Riječna delta
„Delta” preusmjerava ovdje. Za ostala značenja, v. Delta (razvrstavanje).Delta
Δέλτα | |
|---|---|
 | |
| Država |  Rumunjska
|
Delta je naziv za karakteristični oblik ušća rijeka, nastao taloženjem sedimenata koji zatrpaju ušće, pa se rijeka podijeli u manje rukavce.
Tu pojavu uočio je i objasnio još prije 2 500 godina grčki geograf Herodot - promatrajući ušće Nila u Sredozemno more. Kako se Nil razlijevao u svoje rukavce u obliku grčkog slova - delta (Δ) tj trokuta, on je takav oblik ušća nazvao delta. [1]
Većina delti doista ima oblik trokuta, ali postoje i iznimke, ali bez obzira na oblik sva račvasta riječna ušća nastala taloženjem sedimenata zovemo deltama.
Delte imaju mnoštvo varijacija u veličini, strukturi, sastavu i porijeklu. Te razlike su rezultat taloženja sedimenata koje se odvija u širokom rasponu vrijednosti. Brojni faktori utječu na izgled delte, od svih su najvažniji; klimatski uvjeti, geološki uvjeti, sastav sedimenata u porječju, tektonska stabilnost, pad rijeke i mogućnost plavljenja, intenzitet taloženja sedimenata, erozijski procesi, plimni raspon i temperatura mora. Kombinacija tih faktora i vrijeme, uzrokuju gradnju delti. Pojava delte predstavlja sposobnost rijeke da kontinurino nanosi brže i više sedimenata, nego što ih valovi i morske struje mogu ukloniti.
Delte se obično sastoje od tri dijela. Veći kopneni dio naziva se gornja razina delte, srednji se zove donja razina delte, a treći dio podvodna razina delte, koja leži ispod morske razine, daleko od obale. [1]
Zemljišta između kanala najčešće imaju široke slatkovodne močvare, bare ili plitka jezera. Niske delte povremeno poplavljuje plimna morska voda, pa je takav teren rezultat interakcije, riječnih i morskih procesa. Njihov teren između kanala, ima raznolike reljefne oblike, u rasponu od zaljeva sa bočatom vodom, mangrovih močvara do slanih plimnih pličina i plaža sa grebenima. [1]
Podvodni dio delte koji raste potpuno ispod razine mora, najčešće formira jasno ispupčenje epikontinentalnog pojasa, vidljivo kod mnogih delta. On služi kao podmorska platforma na koju rijeka odlaže svoj sediment i tako raste dalje u more. Varijacije u oblicima i veličinama svakog od tih pojedinačnih elemenata delte, utiču na konačni izgled delte, zbog tog se one i toliko međusobno razlikuju. [1]
Delte velikih rijeka su važne za čovječanstvo od prahistorije jer je njihovo stalno plavljeno zemljište, bilo izuzetno plodno, pa su i najranije civilizacije procvjetale u deltama Nila i Eufrata. [1]U moderna vremena geolozi su otkrili da se velik dio svjetskih rezervi nafte leži na dnu velikih delti. [1]
Delte nastaju zatrpavanjem ušća sedimentom koji rijeka donosi sa sobom. To se dešava u nizinama pored mora, kad rijeke smanje brzinu svog toka, pa mulj koji je rijeka dotad neumoljivo nosila, pada na dno i počinje se taložiti, sve dok ne napravi barijeru, tad voda probije drugi kanal prema moru, ili se razvoji u rukavce koji probiju svoje korito. To je kontinuirani proces, i delte ukoliko ih ljudi ne uređuju, stalno mijenjaju svoj oblik. Velike delte se sastoje od mnoštva bržih, sporijih i mrtvih rukavaca. Delte stalno rastu, jer ih njihove rijeke stalno hrane novim sedimentom i guraju ih sve više u more (ili jezero).
To, međutim, nije moguće kad rijeke završavaju u morima sa velikim razlikama između plime i oseke, umjesto delte, kod tih se rijeka stvara ljevkasti estuarij.
- Ganges-/Brahmaputra, Delta Gangesa Bangladeš; 80 000 km²
- Mekong, 70 000 km²
- Ind, 41 440 km²
- Mississippi, Mississippi delta, 36 000 km²
- Lena, 30 000 km²
- Niger, Delta Nigera 24 000 km² - u srednjem dijelu toka Niger formira i unutrašnju deltu
- Nil (Delta Nila 24 000 km²
- Irawadi, 30 000 km²
- Orinoco, (Orinoco delta) 24 000 km²
- Volga, Rusija, 27 224 km² najveća delta u Evropi
- Dunav, Delta Dunava, 4 170 km² - Rumunjska
- Po (Delta Poa, 786 km² - Italija
- Vardar, 220 km² - Grčka
- Neretva, Delta Neretve, 120 km² - Hrvatska
