Ekologiese opvolging
 | Hierdie artikel is 'n weesbladsy. Dit is nie geskakel of in ander bladsye ingesluit nie. Help Wikipedia deur na moontlike teks te soek en 'n skakel hierheen te plaas. |
Ekologiese opvolging of Ekologiese suksessie is die proses van verandering in die spesiestruktuur van 'n ekologiese gemeenskap met verloop van tyd.
Alle ekostelsels en gemeenskappe verander voortdurend of verkeer in 'n dinamiese ewewigstoestand. Hierdie verandering staan bekend as suksessie. Die beginstadium van suksessie, naamlik die pionierstadium, gaan mettertyd in ander serale stadia oor namate die omgewing (hoofsaaklik as gevolg van die plantegroei self) verander, totdat dit 'n klimaksstadium bereik waar die plantegroei in dinamiese ewewig met die omgewingstoestande is.
Alle ekostelsels en gemeenskappe ondergaan voortdurend mindere of meerdere veranderings. Hierdie veranderings is die gevolg van verandering in die omgewing, wat dikwels weer direk aan die uitwerking van die plantegroei toe te skryf is. Die konstante verandering van 'n ekostelsel of gemeenskap in een rigting staan bekend as suksessie. Elke ekologiese gemeenskap bestaan uit 'n reeks plante en diere en dikwels ander organismes.
Elkeen van hierdie plante en diere is aangepas by spesifieke omstandighede en elkeen het 'n sekere minimum- en maksimumperk van verdraagsaamheid teenoor faktore soos temperatuur, lig, voedingstowwe, ensovoorts. As hierdie faktore in 'n spesifieke gebied verander, sal die plantegroei (en dierelewe) dus ook verander. Die vernaamste oorsaak van so 'n verandering is meestal die plante self. 'n Nuwe gebied waarvoorheen nog geen plantegroei voorgekom het nie, byvoorbeeld rotsplate, is meestal uiters ongunstig vir plantegroei en net 'n paar soorte plante kan hierdie ongunstige omstandighede verdra.
Ligene is byvoorbeeld die enigste organismes wat op kaal rotsplate kan leef. Die eerste organismes waardeur 'n gebied gekoloniseer word, staan bekend as pionierorganismes. Ligene op rotse dra by tot die verwering daarvan en dooie ligene vorm die eerste organiese materiaal in hierdie habitat. Mettertyd begin dit geskik raak vir ander organismes soos mosse. Die verweringsproses en die toevoeging van organiese materiaal word voortgesit en later kan plante soos grasse ook daar begin groei.
Die proses sal voortgaan tot 'n diep laag grond gevorm en 'n sogenaamde klimaksgemeenskap wat in dinamiese ewewig met die klimaatstoestande is, ontstaan het. In hierdie stadium veroorsaak die plantegroei self geen verdere omgewingsveranderings nie en sal die gemeenskap dieselfde bly, totdat omgewingsveranderings van buite af plaasvind. Die omgewingsveranderings wat deur plantegroei veroorsaak word, staan bekend as ʼn biotiese reaksie.
Die duur van suksessie wissel na gelang van klimaatstoestande, maar is oor die algemeen betreklik lank en kan tot honderde jare duur. 'n Reeks suksessiestadia van ʼn pionierstadium tot 'n klimaksstadium staan bekend as 'n seer, en die stadia staan bekend as serale stadia. Suksessie kan primêr of sekondêr van aard wees. By primêre suksessie ontwikkel 'n nuwe, lewende gemeenskap in 'n gebied waar vroeër nog geen lewe voorgekom het nie.
By sekondêre suksessie ontwikkel ʼn nuwe lewende gemeenskap in ʼn gebied waar vroeër wel lewe voorgekom het, byvoorbeeld 'n ou mielieland. Suksessie is meestal progressief van aard, maar wanneer ekostelsels versteur word, kan regressiewe suksessie soms plaasvind. Dit gebeur byvoorbeeld baie tydens oorbeweiding. In grasveld is byvoorbeeld steekgrasse (genus Aristida) dikwels pioniers, terwyl rooigras (Themeda triandra) 'n klimaksgras is.
As oorbeweiding plaasvind, word die rooigras geleidelik uitgeroei en neem steekgrasse weer die veld in. Baie plantegroeitipes word deur faktore soos brand en oorbeweiding in 'n subklimaksstadium gehou. Brand, byvoorbeeld, is 'n natuurlike faktor in baie grasveld-ekostelsels, maar die frekwensie daarvan word oor die algemeen deur die mens verhoog. Sulke stelsels bly permanent grasveld, maar in sommige gevalle kan hulle in woud verander as daar geen brand meer is nie.
Die grasveld word daarom as 'n subklimaksstadium beskou. In die veenmoerasse van die Noordelike Halfrond kom 'n verskynsel bekend as sikliese suksessie voor. Daar raak veenmoerasse geleidelik droër deur suksessie en verander mettertyd in heideland. Namate ander veenmoerasse rondom die heidegebiede ontwikkel, raak die heidegebiede egter weer oorstroom en verander weer in veen moerasse. Verskillende tipes suksessie kan onderskei word op grond van die tipe omgewing waar die suksessie plaasvind.
In droë gebiede word gepraat van byvoorbeeld xerarge suksessie, en die suksessiereeks staan bekend as 'n litoseer. Hidrarge suksessie vind in water plaas en die suksessiereeks staan bekend as ʼn hidroseer. Die suksessiereeks op sand staan bekend as 'n psammoseer en die suksessiereeks in soutgebiede as 'n haloseer.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409680, volume 26, bl. 35 - 37
