Neurolinguistiek
Neurolinguistiek is die studie van die neurale meganismes in die menslike verstand wat die begrip, lewering en verwerwing van taal beheer. As ʼn interdissiplinêre studieveld put neurolinguistiek uit die metodiek en teorie van vakgebiede soos neurowetenskap, taalkunde, kognitiewe wetenskap, neurobiologie, kommunikasie afwykings, neuropsigologie en rekenaarwetenskap. Belangstellende navorsers betree die vakgebied vanaf verskeie agtergronde, en bring ʼn wye reeks eksperimentele tegnieke saam, asook wyd uiteenlopende teoretiese sienswyses. Baie van die werk in neurolinguistiek word onderskryf deur modelle vanuit psigolinguistiek en teoretiese taalkunde, en word gefokus op ondersoeke van hoe die verstand die prosesse kan implementeer wat deur teoretiese en psigolinguistiek voorgestel word, wat nodig is vir die lewering en begrip van taal. Neurolinguiste bestudeer die psigologiese meganismes waarvolgens die verstand inligting rakende taal verwerk, en evalueer taalkundige en psigolinguistiese teorieë deur gebruik te maak van afasiologie, breinbeeldvorming, elektrofisiologie en rekenaarmodellering.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]
Neurolinguistiek is histories gewortel in ontwikkeling gedurende die 19de eeu van afasiologie, die studie van taalkundige defekte (afasies), wat na vore tree as gevolg van breinskade.[1] Afasiologie poog om struktuur te korreleer volgens funksie deur die analisering van die uitwerking van breinbeserings op taalverwerking.[2] Een van die eerste mense wat ʼn verwantskap afgelei het tussen ʼn spesifieke breinarea en taalverwerking is Paul Broca,[1] ʼn Franse chirurg wat lykskouings uitgevoer het op talle individue wat aan spraakgebrek gelei het, en gevind het dat meeste hulle breinskade (of letsels) in die linker frontale lob gehad het, in ʼn area bekend as Broca se area. Frenoloë het in die vroeë 19de eeu die aanspraak gemaak dat verskillende areas in die brein aparte funksies uitvoer en dat taal meestal deur die frontale dele van die verstand beheer word, maar Broca se navorsing was moontlik die eerste wat empiriese bewyse gelewer het vir so ʼn verwantskap,[3][4] en is as "epogmakend"[5] en "spilverskuiwend" beskryf[3] tot die vakgebiede van neurolinguistiek en kognitiewe wetenskappe. Later het Carl Wernicke, na wie Wernicke se area vernoem is, voorgestel dat verskillende areas in die verstand spesialiseer in aparte linguistiese take, met Broca se area wat die motoriese produksie van taal hanteer, en Wernicke se area wat weer ouditoriese spraakbegrip behartig.[1][2] Die werk van Broca en Wernicke vestig die studierigting van afasiologie en die idee dat taal bestudeer kan word deur die fisiese karaktertrekke van die verstand te ondersoek.[4] Vroeë werk in afasiologie kon ook put uit die vroeg twintigste-eeuse werk van Korbinian Brodmann, wat die oppervlakte van die brein "gekarteer" het, en onderverdeel het in genommerde areas gebaseer op elke area se selstruktuur en funksie;[6] hierdie areas, bekend as Brodmann areas, word steeds wyd gebruik in neurowetenskap.[7]
Die skep van die term "neurolinguistiek" is toegedig aan Harry Whitaker, wat die Journal of Neurolinguistics in 1985 gestig het.[8][9]
Hoewel afasiologie histories die kern van neurolinguistiek is, het die veld onlangs aansienlik verbreed, deels te danke aan die verskyning van nuwe breinbeeldvasleggingtegnologie (soos die PET en fMRI) en tydsensitiewe elektrofisiologiese tegnieke (EEG en MEG), wat patrone van breinaktivering kan uitlig soos mense verskeie taalfunksies aanpak;[1][10][11][12] elektrofisiologiese tegnieke, in besonder, het as ʼn lewensvatbare metode na vore getree vir die studie van taal in 1980 met die ontdekking van die N400, ʼn breinreaksie tonende as sensitief tot semantiese kwessies in taalbegrip.[13][14] Die N400 is die eerste taalrelevante breinreaksie om geïdentifiseer te word, en sedert hulle uitvinding word EEG en MEG toenemend wyer gebruik vir die uitvoer van taalnavorsing.[15]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Phillips, Colin; Kuniyoshi L. Sakai (2005). "Language and the brain". Yearbook of Science and Technology. McGraw-Hill Publishers. 166–169.
- ↑ 2,0 2,1 Wiśniewski, Kamil (12 Augustus 2007). "Neurolinguistics". Język angielski online (in Pools). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Mei 2020. Besoek op 31 Januarie 2009.
- ↑ 3,0 3,1 Dronkers, N.F. (2007). "Paul Broca's historic cases: high resolution MR imaging of the brains of Leborgne and Lelong". Brain. 130 (Pt 5): 1432–3, 1441. doi:10.1093/brain/awm042. PMID 17405763. Besoek op 25 Januarie 2009.
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ 4,0 4,1 Teter, Theresa (Mei 2000). "Pierre-Paul Broca" (in Engels). Muskingum College. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Oktober 2017. Besoek op 25 Januarie 2009.
- ↑ "Pierre Paul Broca". Who Named It? (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2019. Besoek op 25 Januarie 2009.
- ↑ McCaffrey, Patrick (2008). "CMSD 620 Neuroanatomy of Speech, Swallowing and Language". Neuroscience on the Web (in Engels). California State University, Chico. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Junie 2019. Besoek op 22 Februarie 2009.
- ↑ Garey, Laurence. "Brodmann's" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Junie 2013. Besoek op 22 Februarie 2009.
- ↑ Ingram (2007), p. 3.
- ↑ Peng, F.C.C. (1985). "What is neurolinguistics?". Journal of Neurolinguistics. 1 (1): 7. doi:10.1016/S0911-6044(85)80003-8.
- ↑ Brown, Colin M.; Hagoort, Peter (1999), "The cognitive neuroscience of language.", The Neurocognition of Language, pp. 6
- ↑ Weisler (1999), pp. 293
- ↑ Kutas, Marta (2002). "Electrophysiology reveals memory use in language comprehension". TRENDS in Cognitive Sciences. 4 (12).
{{cite journal}}: Onbekende parameter|coauthors=geïgnoreer (hulp) - ↑ Hagoort, Peter (2003). "How the brain solves the binding problem for language: a neurocomputational model of syntactic processing". NeuroImage. 20: S18–29. doi:10.1016/j.neuroimage.2003.09.013. PMID 14597293.
- ↑ Hall, Christopher J (2005). An Introduction to Language and Linguistics. Continuum International Publishing Group. p. 274. ISBN 0-8264-8734-3.
- ↑ Hagoort, Peter; Colin M. Brown; Lee Osterhout (1999), "The neurocognition of syntactic processing", The Neurocognition of Language, pp. 280
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
