Editor’s note: Today’s poem by Linh San, translated by Châu Hoàng, is part of a notebook of experimental and experiential Vietnamese writing, the collection of which is gathered here. The pieces of this notebook, having transformed across time and space as well as various material forms, are presented here in their digital bodies as reproductions of the print edition tôi viết (tiếng Việt) | i write (in Vietnamese) (AJAR, 2021) and its art exhibition in Hanoi. We encourage readers to click on any images of text for enlargement. Print copies of tôi viết (tiếng Việt) | i write (in Vietnamese) are available for purchase here.

nhà mình ở chốn nao

gió đến, nhưng tới khi vạt áo mình phơi trước hiên rơi xuống tôi mới nhận ra, tôi gọi, gió không nán lại, vờn tán bàng non rồi lặng hẳn, tôi nghĩ trong chốc lát mà chấp chới muôn kiếp. tôi khẽ ngồi lại, giở khâu đôi giày vải, cho mình, cho mình hay cho tôi, cho mình, là cho mình. hôm qua, trong lúc nấu keo trong, tôi định bụng nói với mình rằng tôi sắp đi xa, nhưng có lẽ số kiếp đã nhậm, tôi nói với sang chuyện khác, rằng tôi nhớ bà nội mỗi khi nhìn ra giàn trầu, mình có biết không, bà dạy tôi têm trầu cánh phượng, giờ thì tôi không kiếm đâu ra vỏ chay, ngay cả vỏ chay khô cũng không gặp, mình biết chứ, những ngày ở Huế, tôi tìm miết trong chợ cóc bóng dáng sạp hàng trầu để tôi xin một miếng, tóp tép nhai những ngày tháng cũ, thấy mình khẽ gật, tôi không kể nữa, nhưng mãi nghĩ về chiếc cối đồng mạ vàng vừa vừa lòng bàn tay, bà buộc dây, một đầu kia keo với đoạn đồng thuôn dẹp đầu lưỡi răng cưa, tôi hay gọi là cái chày nhỏ có răng, người ta vẫn buộc mọi thứ vào nhau như thế, để khỏi lạc mất, như người ta vẫn buộc nắp ấm với quai bình, nhưng mình vẫn thường cãi, rằng người ta buộc thế để khi rót không rơi vỡ, lúc nào tôi cũng chịu, nhưng luôn thôi thêm, cũng vậy cả thôi. giờ, tôi khâu giày, đoán liệu vài ngày mới xong, tôi không vội, tôi đang ở một ngôi nhà trên dải đất giữa hai con sông, đây chẳng phải nhà tôi, thỉnh thoảng được hỏi nhà tôi ở đâu, tôi thường không trả lời, vì người ta sẽ hay hỏi thêm, nếu không sợ những câu hỏi dây dưa ấy, tôi thường ngại để lộ những mường tượng nào đó về một bản đồ chỉ dấu tới nhà tôi, song chính tôi cũng không còn nhớ biết, nhà tôi, nhà tôi hay nhà mình, nhà tôi, nhà tôi ở chốn nao, tôi không vội cho việc gì, nên chờ keo khô tôi sẽ làm tới phần đế, cứ khoan khoan đơm kim áo giày trước, chắc tôi sẽ không thêu gì, tôi sẽ đem nhuộm, tôi khoe, áo giày màu vàng nghệ hay màu cẩm đỏ sẽ đẹp hơn, mình nói, những màu ấy đâu phải để nhuộm giày, tôi ậm ừ, nơi khóm thanh xà tôi đang ngồi cạnh đưa kim xỏ chỉ, tôi từng bắt gặp một cánh chim ruồi vàng, mình gọi tên nó như thế, còn tôi luôn khăng khăng với mình loài ấy không có thực, không có thực ở đất này, mình đằng hắng, có thể nó là loài di cư, đi đất này đất khác, mình hỏi, có loài di cư nào cứ đi mãi không, có thể mình đã lầm lẫn trong tên gọi, biết đâu cánh chim nhỏ áng chừng bằng đầu ngón tay cái kia là chim đớp ruồi, chim đớp ruồi có hút mật không, tôi rõ ràng trông thấy nó tới tìm mật, rúc vào đôi cánh hoa, mình động tâm, hay nó là bọn hút mật bụng bung, tôi e nó là giống hút mật Nepal, mà xem chừng không phải, người ta đặt tên để tránh nhầm lẫn, mà vẫn luôn nhầm lẫn, tôi thì khoái chí cái nỗi sự ấy, nên cũng hay quên, và tự quên, để bứt mình khỏi búi bùng bung nhân loại, không phải lúc nào cuộc đào tẩu cũng thuận, thường, để không ngợp bởi sách kệ muôn kiếp, tôi viết sử mới. duỗi chân đứng dậy, xong áo giày rồi, phần đế cần nhiều lực hơn, để từ từ, cứ cậy sức mà đi không biết dưỡng thì mệt nhoài trong chốc lát, tôi nghĩ, phải lựa lúc nào mở lời với mình rằng tôi sắp đi xa, tôi tính biện cớ đi tìm nhà, nhà của tôi, của tôi, biết mở lời thế nào, tôi không lường tính được, tôi không đành bỏ mình mà đi, rồi lúc nào cũng nhớ mình chốn này chốn khác, tôi cũng không rõ, vì mình chưa bao giờ nói, nhà mình ở
chốn nao.

mùa này, trong vườn, cây dâu tằm bắt đầu đỏ quả, tôi sẽ không nhận ra tôi đang ở một nơi khác cho tới khi nghe tiếng biển len lỏi giữa những lần trở mình tìm giấc, đêm bò ngang vai, tôi quờ tay không thấy mình, chỉ thấy một mùa dâu chín đỏ. mình hay hái lấy lá gội đầu, tôi thường trêu mình mái tóc tang diệp tang diệp, mọi chuyện cứ qua đi, rũa ra những lọn tóc gãy rụng, một ngày, tôi thấy mình tìm gì cậm cụi trên cành tán, mãi sau tôi mới biết mình tìm tang kí sinh, từ ấy mùa dâu với tôi trở thành mùa đỏ ứa, và ứa ra tận biển. tôi xỏ đôi giày vải sau cùng tôi đã thêu mấy đường chỉ rối, bước xuống võng, bình minh chưa rạng rõ, tôi ra khỏi khu vườn đầy hoa cỏ lạ, hướng biển, tôi gặp hai cậu bé nói chuyện với nhau bằng ngôn ngữ tôi không biết, tôi đã đi xa vậy sao, tôi bắt đầu cuộc đi từ lúc nào, và mình đang ở đâu, chính tôi không còn hay dấu vết.

đi hết đồi cát trắng, nằm xuống bên bụi nhỏ nghe tiếng chim gọi nhau đổi phiên hướng này hướng khác, chiều xuống, quanh tôi những âm tiếng vọng nhau thảng thốt, tôi hùa theo lũ chim, bắt chước tiếng kêu của chúng. nhưng không phải lúc nào tôi cũng nhập được vào cuộc ca lễ buổi chiều, tôi dần dần yên nghe tiếng mình lạc đi mà mãi lẫn trong âm vang dội lại từ bên kia rừng núi xa xa, thành thử tôi cứ ngỡ tiếng mình đang thủ thỉ với tôi. vì ngỡ vậy, nên cả đồi cát trắng tiếp vùng cây thấp xanh xanh chạy tới vực trời bỗng chốc nhỏ lại như khu vườn của mình và tôi, mỗi lúc, tiếng vọng âm tôi quẩn tới gần, tôi mường tượng mình khẽ khoác cánh áo lên vai tôi và lời mình gió lạnh. tay tôi
hơi gợn cóng nơi đầu ngón tay, mặt trời vẫn đang rực trước khi ngã vào thời gian, tay tôi cóng vì nhớ tay mình, không rõ tôi có dúi tay xuống cát không, chỉ rõ rằng tôi đã lịm đi, rất lâu rất lâu bởi mãi nghĩ mình đang ở đâu.

câu chuyện mình kể trong những đoạn tiếng tôi hùa với lũ chim phả vào cơn mơ làm tôi tỉnh giấc, vẫn cát vẫn lùm cây thấp xanh thọc tới vực trời, chẳng hay biết ngày đã qua thế nào và bao ngày đã qua, tôi đứng dậy và hơi chút khựng lại vì tay chân tê cứng, tôi cứ lê mình đi, vừa chuyển động vừa hồi lại những lời mình thủ thỉ về một nơi nào đó, tôi đáp lời mình bằng một câu chuyện khác, cũng về một nơi chốn, ở đó, mình biết không, người ta hát lên và ca lên từ tiếng khóc, mình biết không, tôi thấy người ta ôm cây đàn từ tre nứa và vỏ quả bầu, nhưng nhạc của nó chỉ được sinh ra khi người ta áp quả bầu vào da bụng, âm thanh sẽ rung lên và cơ thể phúc đáp, khi người ta đưa quả bầu lên phía ngực thì tôi dường như thấy tim mình vỡ ra, tim mình hay tim tôi, tim tôi, tim mình, tim mình, tóc bủa ra từ tim nhuốm sắc dâu đỏ thẫm, là tóc tôi, tóc tôi, nhà tôi ở đâu, nhà mình ở đâu, hình như tôi là mình, có phải thế không, mình nói đi, tóc mình bủa ra từ tim tôi, giày tôi may vẫn ở dưới chân đây, mình đừng làm tôi thảng thốt, tôi đã bước được những bước vững vàng, nhưng cát lún níu nhịp chân, mà, ra khỏi cát này tôi biết đi đâu, nước chảy từ ngực xuống đùi, tóc, những búi tóc cuộn vào nhau những trái dâu chín sậm. tôi gục xuống khi nhận ra không có mình nào hết, chỉ có tôi.

và tôi vẫn không biết,
nhà mình ở chốn nao?

where is my house

the wind comes, but only when your shirt drying on the porch falls down do i realize, i call, the wind does not linger, it plays around with the young almond tree and quiets down, i think for a moment and thousands of years flutter by. i sit, bring out the fabric shoes to sew, for you, for you or for me, for you, for you. yesterday, while cooking the paste, i meant to tell you that i was going away, but perhaps fate has been settled, i talked about something else, that i miss my grandmother every time i look at the betel vines, and do you know, my grandmother taught me how to make phoenix wing betel quids, now i can’t find any piece of bark, even a dried one, and do you know, during my days in Huế, i searched the market for a betel stall to ask for a piece, so that i could chew away the old days, i saw you nod slightly, so i stopped talking, but i kept thinking about the gilded copper mortar that fit in the palm of my grandmother’s hand, how she tied the string, one end glued to a flat copper rod that tapered into a serrated blade, i called it the small-tooth pestle, people always tie everything together, to keep from losing each other, like how they tie the teapot lid to the handle, but you’d argue, they tie it to keep the lid from shattering, when tilting the pot to pour, i always concede, but not without adding, there’s no difference. now i’m sewing shoes, guessing it will take a few days, i’m in no hurry, i’m in a house on a strip of land between two rivers, this is not my house, sometimes they ask where my house is, i usually don’t answer them, because they would ask something else, but if i don’t mind those dragged out questions, i will reluctantly reveal some vague image of a map that locates my house, though even i can not remember, my house, my house or your house, my house, where is my house, i have nothing to rush off to, so i wait for the glue to dry and move on to the soles, i will just sew the upper part, no embroidery, then i will dye them, showing off i ask, would saffron or magenta look better, you say, those are not colors for shoe dyeing, i mutter, where the blue plumbago i was sitting next to threading the needle, i once came across a golden hummingbird, that’s how you call it, though i always insist that species is not real, not real in this land, you clear your throat, maybe a migratory species, moving from this land to the other, you ask, is there any migratory species that migrates forever, maybe you’re mistaken about the name, maybe that thumb-size bird is actually called a flycatcher, does the flycatcher suck nectar, i saw it once searching for nectar, snuggling into the petals, your heart stutters, maybe it’s a ruby-cheeked sunbird, i’m afraid it’s a green-tailed sunbird, but apparently not,  people name them to avoid confusion, but there’s always confusion, i enjoy such a state, so i often forget, and self-forget, in order to remove myself from the clutter of mankind, the defection doesn’t always go well, often, in order not to be overwhelmed by the words written across countless lifetimes, i write new history. i stretch out my legs, the upper part is done, the soles require more strength to handle, i’ll take it slowly, if i don’t rest i will soon be worn out, i think, to find the moment to tell you i’m going away, i intend to make an excuse to find a house, my house, mine, how can i utter a word, i can’t figure it out, i don’t have the heart to leave you, and end up missing you here and there, i don’t know, because you have never told me, where is your house.

this season, in the garden, the mulberries begin to bear red fruit, i won’t realize i’m somewhere else until i hear the sound of the sea creeping in between turns to find sleep, the night crawls across my shoulder, my hands can’t find you, but only a season of ripening red mulberries. you often wash your hair with mulberry leaves, i often tease you for having hair like mulberry leaves, everything passes, rotting away curls of broken hair, one day, i saw you looking for something on the branches, only later did i find out you were looking for the mistletoe of the mulberry trees, and since then the mulberry season has become the season of dripping drops of red, dripping to the sea. i put on the pair of shoes i have embroidered, a few tangled lines, get down from the hammock, the dawn is not yet gleaming, i come out of the garden full of strange flowers, toward the sea, i meet two boys talking in a language i don’t know, how far did i go, when did i start my journey, and where are you, i myself can’t recall the traces.

i walk all the way over the white sandhill, lay down beside the small bushes and hear the birds calling for each other, the afternoon falls, around me i hear panicked echoes, i follow the birds, mimicking their calls. but it’s not always possible for me to take part in their singing ceremony, i hear your voice straying away but mingling with the echoes from across the distant mountains and forests, and so i think you are cooing to me. Because of that thought, the whole white sandhill followed by the low green bushes extending all the way to the abyss of the sky suddenly becomes as small as our garden, everytime, the echoes of my voice linger close, i imagine you put the shirt on my shoulder and mouth words of biting wind. the sun is still burning before falling into time, my hands freeze in the longing of your hands, i’m not sure if i buried my hands in the sand, i only know that i lost my consciousness, for a long long time while thinking about which place you dwell.

the part of the story you told where my voice chases the bird sounds blows into my dream and wakens me, still the sand still the low green bushes reaching the abyss of the sky, not knowing how the day has passed and how many days have passed, i rise and stumble on my legs gone numb, keep dragging myself, moving while replying to your coos about a place, i answer with another story, also about a place, there, don’t you know, people sing and carry tunes in their tears, don’t you know, i saw them holding an instrument made from bamboo and dried gourd, the tunes are born only when the gourd is pressed against the skin of the belly, the sound vibrates and the body responds, when the gourd is held up to the chest, i feel your heart broken, your heart or my heart, my heart, your heart, your heart, hair coming out of my heart dyed the crimson of mulberries, it’s my hair, my hair, where is my house, where is your house, perhaps i am you, is that it, say it, your hair gushes out from my heart, the shoes i made are still on my feet, don’t startle me, i have taken steady steps, but the quicksand grabbed my feet, but, where will i go coming out of this of sand, water flows from chest to thigh, hair, tufts of hair curled into ripe mullberries. i collapse when i realize there is no you, only me.

and i still don’t know,
where is my house?