Ivo Vojnović
| Ivo Vojnović | |
|---|---|
| Biografske informacije | |
| Rođenje | 9. oktobar 1857. Dubrovnik, Austrijsko carstvo |
| Smrt | 30. 8. 1929. (dob: 71) Beograd, Kraljevina Jugoslavija |
| Opus | |
| Teme | Dubrovnik |
| Znamenita djela | |
Ivan "Ivo" Vojnović, grof (konte) užički Ivo Vojnović, (Dubrovnik, 9. oktobar 1857 — Beograd, 30. avgust 1929) je bio pravnik i književnik, član Srpske kraljevske akademija nauka (1924), dramaturg Hrvatskog zemaljskog kazališta u Zagrebu, bio je dubrovački pisac, čije delo se danas smešta i u srpsku i hrvatsku književnost [1].
Vojnovići potiču iz pravoslavne bokeljsko-hercegovačke porodice. Otac Iva Vojnovića, Kontantin Vojnović kršten je u Pravoslavnoj crkvi, kao i njegov brat Đorđe, da bi ih baka koja je bila katolkinja potom krstila u Katoličkoj crkvi. Za Đorđa se pouzdano zna da se vratio u pravoslavlje, dok se za Konstantina ne zna. Ivo je kršten u Katoličkoj crkvi, a i majka Marija Seralji (po nacionalnosti Italijanka) je bila katolkinja. Osim njega u porodici su rođene još tri sestre i brat Lujo Vojnović (1864-1951) koji će postati dubrovački advokat, a potom sekretar crnogorskog kralja Nikole, nakon čega obavlja najviše državne dužnosti u Crnoj Gori i Srbiji. Između 1907. i 1911. u Bugarskoj je pripremao teren za srpsko-bugarski sporazum. U Crnu Goru se vraća 1912, kao šef kabineta kralja Nikole. Od 1913. do 1914. delegat Crne Gore na Londonskoj konferenciji i potpisuje u Londonu mir sa Turskom, 28. maja 1913.
Detinjstvo i prvu maldost provodi u Splitu, a samo je školski raspust provodio u Dubrovniku. Godine 1874 kada mu otac Kosta postaje univerzitetski profesor, cela porodica seli u Zagreb, gde Ivo polaže maturu i završava pravni fakultet.
Do 1884 je pripravnik „Kraljevog službenog stola“ u Zagrebu, da bi sudijsku karijeru sledećih pet godina nastavio u Križevcima i Bjelovaru. Prelazi u Zadar 1890, da bi naredne godine otišao u Dubrovnik gde ostaje sedam godina. Posle službovanja u Supetru na Braču i Zadru, završava svoju činovničku karijeru ponovo u Supetru kao kotarski poglavar. Otpušten je bez prava na penziju.
Sledeće četiri godine je dramaturg Hrvatskog zemaljskog kazališta u Zagrebu, danas Hrvatsko narodno kazalište. Od 1911 postaje profesionalni pisac. Pred Prvi svetski rat putuje po Italiji koja mu je bila literarna simpatija i uzor, i u mesta gde su se održavale pozorišne premijere u Beograd, Budimpeštu i Prag.
U aprilu 1912. konte Ivo Vojnović posetio je Beograd. Na povratku iz Beograda u Zagreb izjavio je dopisniku Riječkog novog lista : „ ... Vratio sam se u svoju kuću. Vojnovići su živjeli i umirali slavom i tugom Srbije. ... došao sam i ja, pa mi se činilo kao da nisam nigđe drugđe bio. Ta iz Dubrovnika do Beograda nema nego skok prostora, – a tradicije historije i običaja su još sve žive. Ta koliko sam dragih Dubrovčana našao ! I sjena velikog Orsata Pucića šetala se sa mnom po Kalimegdanu i po Terazijama. Imao sam njegove pjesme u ruci, pa čitao i gledao – i razumio sve. .... Bog me htio nadariti za sve pregaranje života, pokazujuć mi zemlju obećanja (obećana zemlja prim.)!“ [2].
U leto 1914. se vraća u Dubrovnik gde ga austrijske vlasti kao sumnjivog i razglašenog jugoslovenskog nacionalistu hapse i odvode u šibenski zatvor.
Po objavi rata Srbiji 14/28 jula 1914. u Dubrovniku zabranjena je upotreba ćirilice i sva srpska društva. Frankovci su opustošili Dom Dušana Silnog, potopili društveni čamac, skinuli natpis Dušan Silni sa Doma i gimnastičke sprave bacili u more. „Ilustrovani list“ iz Zagreba objavio je 18. jula 1914. na naslovnoj strani 4 fotografije demoliranja Doma Dušana Silnog pod naslovom Demonstracije u Dubrovniku [3]. Delatnost Matice srpske obustavljena je, a pregaoci zatvoreni.
Dva dana kasnije, 16/30. jula 1914, uhapšen je Ivo Vojnović i sproveden u Šibenik, gde je zatvoren zajedno sa Onisimom Popovićem, koji je u Šibeniku i osuđen i obešen.
Zbog vremena provedenog u zatvoru zdravlje Iva Vojnovića teško je narušeno i on se od 1915. godine do kraja života neprestano leči.
Od 1915, po izlasku iz zatvora, gde se i fizički i psihički namučio, utvrđena je i ozbiljna bolest očiju. Leči se u Zagrebu, zatim 1919. u Parizu i Nici. Po povratku najčešće boravi u Dubrovniku odakle gotovo slep odlazi u beogradsku bolnicu gde umire 30. avgusta 1929. godine.
Izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije 18. februara 1924.
Vojnović je ušao u književnost 1880. kada mu August Šenoa u „Viencu“ objavljuje prpovetku Geranijum pod pseudonimom Sergej P. Sledećih 7 godina je isključivo pisao beletrističku prozu. Matica hrvatska mu 1884. objavljuje novele Perom i olovkom pod istim pseudonimom, kao i pripovetku Ksanta dve godine kasnije. Njegova proza je sentimentalno vezana za Dubrovnik i Split gde je proveo svoju ranu mladost kao i lirika Lapadski soneti. Polularnost koju je postigao svojim dramama nepravedno je zapostavila ove prve radove. Prva njegova drama je "Psyche" 1889. U periodu od (1893 — 1900.) prlikom svog prvog dužeg boravka u Dubrovniku piše svoja nabolja dela, dramu Ekvinocij i Dubrovačku trilogiju inspirisane životom njegovog rodnog mesta. Dubrovačka trilogija je zapravo dramska hronika o propasti Dubrovačke Republike u kojima je opisao pad Dubrovačke republike, u istorijskom trenutku ulaska Francuza u Dubrovnik, propast deklasirane vlastele i njeno nesnalaženje u okviru političke i socijalne problematike na prelazu dva veka.
- Geranium, Vienac (1880) I-II
- Perom i olovkom, Zagreb (1884)
- Ksanta, Zagreb (1886)
- Psyche, Zagreb(1889)
- Ekvinocij, Zagreb (1895)
- Dubrovačka trilogija, (Allons enfants!..., Suton, Na taraci) Zagreb (1903)
- Smrt majke Jugovića, Zagreb (1907)
- Gospođa sa suncokretom, Zagreb (1912)
- Lazarevo vaskrsenje, Dubrovnik (1913)
- Akordi, Zagreb (1918)
- Imperatrix, Zagreb (1918)
- Maškerate ispod kuplja, Zagreb (1922)
- Prolog nenapisane drame, Beograd (1929)
- ↑ Prof dr. Dušan Ivanić, profesor nove srpske književnosti na Filološkom fakultetu u Beogradu, priredio je antologiju Pripovijetka srpskih pisaca iz Hrvatske 2005, koju je izdalo Srpsko kulturno društvo Prosvjeta iz Zagreba, a finansijsku podršku dalo i hrvatsko Ministarstvo kulture. Vid. intervju sa prof. dr Dušanom Ivanićem, Ćirilica gluva za latinicu, latinica gluva za ćirilicu, Glas Javnosti, 29.4.2005, http://www.arhiva.glas-javnosti.rs/arhiva/2005/04/29/srpski/K05042801.shtml Arhivirano 2012-04-25 na Wayback Machine-u
- ↑ Prof. S. Roca, Veze Dalmacije sa Beogradom i Srbijom, str. 642, Beogradske Opštinske Novine, br. 7-8, Juli-Avgust 1940, Beograd.
- ↑ Demonstracije u Dubrovniku, Ilustrovani list, br. 29, God. I, 18. srpnja 1914, Zagreb
- Enciklopedija Jugoslavije, tom 8 (Srbija-Ž). Zagreb, Jugoslavenski leksikografski zavod, 1971.
- Mala enciklopedija Prosvete, Opšta enciklopedija (A-Lj). Beograd, Prosveta, 1968.
- Opća enciklopedija Jugoslavenskog leksikografskog zavoda tom 8 (Š-Žva), Zagreb, 1982.
- Prof. dr Dušan Ivanić, Pripovijetka srpskih pisaca iz Hrvatske, Zagreba, Srpsko kulturno društvo „Prosvjeta“, 2005.
