Pisar
Pisar (arh. dijak, ćata) je drevno zanimanje osobe koja zna da čita i piše.
U davna vremena posao pisara je bio veoma cenjen[1], jer je pismenih ljudi bilo malo, a poznavanje pisma se smatralo velikom veštinom. Pisari su bili državni službenici koji su obavljali sekretarske i administrativne poslove kao što su poslovi korespodencije, pisanje po diktatu ili knjigovodstvene poslove, a takođe i poslove popisa stanovništva i dobara za oporezivanje. Za pisanje pisar je koristio: dleto (za glinene, drvene ili kamene pločice)[2], ugljen, pero, olovku, naliv-pero, hemijsku olovku (za pisanje na papiru).
Antičko je doba poznavalo pojam izdavanja knjiga; postojale su radionice u kojima su pisari, kojima je to bilo zanimanje, pisali po diktatu i bili plaćeni po napisanom retku. Poznati su i neke vrste »izdavača«, koji su o svojem trošku davali prepisivati knjige i njima trgovali.[3]
U prva tri veka hrišćanske spise nisu prepisivali profesionalni pisari, već relativno pismeni pripadnici hrišćanskih zajednica, što je povećavalo mogućnost pogreške.[4] Počev od 4. veka, rukopise su počeli da prepisuju profesionalni pisari, što je značajno smanjilo broj grešaka koje su se potkradale u tekstu. U narednim vekovima, prepisivanje hrišćanskih tekstova postalo je dužnost monaha koji su u manastirima prepisivali svete tekstove pažljivo i savesno.[5]
Od 6. stoljeća su na Zapadu monasi u samostanima imali skriptorije za prepisivanje tekstova: prvi se u tome ističe Kasiodorov Vivarium u Kalabriji, a kasnije i drugi (Monte Gassino, Tours, Bobbio, Corbie, Fleury, St. Gallen, Reichenau, Fulda i dr.). Na Istoku je pored djelatnosti mnogobrojnih manastira, kroz čitavo tisućljeće carska i patrijašijska biblioteka u Carigradu prikupljala stare kršćanske tekstove, i planski osiguravala njihovo prepisivanje. Prepisivačka praksa se nastavila tokom srednjeg veka, sve do pronalaska štampe u 15. veku.
Hrišćanski pisari, bilo iz antike, bilo iz srednjeg veka, osim što su prepisivali sveto pismo, oni su ga i menjali.[4] Ponekad to nisu činili namerno - naprosto su bili umorni, nepažljivi, ili nevešti. Ali, u nekim slučajevima su namerno unosili izmene jer su hteli da naglase sopstvene stavove, na primer: o prirodi Hrista, o ulozi žene u crkvi, ili o iskvarenom karakteru jevrejskih protivnika.[4]
U današnje vreme posao pisara obavlja daktilograf ili administratori, stenograf ili posebni programi za diktiranje.
U vojsci i danas postoji zanimanje ćate, koji se drugačije zove i četni ili štabni evidentičar, tako da ćata ili pisar može da se nazove i evidentičarem. U vojsci je to čovek, koji se bavi kompletnom administracijom u nekoj vojnoj formaciji.
- Kemp, Barry (2006). Ancient Egypt: anatomy of a civilization. New York: Routledge. ISBN 0-415-23549-9.
- Martin, Henri Jean (1994). The history and power of writing. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-50836-6.
- Carr, David (2005). Writing on the tablet of the heart: origins of Scripture and literature. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 0-19-517297-3.
- ↑ Rice, Michael (1999). Who's who in ancient Egypt. New York: Routledge. ISBN 0-415-15448-0.
- ↑ Carr, David (2005). Writing on the tablet of the heart: origins of Scripture and literature. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 0-19-517297-3.
- ↑ Tomislav J. Šagi-Bunić - Povijest kršćanske literature (svezak I) (scribd)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Bart Ehrman - Isus to nije rekao (scribd)
- ↑ Posebno o tome: William V. Harris: Ancient Literacy, Cambridge: Harvard Univ. Press, 1989.
