel.

Op maatskaplike gebied het die V.V.O. die Internasionale Noodfonds vir Kinders gestig (Desember 1946) om voedsel (hoofsaaklik melk), klere en mediese behandeling te voorsien aan miljoene behoeftige kinders en moeders in Europa en Asië. Hierdie liggaam het in samewerking met die Wêreldgesondheidsorganisasie en die Internasionale Teringveldtog ’n skema geloods om kinders teen tering in te ent. In Maart 1947 is die V.V.O. se Oproep vir Kinders deur die Ekonomiese en Maatskaplike Raad gestig. Die grootste deel van die geld wat deur hierdie liggaam deur middel van nasionale komitees ingesamel is, was uitgedeel deur die Noodfonds vir Kinders. Die Raad het ook aansienlike hulp aan regerings verleen deur hul maatskaplike welsynsdienste te bestudeer en te hervorm. Vir hierdie doel is ’n Maatskaplike Kommissie in Junie 1946 gestig en vanaf 1949 het raadgewing in verband met volkswelsynsdienste ’n permanente deel van die werk van die V.V.O. geword. Beurse is aan geskikte persone toegeken vir verdere studie oorsee, besprekings is gereël, en opgeleide persone wat raad kon gee, het waardevolle diens gelewer. Die V.V.O. was ook besig om deur ’n Kommissie insake Verdowingsmiddels die werk wat deur die Volkebond begin is ten einde die vervaardiging van skadelike verdowingsmiddels soos opium en die nuwe sintetiese middels te beheer, voort te sit. Die vraagstuk van die beheer van die handel in vroue en kinders is ook aangepak, terwyl ’n ander kommissie aandag geskenk het aan die verbetering van die status van die vrou in alle lande van die wêreld. ’n Belangrike stap is in Desember 1948 deur die Algemene Vergadering gedoen toe dit die Universele Verklaring van die Regte van die Mens aanvaar het. Hierin word die fundamentele regte en die vryhede uiteengesit waarop alle mense aanspraak het. Baie ander sake, soos behuising en stadsbeplanning en die bestryding van misdaad het ook aandag geniet. Die Wêreldgesondheidsorganisasie, waaraan die Sowjet-regering heelhartig deelgeneem het, het waardevolle bystand aan verskeie lande verleen. Hulp is verleen om cholera-epidemies in Egipte en malaria in Griekeland te bestry. ’n Bepaalde program is opgestel vir die bestryding van sulke siektes soos malaria en tering ghgh oor die hele wêreld, en vir die verbetering van algemene gesondheidstoestande, en veral van die gesondheid van moeders en kinders. Die Internasionale Vlugtelinge-organisasie het in die eerste twee jaar van sy bestaan byna ’n halfmiljoen staatlose persone gehelp om na hul tuistes terug te keer of om nuwe woonplek en werk te vind. Skepe, treine en vliegtuie is spesiaal gehuur om hierdie groot taak uit te voer. Selfs toe het daar nog meer as ’n halfmiljoen staatlose persone in kampe en sentrums oorgebly, aan wie, indien moontlik, voor 1950 hulp verleen moes word. Die Internasionale Arbeidsorganisasie het vir verbeterde arbeidstoestande deur middel van konvensies en aanbevelings gestrewe. Raad en inligting word deur ’n deskundige personeel aan regerings verskaf. Die Voedsel- en Gesondheidsorganisasie het reeds in sy beginjare sendings na Pole, Griekeland, Siam en Venezuela gestuur. Tegniese bystand is aan verskeie lande verleen in verband met die verbetering van die landbou, soos byvoorbeeld die produksie van koringsaad geskik vir klimaatstoestande van bepaalde streke. Ook is opnames gemaak van die voedselposisie oor die hele wêreld en verslae daaroor is aan die Ekonomiese en Maatskaplike Raad voorgelê.

Op al hierdie terreine het die V.V.O. hul geskoei om wêreldvrede en ’n algemene verbetering in wêreldtoestande te help bevorder. Die vernaamste vraagstuk waarmee die Verenigde Volke te kampe het, is hoe om die regerings van ledelande te oorreed om die aanbevelings wat deur die verskillende organe en gespesialiseerde liggame voorgelê word, te aanvaar en toe te pas.

Bron

Fowler, C de K. & Smit, G.J.J., Geskiedenis vir die Kaaplandse Senior Sertifikaat en Matriek. Kaapstad: Maskew Miller Beperk. Bladsye 230-239;258-271 (Datum onbekend, vermoedelik in 1950's).