Srpski nacionalizam
Srpski nacionalizam je izraz pod kojim se podrazumijevaju nacionalistički pojedinci, organizacije i ideologije kojima je zajedničko zalaganje Srbiju kao nacionalnu državu koja bi sadržavala sve ili većinu teritorija na kojima Srbi čine većinu ili su u prošlosti bili dio srpskih državnopravnih entiteta.
Srpski nacionalizam je u svom modernom obliku nastao zajedno sa formiranjem Srba kao moderne nacije na prijelazu iz 18. u 19. vijek, odnosno u kontekstu nastojanja da se kršćansko stanovništvo Balkana oslobodi tadašnje osmanlijske vlasti, pri čemu je ideološka podloga pronađena u idejama evropskog nacionalnog romantizma koje su se raširile među Srbima u Habsburškoj Monarhiji. Ti su napori u srpskim ustancima, odnosno tzv. srpskoj revoluciji doveli do stvaranja Kneževine Srbije, autonomnog državnopravnog entiteta u okviru Osmanskog Carstva, koji će nakon Berlinskog kongresa postati nezavisna država.
Srpski nacionalisti su, međutim, to shvatili tek kao djelomično postizanje svojih ciljeva, s obzirom da je i dalje veliki broj Srba ostao pod stranom - osmanskom ili habsburškom vlašću. Zbog toga će srpski nacionalizam sljedećih decenija imati iredentistički karakter, što će uključiti i maskimalistički koncept Velike Srbije. Također će doći u sukob sa suparničkim nacionalističkim koncepcijama susjednih naroda, odnosno sa mađarskim, potom bugarskim i hrvatskim, a na kraju i albanskim, makedonskim i crnogorskim nacionalizmom, dok će dugo vremena postojati nejasan odnos prema konceptu jugoslavenstva, vidljiv kroz nastojanja da se etničke grupe i podgrupe, sa kojima Srbi dijele jezik uključe u srpski nacionalni korpus.
Srpski nacionalizam je imao izuzetno važnu ulogu u 20. vijeku, prije svega na samom početku kada je značajno uticao na politiku Kraljevine Srbije, te se odrazio kroz ekspanzionističku borbu za Makedoniju i nastojanje da se Srbiji proširi na račun oslabljenog Osmanskog Carstva, a što je svoju kulminaciju imalo u Balkanskim ratovima 1912-13. godine, ali i kroz sukob sa Austro-Ugarskom oko Bosne i Hercegovine, koji će poslužiti kao jedan od katalizatora za izbijanje Prvog svjetskog rata. Iz tog je sukoba Srbija izašla kao pobjednik, ali demografski i materijalno iscrpljena, te je državnopravno utopljena u novu jugoslavensku državu. U njoj se srpski nacionalizam održavao u neprijateljskom stavu prema ne-srpskim narodima i inzistiranju na unitarnom obliku vlasti koji bi Srbima kao najbrojnijem narodu trebao donijeti hegemoniju, odnosno protivljenjima da se on zamijeni federacijom ili kompromisom sa hrvatskim nacionalistima, što će posebno doći do izražaja nakon stvaranja Banovine Hrvatske 1939. godine. Srpski nacionalizam je svoj novi snažni poticaj dobio u Drugom svjetskom ratu, tokom koga je nesrpsko stanovništvo u različitim dijelovima Jugoslavije izlagano progonu, a što je kao reakciju stvorilo jačanje četničkog pokreta. Njega su, međutim, porazili jugoslavenski komunisti i nakon rata obnovili Jugoslaviju kao socijalističku federaciju u kojoj je srpski nacionalizam pod parolom bratstva i jedinstva bio službeno proskribiran, odnosno mogao se nesmetano iskazivati jedino u političkoj emigraciji. Kada je krajem 1980-ih Jugoslaviju pogodila dugotrajna ekonomska, a potom politička i ustavna kriza, pri čemu se kao problem pojavio komplicirani ustavnopravni položaj SR Srbije i pitanje Kosova, srpski nacionalizam se počinje javljati u redovima vladajućeg Saveza komunista Srbije, a potom igra ključnu ulogu u događajima koji će dovesti do raspada Jugoslavije i jugoslavenskih ratova. Oni su završili vojničkim porazom Srbije, kao i otcjepljenjem i međunarodnim priznanjem nezavisnosti Kosova 2008. godine, zbog čega se srpski nacionalizam smatra kompromitiranim i marginaliziranim u današnjoj Srbiji; nasuprot tome srpski nacionalizam i dalje igra ključnu ulogu u politici savremene BiH, odnosno odražava se kroz separatističke tendencije u Republici Srpskoj. Srpski nacionalisti, u nešto manjoj mjeri, igraju određenu ulogu u politici nezavisne Crne Gore.
