Korrupsie
| Subklas van | onregmatige optrede |
|---|---|
| Onderdeel van | misbruik |
| Gekarakteriseer deur | Kwaad |
| Manifestasie van | bestuursmislukking |
| Behandel, beperk, of bestuur deur | staatsbestuur |
| Teenoorgestelde van | anti-korrupsie |
Korrupsie is 'n vorm van oneerlikheid of kriminele aktiwiteit wat onderneem word deur 'n persoon of organisasie wat 'n gesagsposisie het, dikwels om onwettige voordeel te bekom.[1] Korrupsie kan baie aktiwiteite insluit, byvoorbeeld omkopery en verduistering, alhoewel dit ook praktyke kan insluit wat in baie lande wettig is.[2] Politieke korrupsie vind plaas wanneer 'n kantoorhouer of ander regeringswerknemer in 'n amptelike kapasiteit vir persoonlike gewin optree. Korrupsie kom voor meestal in kleptokrasies, oligargies, narco-state en mafia state.
Korrupsie kan op verskillende skale voorkom. Korrupsie wissel van klein gunste tussen 'n klein aantal mense (kleinlikke korrupsie)[3], tot korrupsie wat die regering op groot skaal beïnvloed (groot korrupsie), en korrupsie wat so algemeen voorkom dat dit deel is van die alledaagse samelewingstruktuur, insluitend korrupsie as een van die simptome van georganiseerde misdaad. Korrupsie en misdaad is endemiese sosiologiese gebeure wat in wisselende mate en proporsies in feitlik alle lande op 'n wêreldwye skaal voorkom. Individuele nasies ken elk huishoudelike hulpbronne toe vir die beheer en regulering van korrupsie en misdaad. Strategieë ter bestryding van korrupsie word dikwels onder die sambreel van anti-korrupsie opgesom.
Skale van korrupsie
[wysig | wysig bron]Kleinlike korrupsie
[wysig | wysig bron]Kleinlike korrupsie gebeur op 'n kleiner skaal en vind plaas by die implementering einde van openbare dienste wanneer openbare amptenare die publiek ontmoet. Byvoorbeeld, in baie klein plekke soos registrasiekantore, polisiekantore, staatslisensierade,[4][5] en baie ander private en regeringsektore.
Groot korrupsie
[wysig | wysig bron]Groot korrupsie word gedefinieer as korrupsie wat op die hoogste vlakke van regering plaasvind op 'n manier wat aansienlike onderverdeling van die politieke, wetlike en ekonomiese stelsels vereis.Sulke korrupsie kom algemeen voor in lande met outoritêre of diktatoriese regerings, maar ook in diegene sonder voldoende polisiëring van korrupsie.[6]
Die regeringstelsel in baie lande word verdeel in die takke van die wetgewende, uitvoerende en regbank in 'n poging om onafhanklike dienste te lewer wat minder onderhewig is aan groot korrupsie as gevolg van hul onafhanklikheid van mekaar.[7]
Sistemiese korrupsie
[wysig | wysig bron]Sistemiese korrupsie (of endemiese korrupsie)[8] is korrupsie wat hoofsaaklik te wyte is aan die swakpunte van 'n organisasie of proses. Dit kan gekontrasteer word met individuele amptenare of agente wat korrup in die stelsel optree.
Faktore wat sistemiese korrupsie aanmoedig, sluit in konflik van belange, diskresionêre magte; monopolistiese magte; gebrek aan deursigtigheid; lae salarisse; en 'n kultuur van straffeloosheid.[9] Spesifieke dade van korrupsie sluit in "omkopery, afpersing en verduistering" in 'n stelsel waar "korrupsie die reël word, eerder as die uitsondering."[10] Geleerdes onderskei tussen gesentraliseerde en gedesentraliseerde sistemiese korrupsie, afhangende van watter vlak van staats- of owerheidskorrupsie plaasvind; In lande soos die post-Sowjet-state vind beide tipes plaas.[11]
Staatskaping
[wysig | wysig bron]'n Vorm van groot en sistemiese korrupsie kan staatskaping insluit. Staatskaping is 'n soort sistemiese politieke korrupsie waarin private belange tot hul eie voordeel 'n staat se besluitnemingsprosesse aansienlik beïnvloed. Die term 'staatskaping' is die eerste keer gebruik deur die Wêreldbank (c 2000) om die situasie in Sentraal-Asië te beskryf wat die oorgang van Sowjetkommunisme gemaak het. Dit is spesifiek toegepas op situasies waar klein korrupte groepe hul invloed op regeringsamptenare gebruik het om toepaslike regeringsbesluite te neem ten einde hul eie ekonomiese posisies te versterk; hierdie groepe sou later bekend staan as oligarge.[12]
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ (en) Black's Law Dictionary
- ↑ "Legal Corruption" (PDF). siteresources.worldbank.org.
- ↑ Elliott, Kimberly Ann (1950). "Corruption as an international policy problem: overview and recommendations" (PDF). Washington, DC: Institute for International Economics.
- ↑ "Mishler v. State Bd. of Med. Examiners". Justia Law (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Mei 2019.
- ↑ "Report" (PDF). supremecourt.org.
- ↑ "Material on Grand corruption" (PDF). United Nations Office on Drugs and Crime.
- ↑ Alt, James. "Political And Judicial Checks On Corruption: Evidence From American State Governments" (PDF). Projects at Harvard. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 3 Desember 2015.
- ↑ "Glossary" (in Engels). U4 Anti-Corruption Resource Centre. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Januarie 2018. Besoek op 26 Junie 2011.
- ↑ Lorena Alcazar, Raul Andrade (2001). Diagnosis corruption. pp. 135–136. ISBN 978-1-931003-11-7.
- ↑ Znoj, Heinzpeter (2009). "Deep Corruption in Indonesia: Discourses, Practices, Histories". In Monique Nuijten, Gerhard Anders (red.). Corruption and the secret of law: a legal anthropological perspective. Ashgate. pp. 53–54. ISBN 978-0-7546-7682-9.
- ↑ Legvold, Robert (2009). "Corruption, the Criminalized State, and Post-Soviet Transitions". In Robert I. Rotberg (red.). Corruption, global security, and world orde. Brookings Institution. p. 197. ISBN 978-0-8157-0329-7.
- ↑ Crabtree, John; Durand, Francisco (2017). Peru: Elite Power and Political Capture. London, United Kingdom: Zed Books Ltd. p. 1. ISBN 978-1-78360-904-8.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Korrupsie.
