Pirej

Pirej  (Πειραιάς)
Pogled na luku Pireja
Lokacija
Koordinate	37°57′N 23°38′E
Vremenska zona:	EET/EEST (UTC+2/3)
Visina (min-max):	0 - 6,6 m (0 - 22 ft)
Vlasti
Država:	Grčka
Periferija:	Atika
Prefektura:	Pirej
Gradonačelnik:	Panagiotis Fasoulas  (Panhelenskog socijalističkog pokreta (PASOK)) (since: 2006)
Statistike o stanovništvu (godine 2001)
Uže gradsko jezgro
- Stanovništvo:	175.697
- Area:	10,865 km² (4 sq mi)
- Gustina:	16.171 /km² (41.882 /sq mi)
Metropolitansko
- Stanovništvo:	466.065
- Površina:	50,417 km² (19 sq mi)
- Density:	9244 /km² (23.942 /sq mi)
Kodovi
Poštanski kodovi:	185 xx
Pozivni brojevi:	210
Kodovi registarskih tablica:	Z
Web-sajt
www.pireasnet.gr

Pirej (gr:Πειραιάς, en:Piraeus) je grad u Grčkoj i upravno središte prefekture Pirej, u okviru Periferije Atike. Naselje je sastavni deo tzv. "Velike Atine", sa njom fizički spojeno, a udaljeno svega 9 kilometara od njenog središta.

Pirej je poznat kao glavna luka Grčke i grada Atine. Po broju putnika (19 miliona godišnje, najviše turista) to je najupošljenija putnička luka u celoj Evropi.

Poreklo naziva

Naziv "Pirej" na grčkom označava prolaz preko klanca ili kanala. Ovo je u vezi sa praistorijskim jezgrom Pireja, smeštenim na malom poluostrvu povezanim uskim zemljouzom sa kopnom.

Prirodni uslovi

Pirej i Atina - Snimak iz svemira

Luka u Pireju

Pirejski Sabor, Crkva Sv. Dionisija

Pirejska marina, Mikrolimano

Grad Pirej se nalazi u zapadnom delu grčkog poluostrva i istorijske pokrajine Atika. Grad je smešten na obali Saronskog zaliva. U pozadini se nalaze brda, na kojima je smeštena sama Atina. Duž pirejske obale smeštena su tri manja prirodna zaliva, koja su bila jezgro obrazovanja luke još od antičkog vremena.

Klima u Pireju je sredozemna, sa žakim i dugim letima i blagim i kišovitim zimama.

Istorija

Prvi materijalni ostaci života na mestu Pireja vežu se za 2600. godinu pne. Ovo poluostrvo je utvrđeno početkom vremena stare Grčke. U 6. veku pne. Pirej osvajaju Atinjani pod vođstvo Hipije i tad Pirej, kao luka sa dubokim gazom, postaje glavno sidrište obližnje Atine. Međutim, Pirej je zadržao status nezavisnog gradskog naselja tokom budućeg razdoblja. 493. g. pne. Pirej je ponovo utvrđen posle napada Persijanaca u Grčko-Persijskim ratovima, što je bilo bitno u pobedi kod Salamine. 460. g. pne. Pirej je utvrđenom vezom spojen sa Atinom. Međutim, propašću Atine tokom Peloponeskog rata Pirej gubi značaj glavne luke u Grčkoj u korist Rodosa. U 2. veku pne. Pirej preuzimaju Rimljani, koji ruše sve zidine.

Potpuna propast Pireja pada posle upada Gota, tako da u predstojećem vizantijskom razdoblju postaje luka najnižeg ranga, udaljena od prstonice Carigrada. Čak i naselje gubi drevni naziv, pa ga 1318. g., posle osvajanja od strane Krstaša, naziva nazivom "Porto Leone". 1456. g. Pirej pada pod vlast Turaka i naselje postaje malo selo mesnih ribara.

Posle uspostavljanja savremene grčke države 1830. g., grad je brzo napredovao zahvaljujući uspostavljanju obližnje Atine kao nove prestonice. 1835. g. Pirej je postao opština, ubrzo je započeta izgradnja savremene luke, da bi 1869. g. povezan železnicom sa Atinom. Ovo je bilo praćeno velikom izgradnjom građevina (upravnih, kulturnih, industrijskih). Posle Grčko-Turskog rata mesno stanovništvo je udvojeno dolaskom brojnih Grka prebeglica iz Male Azije. Tda je Pirej dosegao 250.000 stanovnika, ali je brz rast naselja napravio mnogo teškoća ("getoizacija"). Novo razaranje desilo se u toku Drugog svetskog rata, ali su se tokom sledećih decenija luka i grad obnovili.

Stanovništvo

Palini danas ima oko 180 hiljada stanovnika u gradu, a čak 466 hiljada sa prigradskim naseljima. Stanovništvo su uglavnom etnički Grci, mada se poslednjih decenija doselilo i mnogo stranaca. Na poslednja tri popisa broj stanovnika se kretao na sledeći način:

Godina popisa	Stanovništvo	Promena	Gustina naseljenosti -->
1981	196.389	-	18.075
1991	182.671	- 13.718	16.813
2001	175.697	- 6.974	16.171

Pirej je kao cela oblast "Velike Atine" poznat po velikoj gustini naseljenosti, ali se ona poslednjih godina smanjuje seljenjem stanovništva u dalja predgrađa. To je izazvano velikim zagađenjem, gužvom i niskim komforom.

Privreda

Pirej je poznat kao najvažnija luka Grčke, ali je i jedna od najvažnijih u celoj Evropi. Po broju putnika (19 miliona godišnje) to je naupošljenija evrpska putnička luka. Najbrojniji korisnici su turisti na relaciji Atina (aerodrom) - grčka osrtva. Tome pomaže umreženost Pireja u gradsku saobraćajnu mrežu Atine.

Grad je i značajno upravno i kulturno-obrazovno središte. Ti se nalaze sedišta većine grčkih pomorskih i brodarskih preduzeća. Nekadašnje brodogradilište nema više onakav značaj kao pre zbog ograničenog prostora.

Spoljašnje veze

• www.pireasnet.gr - Zvanično predstavljanje grada Pireja Arhivirano 2007-10-29 na Wayback Machine-u (grčki i engleski)

Pirej na Wikimedijinoj ostavi