Saint Vincent eta Grenadinak
- Artikulu hau Karibeko estatuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Saint-Vincent».
Saint Vincent eta Grenadinak[1] (ingelesez: Saint Vincent and the Grenadines) Karibe itsasoko ekialdeko estatu burujabe bat da, Antilla Txikietako uharte multzoaren erdialdean kokatua. Askotan, estatu burujabeari besterik gabe Saint Vincent deitzen zaio; baina, estatu horretako lur zati handiena den Saint Vincent uharteaz gainera, haren parte dira Grenadina uharteen iparraldeko bi herenak ere.
| Saint Vincent eta Grenadinak | |||
|---|---|---|---|
| Saint Vincent and the Grenadines | |||
Ereserkia: Saint Vincent Land so Beautiful (en)  | |||
| Goiburua: Pax et justitia (Bakea eta justizia) | |||
| |||
 | |||
| Geografia | |||
| Hiriburua eta hiri handiena | Kingstown 13.17 eta 13.15527,-61.23 eta -61.22742 parametroa ez da «latitude,longitude» baliozkoa | ||
| Azalera | 389 (201.) | ||
| Punturik altuena | La Soufrière | ||
| Punturik sakonena | Karibe itsasoa (0 m) | ||
| Kontinentea | Ipar Amerika | ||
| Mugakideak | Venezuela | ||
| Administrazioa | |||
| Gobernu-sistema | Monarkia parlamentarioa | ||
| Saint Vincent eta Grenadinetako monarka | Charles III.a Erresuma Batukoa | ||
| Prime Minister of Saint Vincent and the Grenadines (en) | Ralph Gonsalves (en) | ||
| Legebiltzarra | House of Assembly of Saint Vincent and the Grenadines (en) | ||
| Harreman diplomatikoak |  Ikusi mapa Wikidatan | ||
| Zeren kide | ikusi
| ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 109.897 | ||
| Dentsitatea | 282,51 bizt/km² (39.) | ||
| Hizkuntza ofizialak | ikusi
| ||
| Erabilitako hizkuntzak | ikusi
| ||
| Ezkontzeko adina | gizonezko: 16 emakumezko: 15 | ||
| Emankortasun-tasa | 1,974 (2014) | ||
| Eskolaratu gabeko umeak | 1.194 (2010) | ||
| Bizi-itxaropena | 73,179 (2016) | ||
| Giza garapen indizea | 0,751 (2021) | ||
| Ekonomia | |||
| BPG nominala | 789.629.629,62963 $ (2017) | ||
| BPG per capita | 7.145 $ (2017) | ||
| BPG erosketa botere paritarioa | 1.293.396.444 nazioarteko dolar (2017) | ||
| BPG per capita EAPn | 11.769,17 nazioarteko dolar (2017) | ||
| BPGaren hazkuntza erreala | 1,8 % (2016) | ||
| Erreserbak | 182.046.079 $ (2017) | ||
| Inflazioa | 1,3 % (2016) | ||
| Historia | |||
| Sorrera data: 1979 | |||
| Bestelako informazioa | |||
| Aurrezenbakia | +1784 | ||
| ISO 3166-1 alpha-2 | VC | ||
| ISO 3166-1 alpha-3 | VCT | ||
| Ordu eremua | ikusi
| ||
| Elektrizitatea | 230 V. 50 Hz.NEMA 1-15 (en) , europar loki, Type E (en) , BS 1363 (en) , AS/NZS 3112 (en) eta Type K (en) | ||
| Internet domeinua | .vc | ||
| gov.vc | |||
Kingstown du hiriburu eta portu nagusi. Saint Vincent eta Grenadinak britainiar kolonia izan ziren (independentzia lortu zuen 1979ko urriaren 27an), eta gaur egun nazioarteko erakunde hauetako kide da: Ekialdeko Karibeko Estatuen Erakundea, Karibeko Erkidegoa, britainiar Nazioen Mankomunitatea, Ameriketarako Bolibartar Aliantza eta Latinoamerikako eta Karibeko Estatuen Erkidegoa (CELAC).
Demografia
aldatuSaint Vincent eta Grenadinetako biztanleen erdia baino gehiago esklabo beltzen ondorengoak dira, XVII. mendean azukre kanaberadietan lan egitera Afrikatik eramandako; badira, halaber, mulatoak, eta europar eta asiar batzuk. Bertako jatorrizko leinua karibe leinua zen, baina banaka batzuk baino ez dira geratzen, eta oso gutxi dira, halaber, karibeen eta esklabo beltzen arteko nahasketaren ondorengo karibe beltzak ere. Erlijioz protestanteak dira gehienak (anglikanoak eta metodistak), eta gainerakoak katolikoak dira. Hizkuntza ofiziala ingelesa da, baina frantsesetik eratorritako dialekto kreole bat eta ingelesetik eratorritako beste bat ere (pidgin ingelesa) erabiltzen dituzte. Osasun egoera, oro har, ona da, eta bizi itxaropena 73,8 urtekoa da batez beste. Biztanleen gehiengoa, % 90 inguru, Saint Vincenten bizi da, Kingstown hiriburuaren inguruan batez ere.
Ekonomia
aldatuSaint Vincent eta Grenadinetako ekonomia ahula da. Nekazaritza da bertako ekonomia jarduera nagusia, batez ere bananaren ekoizpena. Ekoizpen bakar batera mugatuta dago ia erabat, ordea, eta ekoizpen horrekiko mendekotasuna izan da, hain zuzen ere, Saint Vicent eta Grenadinetako ekonomiaren aurrerapenaren oztopo nagusietako bat; 1994an eta 1995ean, adibidez, ekaitz tropikalek uztaren parte handi bat hondatu zuten eta galera handiak izan zituen herrialdeak. Arrurruz izeneko landarea (maranta arundinacea) ere lantzen da; Saint Vincent da landare horren munduko ekoizlerik handiena. Turismoa gero eta indar gehiago hartzen ari da, Grenadinetan batez ere, bertako edertasun naturalek erakarritako bisitariei esker, eta, horrela, zerbitzuen alorra etorkizunean jarduera garrantzitsua izango dela esan daiteke (dagoeneko zerbitzuetan dihardute uharteetako langile gehienek); datorren hamarraldirako bilakaera ikusgarria izango du turismoak, aurreikuspen guztien arabera. Industriari dagokionez berriz, elikagai industria, zementugintza eta ehungintza dira aipatzekoak, baina aski atzeratua da, oro har, eta gobernuak industria berriak sartzeko egin dituen saioek ez dute arrakasta handirik lortu. Arazo nagusietako bat langabezia da, %35-40 inguruko tasarekin (1994an); biztanleko nazio produktu gordina apala da, 2.500 dolar ingurukoa. Azkenaldi honetan ekonomiaren hazkundeak gora egin du (%4, 1998an), batez ere eraikuntzaren eta turismoaren bizitasunari esker. Dena dela, azpimarratzekoa da turismoaren eta beste jarduera batzuen eraginez ingurumenean sortzen ari diren arazoak, etorkizunean kalte handia egin dezaketelako; kostaldeko urak kutsatzen ari dira, yateen isuri pozoitsuen ondorioz batez ere, eta zenbait lekutan bainua debekatzerainoko kutsadura eragin dute.
Gobernua eta administrazioa
aldatuSaint Vincent eta Grenadinak estatua monarkia konstituzional bat da. 1979az gero da herrialde burujabea (ordukoa du konstituzioa, eta 1986an berridatzia) eta Commonwealth erakundearen barruan dago; horrenbestez, estatuburua Britainia Handiko erregea edo erregina da, eta gobernadore batek egiten ditu haren ordezkoak. Gobernadoreak izendatzen du gobernuburua edo Lehen ministroa, gehiengoa duen alderdi politikoaren burua. Lehen ministroak Biltzarreko Ganberaren mende agintzen du; ganbera hori osatzen duten 21 kidetatik 6 gobernadoreak aukeratzen ditu Lehen ministroaren aholkuei jarraituz, eta oposizioko buruak parte hartzen du bertan. Lurralde antolaketari dagokionez, 6 administrazio barrutitan (parrokia edo parish) banatuta dago herrialdea:
| Parrokia | Azalera (km²) | Biztanleria (2000) | Hiriburua |
|---|---|---|---|
| Charlotte | 149 | 38.000 | Georgetown |
| Grenadinak | 43 | 9.200 | Port Elizabeth |
| Saint Andrew | 29 | 6.700 | Layou |
| Saint David | 80 | 6.700 | Chateaubelair |
| Saint George | 52 | 51.400 | Kingstown |
| Saint Patrick | 37 | 5,800 | Barrouallie |
Historia
aldatu
1498ko urtarrilaren 22an Kristobal Kolon Saint Vincentera iritsi zenean karibe amerindiarrak bizi ziren uhartean. Dena dela, XVIII. mendea arte europarrak ez ziren uhartean finkatu. Aitzitik, 1675ean, hondoa jo zuen itsasontzi bateko afrikar esklabo batzuk iritsi ziren uhartera, eta karibeen artean bizi izan ziren. Uharteen jabetasuna zela eta, frantsesak, britainiarrak eta holandarrak elkarren lehian izan ziren, harik eta, 1763an, Parisko Itunak britainiarren mendean utzi zituen arte. Hala, 1773an, britainiarrak uhartean finkatu ziren. 1795ean, frantsesen laguntzaz, karibeak matxinatu egin ziren; britainiarrek karibeak menderatu eta Hondurasko golkoko uharteetara egotzi zituzten. Gainerako karibe gehienak Soufrière sumendiaren 1812. eta 1902. urteetako eztandetan hil ziren. Hasieran kotoia lantzen bazen ere, britainiarrek azukre kanabera sartu zuten uhartean, eta Afrikako esklaboak erabili zituzten kanaberadietan lan egiteko. 1834an esklabotasuna debekatzeak langile kopurua urritu zuen; hala, XIX. mendearen azken urteetan, Portugalgo eta Indiako langileak iritsi ziren. Bestalde, XIX. mendearen bigarren erdian azukrearen prezioak behera egin zuen, eta hari jarraitu zitzaion krisi ekonomikoak mendearen amaia arte iraun zuen; horrez gainera, 1898ko haize-erauntsiak eta sumendiaren 1902ko eztandak hazkundea galarazi zuten. 1958an Mendebaldeko Indien Federazioan sartu zen, baina handik lau urtera, federazioa desegin zenean, Britainia Handiarekin elkartutako estatu bilakatu zen. 1979ko urriaren 27an, Saint Vincent eta Grenadinak herrialdeak burujabetasuna erdietsi zuten, eta Commonwealth erakundearen barruan gelditu ziren. Lehenengo hauteskundeak Saint Vincenteko Langileen Alderdiak irabazi zuen, Milton Catoren buruzagitzapean. Lehenengo urteetan indarkeria politikoa nagusitu zen, baina 1984ko hauteskundeetan, James Fitz-Allen Mitchellen Alderdi Demokratiko Berriak irabazi ondoren, baretu egin zen egoera, eta, besteak beste, Grenadinen banakuntzarako saioak ezereztu ditu. 1998an, James Fitz-Allen Mitchellek ordu arteko hauteskunde guztiak irabaziak zituen. Bere politikaren ardatz nagusiak hauek izan ziren: langabeziari aurre egiteko nekazaritza eraberritzea eta Karibe ekialdeko estatuen arteko loturak estuagotzea, Karibe ekialdeko estatuen erakundearen bidez. 2001eko hauteskundeetan, Fitz-Allen Mitchellek agintea galdu eta Ralph Gonsalves izendatu zuten Lehen Ministro. 2005ean, Gonsalvesek berriz irabazi zituen hauteskundeak.
Erreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2021-1-25 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q757
Multimedia: Saint Vincent and the Grenadines / Q757
