Eusko Jaurlaritza

Eusko Jaurlaritza
Datuak
Izen ofiziala	Gobierno Vasco eta Eusko Jaurlaritza
Mota	autonomia-gobernua eta erakundea
Herrialdea	Espainia
Agintea
Lehendakaria	Imanol Pradales
Egoitza nagusi	Eusko Jaurlaritzaren egoitza;
Prentsa-organoa	Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria
Osatuta	Ekonomia, Lan eta Enplegu Saila ; Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Saila ; Gobernantza, Administrazio Digital eta Autogobernu Saila ; Hezkuntza Saila ; Kultura eta Hizkuntza Politika Saila ; Ogasun eta Finantza Saila ; Osasun Saila
Ekonomia
Aurrekontua	11.750.000.000 € (2020)
Historia
Sorrera	1980
Ordezkatzen du	Lehenbiziko Eusko Jaurlaritza eta Eusko Kontseilu Nagusia
	webgune ofiziala;

Eusko Jaurlaritza Euskal Autonomia Erkidegoko gobernua da, hau da, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa herrialdeetan du eskumena. Eusko Jaurlaritzaren egoitza nagusia Arabako hiriburu Gasteizko Lakua auzoan dago; hortik dator maiz Lakuako Gobernua ezizenez ere aipatzea.

Jaurlaritzaren burua lehendakaria da (gaur egun, Imanol Pradales), eta bizileku edo egoitza ofiziala Gasteizko Ajuriaenea jauregian du. Eusko Jaurlaritzaren kontrola daraman erakundea edo parlamentua Eusko Legebiltzarra da, eta orobat lehendakaria aukeratzen duena. Legebiltzarraren egoitza ere Gasteizen dago.

Historia

Lehenbiziko Eusko Jaurlaritza

Artikulu nagusia: «Lehenbiziko Eusko Jaurlaritza»

Eusko Jaurlaritza 1936an sortu zen, Espainiako Gerra Zibilaren garaian, eta aurreneko lehendakaria Jose Antonio Agirre izan zen. Lehenbiziko Eusko Jaurlaritzaren nahiz Lehendakaritzaren egoitza Bilboko Carlton hotelan egon zen. Eraikin hau 1919an Manuel Maria Smith arkitektoak diseinatu zuen eta Euskal Herriko Historia Garaikidearen gizarte eta kultur gertakizun garrantzitsu ugariren lekuko izan da, gaur egun Bilboko eraikin nabarmenetako bat delarik.

Autonomiak, ordea, ez zuen luze iraun: Francisco Francoren altxamendua nagusitu zenean, bertan behera gelditu ziren Euskadiko eta Kataluniako autonomia estatutuak.

Lehenengo Eusko Jaurlaritzaren programa

«

Herriaren nahiei jaramon eginez eta espainiar Errepublikako Gorteek onarturiko Euzkadiko autonomia Estatutuan agertzen diren aginduak betez, behin-behineko Eusko Jaurlaritza osatu berri honek euskal herritarrei bere jardueraren programako puntu garrantzitsuenak agertu nahi dizkio; eta Jaurlaritza eratzen duten alderdi guztiek bat egiten duten zentrua izanik, premiazko helburutzat garaipena lortzea eta bakea ezarri eta antolatzea duela adierazten du gerra Kabinete moduan, hitzak berak duen esanahi osoa kontutan izanda.

Beraz:

Euskal herritar guztien banakako eta gizarteko eskubideak errespetatu eta bermatuko ditu eta, horren ondorioz, baita erlijio sinismen eta elkarte guztiak, elkarte horietako kideen eta euren ondasunen segurtasuna, betiere Konstituzioak ezartzen dituen aginduak kontutan hartuta. Izaera erlijiosoak ez die errurik kenduko legearen aurkako ekintza politikoetatik sortzen diren erantzukizunei.

Behin-behineko Eusko Jaurlaritza bere lehendakariaren eta Defentsa Sailaren bitartez zuzenduko du gerra, aginte bakarra ezarriko du eta justizia militarraren kodera lotuta dauden milizia guztiak albait lasterren militarizatuko ditu (...).

Eusko Jaurlaritzak zorrotz eutsiko dio ordena publikoari eta beharrezkoa balitz neurri gogorrak eta bereziak hartuko ditu (...).

Ahalik eta arinen hasiko da foru ertzaintza eratzen; gaur egungo beharrizanei erantzuteko antolatuta dagoen eta modernoa eta eraginkorra den ertzaintza (...).

»

—1936ko estatutua et Eusko Jaurlaritza. Agintaritzaren egitasmoa, Gernikan, 1936ko urriak 7, Jose Antonio Agirrek eta bere aholkulariek sinatuta

Erbestea

Behin Bilbo eta jada Euskal Herria osoa frankisten esku erorita, Eusko Jaurlaritzak bere egoitza Kataluniako Bartzelona hiriburura lekualdatzea erabaki zuen. Lehenbiziko egoitza, aurretik Eusko Jaurlaritzak Gràcia pasealekuan zuen Euskal Herriko Errefuxiatuen Babesetxea izan zen; ondoren eta behin-behinekoz, Kataluniako Generalitateak eskeinitako Pedralbesko jauregian kokatu zen. Egoera hura frankistek Bartzelona hartu eta Eusko Jaurlaritzak Frantziara ihes egin behar izan zuen arte luzatu zen.^[1]

Eusko Jaurlaritzaren lehen erbestealdiko egoitzan, Bartzelonako Gràcia pasealekuan jarritako oroigarri plaka.

Erbesteratutako hainbat abertzaleen ekimenari esker Frantziako Paris hiriburuaren erdiguneko Rue Marceau karrikako 11. zenbakian zegoen jauregi bat erosi zen, bertan erbesteko Eusko Jaurlaritzaren egoitza kokatu zelarik.^[2]

1940ko maiatzean naziak Parisera sartzearekin batera, egoitza ezeztatu eta ondoren frankistek okupatu eta haien poliziaren egoitza bilakatu zuten. Halere, Ardatzeko potentziek Bigarren Mundu Gerra galtzeak Eusko Jaurlaritza Rue Marceau karrikara itzultzea ahalbideratu zuen.^[2]

Egokiera hartan jarraitzea ezinezkoa izan zitzaien. Espainiako Bigarren Errepublikaren jabegoak euren jabetzara iragateko zioen lege frankista bati jaramon eginez, 1951ko ekainaren 28an Frantziako Gobernuak Eusko Jaurlaritzaren egoitza zegoen jauregia husteko agindua eman zuen, horri Espainia frankistak Frantziako Gobernuari eginiko presio indartsuari gehitu zitzaion, ondorioz huste agindua finkoa eta atzerapausorik gabea bihurtu zen. Jose Antonio Agirreren zioenez bere bizipen lazgarrienetako bat jauregi honen desjabetzearena izan zen. Ordu ezkero Espainiako Gobernuak ez dio inoiz Eusko Jaurlaritzari jauregi honen jabetzarik itzuli, eta 1991n Cervantes Institutuaren Parisko egoitza han ipini zuen.^[2]

Gero, erbesteko Eusko Jaurlaritza hartako kide batzuek Parisko Rue Singer karrikako 48. zenbakian egoitza berri bat topatu zuten, erbesteko egoitza ofiziala leku segurura aldatzeko asmoz. 1965an etxebizitza berriak eraikitzeko erauziko zuten hiru solairuko etxalde zahar bat zen. 1979ko abenduaren 15eko Eusko Jaurlaritzaren Euskal Herriratze arte Rue Singer kaleko 50. zenbakiko sotoa Jesus Maria Leizaola lehendakariaren exekutiboaren kokalekua izan zen.^[2]

Gaur egun

Franco hil eta diktadura amaitu zenean, trantsizio garaia ireki zen Espainian, eta handik pixka batera Gernikako Estatutua onartu zen. Ondorioz, 1979an, berriro abian jarri zen Eusko Jaurlaritza, eta Carlos Garaikoetxea lehendakari aukeratu zuten. 1980an Eusko Jaurlaritzaren egoitza Gasteiz hirian ezarri zen. Euskal Autonomia Erkidegoaren izaeraz, 2018ko maiatzean ETA desegiteko unean, Iñigo Urkullu EAEko lehendakariak Jean-René Etxegarairi adierazi zion bera dela "Euskal Herrian dagoen lehendakari bakarra".^[3] 2019ko martxoan, Jon Darpon Osasuneko sailburuak dimisioa eman zuen, Osakidetzako krisia zela-eta legebiltzarrak hura gaitzetsi baino lehenago.^[4]

Egoitzak

Sakontzeko, irakurri: «Eusko Jaurlaritzaren nazioarteko harremanak»

1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutuak agintzen duen bezala, Eusko Jaurlaritzaren egoitza nagusiak Gasteizen daude, EAEko hiriburua delako.^[5] Eusko Jaurlaritzak honako egoitzak ditu Gasteizen:

Egoitza Nagusia

Eusko Jaurlaritzaren Egoitza Nagusia (Gasteiz, Araba)

Legebiltzarra

Eusko Legebiltzarraren eraikina (Gasteiz, Araba)

Lehendakaritza

Ajuriaenea (Gasteiz, Araba): Eusko Jaurlaritzako lehendakariaren egoitza eta bizileku ofiziala.
Lehendakaritza (Gasteiz, Araba): Izen bereko erakundearen egoitza.

Lurralde ordezkaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Arabako ordezkaritza (Gasteiz, Araba)
Eusko Jaurlaritzaren Bizkaiko ordezkaritza (Bilbo, Bizkaia)
Eusko Jaurlaritzaren Gipuzkoako ordezkaritza (Donostia, Gipuzkoa)

Bestelakoak

Artatza jauregia (Leioa, Bizkaia)
Bizkaia Plaza eraikina (Bilbo, Bizkaia)

Gaur egungo gobernua

XI. Legealdia (2016ko azaroaren 24tik - gaur egun arte)

Sakontzeko, irakurri: «2016tik 2020rako Eusko Jaurlaritza»

Eusko Jaurlaritzak hamaika sailetan banatuak ditu bere eginkizunak (lehendakaritzaz gain). Sail bakoitzaren buru, sailburu bat dago:

2016tik 2020rako Eusko Jaurlaritza

Saila	Sailburua	Alderdia	Oharrak
Lehendakaritza	Iñigo Urkullu	EAJ
Gobernantza Publikoa eta Autogobernua Gobernuko bozeramailea	Josu Erkoreka	EAJ
Lana eta Justizia	Maria Jesus San Jose	PSE-EE
Ekonomiaren Garapena eta Azpiegiturak	Arantza Tapia Otaegi	EAJ
Segurtasuna	Estefania Beltran de Heredia	EAJ
Ogasuna eta Ekonomia	Pedro Azpiazu	EAJ
Osasuna	Nekane Murga	Independentea	Jon Darpon Sierra ordezkatu zuen
Hezkuntza	Cristina Uriarte Toledo	Independentea
Kultura eta Hizkuntza Politika	Bingen Zupiria	EAJ
Ingurumena, Lurralde Antolaketa eta Etxebizitza	Iñaki Arriola	PSE-EE
Enplegua eta Gizarte Politikak	Beatriz Artolazabal	EAJ
Turismoa, Merkataritza eta Kontsumoa	Sonia Pérez	PSE-EE	Alfredo Retortillo ordezkatu zuen

Garai eta Legealdiak

Sakontzeko, irakurri: «Eusko Jaurlaritzaren legealdiak»

Lehendakariak

Legegintzaldia	Lehendakaria	Alderdia	Oharrak
Errepublika eta Diktadura garaian
1936-1960	Jose Antonio Agirre Lekube	EAJ	Erbestean 1937-1960
1960-1979	Jesus Maria Leizaola Sanchez	EAJ	Erbestean 1979 arte
Trantsizio demokratikoa
1978-1979	Ramon Rubial Cavia	PSE	Eusko Kontseilu Nagusiko presidentea
1979-1980	Carlos Garaikoetxea	EAJ	Eusko Kontseilu Nagusiko presidentea
Gernikako Estatutua
I. (1980-1984)	Carlos Garaikoetxea Urriza	EAJ
II. (1984-1985)	Carlos Garaikoetxea Urriza	EAJ	Kargua utzi zuen EA sortzerakoan
II. (1985-1986)	José Antonio Ardanza Garro	EAJ	1985ean izendatua
III. (1986-1990)	José Antonio Ardanza Garro	EAJ
IV. (1990-1994)	José Antonio Ardanza Garro	EAJ
V. (1994-1998)	José Antonio Ardanza Garro	EAJ
VI. (1998-2001)	Juan José Ibarretxe Markuartu	EAJ	1999an izendatua
VII. (2001-2005)	Juan José Ibarretxe Markuartu	EAJ
VIII. (2005-2009)	Juan José Ibarretxe Markuartu	EAJ
IX. (2009-2012)	Patxi Lopez Alvarez	PSE-EE
X. (2012-2016)	Iñigo Urkullu Renteria	EAJ
XI. (2016-gaur egun)	Iñigo Urkullu Renteria	EAJ

Sariak

Eusko Jaurlaritza ondorengo sariak eta goraipeman ematen ditu:

Erreferentziak

↑ (Gaztelaniaz) «Esta era la situación en la que se produjo la decisión de trasladar la sede del Gobierno vasco a Barcelona, una situación marcada por los esfuerzos de racionalizar y mejorar la asistencia a los refugiados, por la llegada de una nueva oleada de vascos desde Francia y, tras los violentos enfrentamientos de mayo, por una mayor centralización de la política republicana. Como sede se eligió el mismo palacete en el Paseo de Gracia que había albergado a la Delegación, que cesó en sus funciones al ser absorbidos sus departamentos por las carteras correspondientes del gobierno. La presidencia se estableció en el palacio de Pedralbes [...].»
Tan lejos, tan cerca. El Gobierno Vasco en Barcelona y las complejas relaciones entre el nacionalismo vasco y catalán. Ludger Mees, EHU.
↑ ^a ^b ^c ^d Egoitzak. Lehendakaritza.
↑ (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2018-05-04). «Urkullu censura a Etchegaray en una entrevista a ‘Sud-Ouest’» naiz: (Noiz kontsultatua: 2018-05-05).
↑ Press, Europa. (2019-03-14). «Darponek dimisioa eman du» www.europapress.es (Noiz kontsultatua: 2019-03-16).
↑ Gernikako Estatutua. Eusko Jaurlaritza (Noiz kontsultatua: 2010-10-25).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Gasteiz

Eusko Jaurlaritzaren webgunea (Gaztelaniaz)

Datuak: Q2554299
Multimedia: Basque Government / Q2554299

[1] (Gaztelaniaz) «Esta era la situación en la que se produjo la decisión de trasladar la sede del Gobierno vasco a Barcelona, una situación marcada por los esfuerzos de racionalizar y mejorar la asistencia a los refugiados, por la llegada de una nueva oleada de vascos desde Francia y, tras los violentos enfrentamientos de mayo, por una mayor centralización de la política republicana. Como sede se eligió el mismo palacete en el Paseo de Gracia que había albergado a la Delegación, que cesó en sus funciones al ser absorbidos sus departamentos por las carteras correspondientes del gobierno. La presidencia se estableció en el palacio de Pedralbes [...].»
Tan lejos, tan cerca. El Gobierno Vasco en Barcelona y las complejas relaciones entre el nacionalismo vasco y catalán. Ludger Mees, EHU.

[egoitzak-2] Egoitzak. Lehendakaritza.

[3] (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2018-05-04). «Urkullu censura a Etchegaray en una entrevista a ‘Sud-Ouest’» naiz: (Noiz kontsultatua: 2018-05-05).

[4] Press, Europa. (2019-03-14). «Darponek dimisioa eman du» www.europapress.es (Noiz kontsultatua: 2019-03-16).

[5] Gernikako Estatutua. Eusko Jaurlaritza (Noiz kontsultatua: 2010-10-25).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]