Prijeđi na sadržaj

Lahore

Uredi veze
Izvor: Wikipedija
Lahore
  • لاہور
  • لہور
megagrad
Lahore na mapi Pakistana
Lahore
Lahore
Koordinate: 31°35′32″N 74°18′49″E / 31.592135°N 74.313712°E / 31.592135; 74.313712
DržavaPakistan
ProvincijaPandžab
OblastLahore
OkrugLahore
Površina
 • Ukupno1772 km²
Nadmorska visina
231 m
Stanovništvo
 (2023)
 • Ukupno13.004.135
 • Gustina7.339/km²
Vremenska zonaUTC+5
Poštanski broj
53XXX – 55XXX
Pozivni broj(+92) 042

Lahore je glavni i najveći grad pakistanske pokrajine Pandžaba i drugi grad po veličini u Pakistanu posle Karačija, 26. grad po veličini u svetu s populacijom od preko 13 miliona.

Grad se nalazi u centralno-istočnom Pandžabu, uz rijeku Ravu. Najveći je grad na svetu u kojem se govori pandžapski. Lahore je jedno od pakistanskih glavnih industrijskih, obrazovnih i ekonomskih centrova. Bio je historijska prestolnica i kulturno središte šire regije Pandžab i jedan je od pakistanskih društveno najliberalnijih, najprogresivnijih i kozmopolitskih gradova. Poznat je i po filmskoj industriji koja se lokalno zove „Lolivud”. Smatra se kulturnim centrom Pakistana, historijski je poznat po bogatom mogulskom nasleđu.

Historija

Historijski gledano, kroz Lahor je prošlo mnogo civilizacija a neke s u ovom gradu imale svoj glavni grad. Poreklo grada se gubi u legendi, ali je više nego verovatno da je prvo naselje nastalo za vreme prvih civilizacija u dolini reke Inda (brončano doba, 33. – 14. vek p.n.e.).

Historičari Aleksandra Velikog ne pominju nijedan grad u blizini lokacije Lahora tokom najezde u 326. pre nove ere, što podvrgava postavku da do tog trenutka grad nije bio osnovan ili da bio središte manje vrednosti.[1] Klaudije Ptolomej u svojoj Geografiji pominje grad po imenu „Labokla” koji se nalazi u blizini reka Čenab i Ravi, što se možda odnosilo na drevni Lahor, ili na napušteni prethodnik grada.[2] Kineski hodočasnik Šijan-cang je, prilikom posete u regionu 630. godine tokom obilaska Indije, dao živopisan opis jednog neimenovanog grada, opisanog kao „velik i obilnan” i koji je možda bio Lahor.[3] Šijan-cang je opisao grad, tada pod Taankovom vlašću,[α 1] kao veliki bramanski grad.

Prvi tragovi ljudske delatnosti na području današnjeg grada mogu se pratiti od 1. veka. U 7. veku osvojili su ga Arapi. Prvi dokument koji pominje grad po imenu je Hudud al-'Alam („Regije sveta”, 982.), u kojem se Lahor pominje kao grad koji je imao „impresivne hramove, velike pijace i ogromne voćnjake”.[4][5]

U 11. veku je bio glavni grad Kraljevstva Šahi.[α 2] Mahmud Gazni je 1021. postavio na tron Malika Ajaza, čineći od Lahora glavni grad Gaznavidskog Carstva. Posle pada Gaznavidskog carstva nakon opsada Lahora (1186.), guridski vladar Muhamed[α 3] je zauzeo grad i zatvorio poslednjeg Gaznavidskog vladara Husraua Malika,[α 4][3] čime je okončao Gaznavidsku vlast nad Lahorom. Lahor je postao važna osnova dinastije Mameluka u Delhijskom sultanatu nakon ubistva Muhameda od Ghora 1206. godine. Pod vladavinom mamelučkog sultana Kutb ud-Din Aibaka,[α 5] Kutb ud-Din Aibak, prvi sultan Delhijskog sultanata krunisan je 1206. upravo u Lahoru. Lahor je privukao pesnike i naučnike iz srednjovekovnog muslimanskog sveta. Lahor je u to vreme imao više pesnika koji su pisali na perzijskom nego bilo koji drugi grad.[6][7] Nakon Aibakove smrti, grad Lahor je prvo pao pod kontrolu guvernera Multana, Naser ad-Din Kabača,[α 6] a zatim ga je delhijski sultan Iltutmiš[α 7] nakratko zauzeo 1217. godine.[3]

Tokom Delhijskog sultanata, Lahor je razoren od Mongola 1297. godine.

Od 1398. do 1405. bio je u sastavu države Timura Lenka i njegovih naslednika.

Od 1524. bio je deo Mogulskog carstva. Oporavak grada počeo je sa Akbarom Velikim, tokom čije vladavine je od 1584. do 1598. bio prestonica Mogulskog carstva. Pod vlašću velikih Mughala, cvetao je i isticao se po svojim veličanstvenim građevinama. Tada je sagrađena velika Lahorska tvrđava na ruševinama stare tvrđave. Šah Džahan, mogulski car od 1628. do 1658., je rođen u Lahoru. Bio je prosvećeni vladar koji će učiniti da Moguli dožive period građanskog i umetničkog procvata. On i Džahangir (vl. 1605. – 1627.) su proširili tvrđavu. Poslednji mogulski car Aurangzeb (vl. 1658. – 1707.) je sagradio znamenite građevine kao Almagiri vrata i Badšahi džamiju. Pod Mogulskoj dinastiji je Lahor bio do 1752.

Od 1799. je grad bio podrućje i glavni grad Sikskog carstva, sve do 1839., kada će zadnji siktski grad preći pod Britanskom istočnoindijskom kompanijom do 1858. te zatim pod direktnoj vlasti Britanske Indije tj. Britanskog carstva. U to doba su osnovani univerzitet (1882.), gradska biblioteka (1884.), gradski muzej (1864.) i mnogi drugi objekti. Pod Englezima bio je glavni grad cijelog Pandžaba.

Popis iz 1941. je pokazao da je grad Lahore imao 671.659 stanovnika, od kojih su 64,5 % bili muslimani, dok su preostalih 35 % činili hinduisti i siki, uz malu hrišćansku zajednicu.[8][9] S toga, broj stanovnika su Hindusi i Sikhi osporili pred Komisijom za granice koja bi povukla Redklifovu liniju za demarkaciju granice između dve nove države na osnovu verske demografije. Kada je 14. augusta 1947. proglašena nezavisnost Pakistana, Redklifova linija još nije bila objavljena, pa su se povici „Živeo Pakistan” „Bog je najveći” povremeno čuli tokom cele noći uz „Živeo Hindustan”.[8] Dana 17. augusta 1947. godine Lahor je dodeljen Pakistanu na osnovu muslimanske većine na popisu iz 1941. godine i proglašen je glavnim gradom provincije Pendžab u novoj državi Pakistan. Lokacija grada u blizini granice sa Indijom značila je da je primio veliki broj izbeglica koje su bežale iz istočnog Pendžaba i severne Indije, iako je bio u mogućnosti da ih primi s obzirom na veliku zalihu napuštenih hinduističkih i sikhskih imanja koja bi se mogla preraspodeliti novopridošlim izbeglicama.[8]

Administrativno Lahor je od 1955. glavni grad pokrajine Zapadnoga Pakistana, a novom upravnom podelom 1970. postao je upravni centar pokrajine Pendžaba. Između 1940-ih i 1970-ih stanovništvo je naglo poraslo.

Napadom indijske avijacije 1965. na Lahor počeo je rat za Kašmir između Indije i Pakistana, koji se završio Taškentskom deklaracijom i povratkom u predratno teritorijalno stanje.

Od 2000. do danas stanovništvo grada je oskočilo od 5 miliona na 13 miliona, Lahor je postao megalopola i jedan od najmnogobrojnijih gradova na svetu.

Klima

Klimatološki medijani za Lahore (1991. - 2020., ekstremi 1931. - 2018.)
Mjesec jan-sij feb-velj mar-ožu apr-tra maj-svi jun-lip jul-srp aug-kol sep-ruj okt-lis nov-stu dec-pro godina
Apsolutni maksimum (°C) 27,8 33,3 37,8 46,1 48,3 47,2 46,1 42,8 41,7 40,6 35,0 30,0 48,3
Srednji maksimum (°C) 18,4 22,2 27,5 34,2 38,9 38,9 35,6 34,7 34,4 32,4 27,1 21,4 30,5
Srednja dnevna (°C) 13,1 16,5 21,6 27,7 32,3 33,2 31,3 30,8 29,9 26,3 20,4 15,1 24,9
Srednji minimum (°C) 7,6 10,8 15,7 21,1 25,6 27,4 27,1 26,9 25,3 20,1 13,7 8,8 19,2
Apsolutni minimum (°C) −2,2 0,0 2,8 10,0 14,0 17,8 20,0 19,0 16,7 8,3 1,0 −1,1 −2,2
Precipitacija (mm) 21,9 39,5 43,5 25,5 26,7 84,8 195,6 184,1 88,6 13,3 6,9 16,8 7472
Broj sunčanih sati 218,8 215,0 245,8 256,1 308,3 269,0 227,5 234,9 265,6 290,0 229,6 222,9 29835
Izvor: NOAA (sunce, 1961.-1990.)[10]


Gradske četvrti

Okrug Lahore je pododjel Pandžaba, a dalje je podijeljen na devet administrativnih zona, gradskih četvrti.[11] Svaka četvrt sastoji se od skupine sindikalnih vijeća, kojih ima ukupno 274.[12]

Tehsili u Lahorskom okrugu
  1. Ravi
  2. Šalimar
  3. Wahaga
  4. Aziz Batti
  5. Data Gandž Bakš
  6. Gulberg
  7. Samanabad
  8. Ikbal
  9. Nešter
    10. A. Lahorski slam

Ekonomija

Lahor je centar za organizaciju ručne proizvodnje ćilima, koji se proizvode gotovo svuda oko Lahora. Ti ćilimi predstavljaju jedan od glavnih izvoznih proizvoda Pakistana. Zanatlije u Lahoru mogu da proizvedu bilo koji ćilim koristeći popularne motive. 95% proizvedenih ćilima se izvozi. Mnoge velike kompanije iz oblasti informacionih tehnologija stvorile su svoju bazu u Lahoru.

Transport

Zbog velikog industrijskog rasta i saobraćaja Lahor ima jako zagađen vazduh. Smog je ponekad takav da se može videti samo nekoliko metra ispred. Saobraćajne gužve su izuzetno velike, a saobraćajni udesi jako česti. Glavno sedište pakistanske železnice je u Lahoru. Kraj grada je izgrađen 2003. novi aerodrom.

Turizam

Zbog bogate istorije u gradu je očuvana mogulska i kolonijalna arhitektura. Od mogulske arhitekture ističu se

Od kolonijalne arhitekture vredi spomeniti

Ostali spomenici

Galerija slika

  • Tvrđava
    Tvrđava
  • Tvrđava
    Tvrđava
  • Njemačka litografija iz 1840-ih.
    Njemačka litografija iz 1840-ih.
  • Lahore oko 1860-e.
    Lahore oko 1860-e.
  • Palata Randžit Singa oko 1890-e.
    Palata Randžit Singa oko 1890-e.
  • Badšai džamija u Lahoru.
    Badšai džamija u Lahoru.
  • Šalamar vrtovi od mogulskog cara Šaha Džehana.
    Šalamar vrtovi od mogulskog cara Šaha Džehana.
  • Siddiq Trade Center.
    Siddiq Trade Center.
  • Mauzolej Randžita Singa, vladara Sika.
    Mauzolej Randžita Singa, vladara Sika.
  • Oko Lahorea.
    Oko Lahorea.
  • Satelitska slika Lahorea.
    Satelitska slika Lahorea.
  • Badšahi Masdžid.
    Badšahi Masdžid.

Beleške

  1. ↑ Kraljevstvo Taank, postojalo verovatno od 550. do 950.
  2. ↑ Šahi, kraljevstvo postojalo od 843. do 1026., hinduistička dinastija koja je vladala dolinom Kabula i Gandarom.
  3. ↑ Muiz al-Din Muhamad ibn Sam, sultan Guridskog carstva od 1173. do 1206.
  4. ↑ Husrau Malik, poslednji gaznavidski sultan, vladao od 1160. do 1186.
  5. ↑ Qutb ud-Din Aibak, 1150-1210, vladao od 1206. do 1210.
  6. ↑ Naser ad-Din Qabača, vladao od 1203. do 1228.
  7. ↑ Šams ud-Din Iltutmiš, vladao od 1211. do 1236.

Reference

  1. ↑ Latif (1892): str. 352
  2. ↑ Charles Umpherston Aitchison (2002). Lord Lawrence and the Reconstruction of India Under the British Rule. Genesis Publishing. str. 54. ISBN 9788177551730. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Bosworth, C. Edmund (2007). Historic Cities of the Islamic World. Brill. ISBN 978-9047423836. Pristupljeno 26. decembra 2017. 
  4. ↑ Majid Sheikh (22. augusta 2004). „The 'shroud' over Lahore's antiquity”. Dawn. Arhivirano iz originala na datum 2023-03-06. Pristupljeno 6. marta 2023. 
  5. ↑ Wink, André (2002). Al-Hind, the Making of the Indo-Islamic World. Vol. II, the Slave Kings and the Islamic Conquest, 11th–13th centuries. Boston and Leiden: Brill Academic Publishers. ISBN 0-391-04174-6. 
  6. ↑ „Once upon a time”. Apnaorg.com. Arhivirano iz originala na datum 2011-06-15. Pristupljeno 15. marta 2011. 
  7. ↑ Mikaberidze, Alexander, "Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia : A Historical Encyclopedia" Arhivirano 2023-04-04 na Wayback Machine-u ABC-CLIO, 22 July 2011 ISBN 978-1-59884-337-8 str. 269-270
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Kudaisya, Gyanesh; Yong, Tan Tai (2004). The Aftermath of Partition in South Asia. Routledge. ISBN 978-1134440481. 
  9. ↑ Khaled Ahmed (3. juna 2017). „The City that wanted to know”. Indian Express. Arhivirano iz originala na datum 2021-02-24. Pristupljeno 28. decembra 2017. 
  10. ↑ „Lahore Climate Normals 1991–2020”. World Meteorological Organization Climatological Standard Normals (1991–2020). National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 17. septembra 2023. 
  11. ↑ „City District Governments”. National Reconstruction Bureau, Government of Pakistan. Arhivirano iz originala na datum 5 October 2009. Pristupljeno 18. februara 2009. 
  12. ↑ „City District”. National Reconstruction Bureau, Government of Pakistan. Arhivirano iz originala na datum 2008-10-13. Pristupljeno 18. februara 2009. 

Literatura

Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Lahore&oldid=42234410