Συναντηθήκαμε ένα μεσημέρι Παρασκευής, σε μια αυλή με χρώματα τερακότας και μπλε. Την είδα να κάθεται με ένα ριγέ κοστούμι και μεγάλα γυαλιά, μια φιγούρα που θυμίζει Jarvis Cocker. Ψηλόλιγνη, νωχελική, μια ευγενική φυσιογνωμία που, όσο προχωρούσε η συζήτηση μας, άναβαν και τα μάτια της.
Η Bipolia μοιάζει βγαλμένη από μια άλλη εποχή, χωρίς να μου είναι σαφές αν αυτή η εποχή βρίσκεται στο παρελθόν ή το μέλλον. Το άλμπουμ της There, I said it, όμως, που κυκλοφόρησε 30 Οκτωβρίου από την Veego Records, είναι ένα απόλυτα σύγχρονο άλμπουμ. Χρησιμοποιώντας τον ευρέως διαδομένο στο εξωτερικό (πετυχημένο) συνδυασμό πυκνού spoken word και βραδυφλεγούς post-punk μιλά με ευαισθησία και λιγάκι σαρκασμό για τις μύχιες σκέψεις και τα πολύ προσωπικά βιώματα της δημιουργού του.
Η ίδια περιγράφει τις πρώτες μέρες μετά την κυκλοφορία ως ανάλαφρες, σε σχέση με ό,τι ζούσε πριν.
Άρχισε να βγαίνει ο ενθουσιασμός μου δειλά δειλά, Είμαι αγχώδης και μέχρι την τελευταία στιγμή δεν ήμουν σίγουρη αν θα έβγαινε ο δίσκος. Πραγματικά νιώθω ότι κάτι φεύγει από μένα. Νιώθω ότι μέσα μου γίνονται διάφορες διεργασίες αποχωρισμού. Ειδικά τις προηγούμενες εβδομάδες ήμουν σε μια πολύ μπερδεμένη κατάσταση. Όμως τώρα νιώθω ενθουσιασμό που θα φτάσει σε καινούρια αυτιά.
Ως τώρα έπαιζες κυρίως στο δρόμο, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Λονδίνο. Αναρωτιέμαι τι άλλαξε και από ένα άτομο που παίζει μουσική στο δρόμο αποφάσισες να δημιουργήσεις κάτι συμπαγές που θα βρίσκεται εκεί έξω για να το ανακαλύψει όποιο άτομο θέλει σε οποιαδήποτε στιγμή.
Η αλήθεια είναι πως όταν ήμουν 18 ή 19 χρονών είχα φτιάξει ένα «άλμπουμ», ας το πούμε έτσι, το οποίο είχα γράψει σε CD και το πουλούσα στο δρόμο. Αυτό δεν πήγε πολύ καλά! Ούτε το ίδιο το format λειτούργησε, αλλά ήταν μια εμπειρία μου με αποθάρρυνε. Το να παίζω στο δρόμο είναι η δουλειά μου, το κάνω περίπου τέσσερα χρόνια. Και εκείνη την περίοδο θυμάμαι πως είχα απομακρυνθεί λιγάκι από το δημιουργικό κομμάτι, γιατί έπαιζα 4-5 μέρες την εβδομάδα, κυρίως cover που θα μπορούσαν να προσελκύσουν κόσμο. Έτσι είχαν μπλεχτεί λιγάκι οι προτεραιότητες μου. Συνέχισα να γράφω όταν ήρθε η πρώτη καραντίνα, γιατί αναγκαστικά κλείστηκα μέσα. Αυτό όμως που άλλαξε τα πράγματα ήταν ότι στο δρόμο γνώρισα τον Ανδρέα Μητρέλη της Veego Records. Ενώ ακόμη έγραφα, είχα παρατήσει την ιδέα του να φτιάξω κάτι άλλο, και δεν ήθελα να εμπλακώ με δισκογραφικές, Μου φαινόταν πολύ δύσκολο όλο αυτό, κρατούσα μία αμυντική στάση, αλλά ο Ανδρέας πολύ σταδιακά με βοήθησε να εμπιστευτώ τον εαυτό μου και να αρχίσω να πιστεύω πάλι σε όλο αυτό. Γενικά, νομίζω πως είναι πολύ δύσκολο να είσαι αφοσιωμένος σε όλο αυτό αν δεν είσαι σε μια θέση που να έχεις τα μέσα να το κάνεις.
Θα συνεχίσεις να παίζεις στο δρόμο τώρα που βγήκε το άλμπουμ σου;
Πρέπει! Μερικές φορές δεν θέλω, αλλά το βλέπω εντελώς σαν δουλειά. Βιοπορίζομαι από αυτό και τις μεταξοτυπίες που φτιάχνω και πουλάω διαδικτυακά. Πλέον το κάνω πιο αραιά, κυρίως στην Κυψέλη και τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, αλλά όχι στην Ερμού όπως παλιότερα.
Θα σταθώ στην αναφορά σου στην καραντίνα. Έχει περάσει ήδη τόσος καιρός από το ξέσπασμα της Covid-19, όμως ακόμη κουβαλάμε μέσα μας το βάρος όσων συνέβησαν. Που σε πέτυχε η καραντίνα; Πώς πέρασες εκείνη την περίοδο;
Αρχικά στη Θεσσαλονίκη κι έπειτα στο Λονδίνο. Ήταν αρκετά δύσκολο, γιατί είχα εγκατασταθεί στην Αγγλία το καλοκαίρι, ήταν κάπως ανοιχτά τα πράγματα, ξεκίνησα να παίζω κι είχα πάρει μια φοβερή ενέργεια. Κι έπειτα έκλεισαν τα πάντα και δεν υπήρχε τίποτα. Θυμάμαι να κυκλοφορώ στα πάρκα μόνη μου κάτω από αυτό τον γκρι ουρανό που δεν άλλαζε ποτέ. Αλλά πέρα από αυτό υπήρχε κάτι πολύ σημαντικό που άλλαξε τον τρόπο που έκανα ως τότε τα πράγματα. Μαζί με ένα φίλο μου είχαμε φτιάξει ένα στούντιο στην αυλή του και εκεί ξεκίνησα να κάνω το πρώτο production και τις πρώτες μου μεταξοτυπίες. Τις αναμνήσεις από εκείνες τις ημέρες τις θυμάμαι με πολλή χαρά. Έγραφα πάντα σε δωμάτια, αλλά για πρώτη φορά είχα ένα χώρο που μπορούσα να μένω ως το πρωί και να γράφω και να δοκιμάζω πράγματα. Αλλά κάποια στιγμή δεν άντεχα να είμαι άλλο εκεί. Το Bromley είναι μάλιστα μια μικροστική περιοχή με υποβόσκοντα ρατσισμό, που βέβαια στηρίζει τη Brit Pop - όταν έπαιζα Oasis πάντα υπήρχε μεγάλος ενθουσιασμός από το κοινό. Ήθελα όμως να φύγω, να πάω στο Brighton ή στο Hastings. Επειδή όμως ο εχθρός μου είναι το να βρω μία συμβατική δουλειά, δεν μπορούσα να ανταποκριθώ στο κόστος ζωής. Κι έτσι αποφάσισα να γυρίσω στην Αθήνα για να παίξω εδώ το καλοκαίρι. Και τελικά έμεινα.
Είσαι ευχαριστημένη από την απόφαση αυτή;
Ναι, ναι. Ειδικά τον τελευταίο χρόνο έχω γνωριστεί με ανθρώπους που είναι πολύ σημαντικοί για εμένα. Υπάρχουν πάρα πολλά που με δυσκολεύουν εδώ αλλά οι άνθρωποι είναι πολύ σημαντικοί και δεν το είχα καταλάβει. Προηγουμένως λειτουργούσα πολύ σαν μονάδα, τόσο μουσικά όσο και στη ζωή μου. Κι εδώ έχω κάνει φιλίες αλλά έχω επίσης ακούσει πράγματα κι έχω συνδεθεί με τρόπους που δεν μπορούσα να το κάνω στην Αγγλία. Εκεί υπάρχει φοβερός όγκος πληροφορίας και ανταγωνισμός.
Προηγουμένως αναφέρθηκες στους Oasis. Τι άλλο παίζεις στο δρόμο;
Έχω αλλάξει λιγάκι το τι παίζω στο δρόμο. Παλιότερα έπαιζα Oasis, Arctic Monkeys, The Strokes με προηχογραφημένα μέρη. Τώρα παίζω πιο χαλαρά κομμάτια, τύπου Lana Del Rey, Joy Division σε πιο lounge covers, Leonard Cohen, New Order, Mazzy Star, ακόμη παίζω Arctic Monkeys... Πάντα ξεκινάω με το “It feels like we only go backwards” των Tame Impala. Δηλαδή κυρίως τα πιο γνωστά κομμάτια όλων των παραπάνω, αλλά αυτά που αρέσουν και σε εμένα – δεν θα έπαιζα κάτι που δεν μου αρέσει. Επίσης παίζω και κάποια δικά μου κομμάτια σε ακουστική εκδοχή.
Και στο σπίτι τι ακούς;
Το «Αγάπη μου επικίνδυνη» από Στράτο Διονυσίου (γέλια). Μου συμβαίνει το εξής, καμιά φορά κολλάω με ένα κομμάτι και το ακούω κάθε μέρα. Αλλά γενικά τον τελευταίο καιρό ακούω Sleaford Mods, που τους ακούω από πάντα, Aldus Harding, τα τελευταία των Amyl and the Sniffers... Τις προάλλες άκουγα Stolen Mic που μου τον είχε προτείνει ένας φίλος. Ενώ δεν ακούω πολύ hip hop, μου άρεσε πολύ στιχουργικά. Γενικά το τελευταίο διάστημα ενδίδω στις ένοχες απολαύσεις μου.
Σου έκανα την ερώτηση αυτή προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσω τις επιρροές του δίσκου σου.
Και FKA Twigs ακούω! Μου αρέσει πάρα πολύ.
Όταν κανονίζαμε αυτή εδώ την συνάντηση, μου έστειλες τους στίχους των κομματιών σου, καθότι είναι πολύ σημαντικό μέρος της δημιουργικής σου διαδικασίας. Πώς γράφεις ένα κομμάτι;
Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι στίχοι και η μουσική έρχονταν μαζί, όπως στο "A man who lives inside me" και "Destroy my life", που είναι και τα πιο παλιά κομμάτια του δίσκου. Γενικά τα κιθαριστικά κομμάτια ή αυτά που γράφω στα keyboards δημιουργούνται έτσι. Από την άλλη, έχω πολλά γραπτά, έχω ένα κολάζ από κείμενα και σημειώσεις που γράφω πχ στο λεωφορείο, που όταν ο συγκάτοικός μου πήρε μπάσο άρχισα να πειραματίζομαι με αυτό, και τότε βγήκε το spoken word. Δούλευα πολύ με λούπες σε ένα κανάλι, κι ό,τι περνούσε περνούσε αφιλτράριστο. Νιώθω ότι η άλλη φόρμουλα, με συγχορδίες και κιθάρα κάπως με περιορίζει στο να υπάρχω μελωδικά. Έτσι, στο άλμπουμ συνυπάρχουν αυτές οι δύο σχολές, το πιο κλασσικό indie songwriting και το spoken word που με βοήθησε να πω πράγματα που δεν μπορούσα να εκφράσω αλλιώς. Όχι, τουλάχιστον, με τη φόρμουλα του verse-refrain. Χρειαζόμουν μια μπασογραμμή, όπως στο "Filth".
Το άλμπουμ είναι πολύ πυκνογραμμένο στιχουργικά, και καταπιάνεσαι με πολύ προσωπικά θέματα. Είναι σαν μια βουτιά στα βαθιά. Αμφέβαλλες ποτέ για την κυκλοφορία του;
Ναι, αλλά νιώθω ότι στην Ελλάδα οι άνθρωποι δεν δίνουν ιδιαίτερη σημασία στους στίχους. Και κάπως τελικά κατέληξα να μην το σκέφτομαι πολύ. Αν ήταν στα ελληνικά η σύνδεση θα ήταν αυτόματη και θα γινόταν κάποια συζήτηση. Το να γράφω στα αγγλικά με προστατεύει κάπως… Από την άλλη θέλω και αυτή την έκθεση, θέλω να έρθω αντιμέτωπη με εμένα. Κι αυτό συμβαίνει πιο έντονα στα live, μερικές φορές ακούω αυτά που λέω, κι ενώ ξέρω ακριβώς τι λέω, εκπλήσσομαι με τον εαυτό μου. Νομίζω πως είναι σημαντικό να μου υπενθυμίζω πως αυτό ήθελα να πω. Και το άλμπουμ αυτό είναι: There, I said it. Αυτό ήθελα να πω.
Το βρίσκω τρομερά ανακουφιστικό το ότι υπάρχουν άνθρωποι σαν εσένα που σε ένα non-mainstream πλαίσιο γράφουν για τα βιώματά τους, που ανάγονται και σε ένα κοινωνικό πλαίσιο. Για παράδειγμα γράφεις "DIY is not a choice It’s lack of time, money and encouragement" (Το "φτιάξ' το μόνος σου" δεν είναι επιλογή. Είναι έλλειψη χρόνου, χρημάτων και ενθάρρυνσης).
Ό,τι έχω γράψει στιχουργικά προκύπτει από πράγματα που όντως έχω ακούσει, έχω βιώσει ή έχει συμβεί, ή είναι απαντήσεις που δεν μπόρεσα να δώσω τη δεδομένη χρονική στιγμή. Αυτός ο στίχος είναι μια τέτοια απάντηση, σε μια συζήτηση μέσα στην οποία ένιωθα τρομερά αποξενωμένη. Σχεδόν με ταράσσει το πόσο υπάρχει σαν κατηγορία, σαν genre το DIY. Η ρομαντικοποίηση όλου αυτού με ενοχλεί. Δεν είμαστε όλοι οι καλλιτέχνες στην ίδια φάση, και πρέπει να το υπογραμμίζουμε αυτό. Σίγουρα όλοι ξεκινούμε από διαφορετικές αφετηρίες, αλλά φέρνοντάς το στο προσκήνιο ίσως καταφέρουμε να δημιουργήσουμε τους πόρους ώστε να μπορέσουν περισσότερα άτομα να έχουν πρόσβαση στη δημιουργία. Και δεν είναι μόνο ο οικονομικός παράγοντας, αλλά η ψυχολογική πτυχή του, καθώς επίσης και τις προσλαμβάνουσες στις οποίες μπορεί να έχει πρόσβαση κάποιος ανάλογα με το κοινωνικό του υπόβαθρο.
Αντιλαμβάνομαι πως αναφέρεσαι σε μία «καλλιτεχνική» αποξένωση. Υπάρχουν μέρη ή κοινότητες μέσα στις οποίες αισθάνεσαι ασφαλής και δημιουργική;
Σίγουρα. Οι άνθρωποι μου, όπως είπα και προηγουμένως, παίζουν σημαντικό ρόλο. Μόλις γνώρισα τη Χρυσάνθη Τσουκαλά (PapithedogTv) ένιωσα πως μου άνοιξε ένας καινούριος κόσμος. Η Χρυσάνθη εδώ και χρόνια δημιουργεί πρωτοβουλίες που δίνουν πρόσβαση σε θηλυκότητες, όπως για παράδειγμα τα εβδομαδιαία Female Jams, μέσα από τα οποία έχει δημιουργηθεί μία τρομερή παρέα. Υπάρχει ένα στούντιο που μπορεί να έρθει όποιο άτομο θέλει και να γράψει κάτι, έρχονται ακόμη και άτομα που δεν έχουν παίξει ποτέ μουσική. Μου φαίνεται τρομερό όλο αυτό. Όλες όσες βρισκόμαστε εκεί μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας. Για μένα είναι χρήσιμο να αποκτήσεις την ασφάλεια και μετά να βγεις ξανά στον κόσμο. Οι φίλες μου μου δίνουν φοβερή δύναμη. Αυτό που έχουμε δημιουργήσει εκεί είναι φοβερό, όλες ασχολούμαστε με κάτι καλλιτεχνικό και στηρίζει η μία την άλλη.
Η Χρυσάνθη επίσης μου έδωσε την ευκαιρία να παίξω για πρώτη φορά σε μία μεγάλη σκηνή. Δύο βράδια μετά την πρώτη μας γνωριμία μου πρότεινε να ανοίξω το live των The Callas, στους οποίους παίζει drums. Δεν το κάνουν όλοι οι άνθρωποι αυτό με τόση ευκολία αυτό.
Με το νέο σου άλμπουμ φαντάζομαι θα κάνεις ακόμη περισσότερες ζωντανές εμφανίσεις. Πώς βλέπεις τον εαυτό σου στη σκηνή;
Για μένα τα live είναι μεγάλη υπόθεση. Είναι το μέρος στο οποίο λειτουργώ. Και έρχεται σε μεγάλη αντιδιαστολή με εμένα, επειδή είμαι πολύ εσωστρεφής… Όμως όταν ανεβαίνω πάνω στη σκηνή κάτι με κατακλύζει. Χωρίς να σημαίνει βεβαία πως δεν με δυσκολεύει η διαδικασία. Εκεί πάνω όμως νιώθω γιατί υπάρχω. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα νιώθω πως δεν είμαι τόσο κλειστή και μπορώ και βλέπω πλέον και τον κόσμο, και το απολαμβάνω αυτό. Μ’ αρέσει η παρουσία. Μου αρέσει να είμαι παρούσα, μου αρέσει να βλέπω τους ανθρώπους να είναι παρόντες σε αυτό.
Είναι και στο δρόμο παρόμοια τα συναισθήματα;
Το έχω κάνει τόσες πολλές φορές αυτό, που μου είναι πλέον δύσκολο να το προσεγγίζω έτσι. Μερικές φορές το νιώθω και σωματικά σαν κανονική δουλειά, δηλαδή. Αρκετά συχνά όμως καταφέρνω κι επανέρχομαι, και συνήθως συμβαίνει όταν έρχονται κοντά μου παιδιά, που είναι πολύ γλυκά και με κοιτάζουν με περιέργεια.
Αν σου έλεγαν να φτιάξεις το ιδανικό για εσένα εγχώριο line-up, ποιους καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες θα διάλεγες;
Σίγουρα PapithedogTv, επίσης Dolly Vara, Krista Papista αλλά θα ήθελα να λέει μόνο λαϊκά. Και θα ήθελα και τον Κωνσταντίνο Βήτα αλλά σε κάτι διαφορετικό... Να κλείσει η βραδιά με τον Κ.Β. να παίζει μέταλ. Με τους δικούς του στίχους, όμως.
Θα προσπαθήσω να οπτικοποιήσω τον Κωνσταντίνο Βήτα να παίζει μέταλ, όμως μέχρι να τα καταφέρω, σκέφτομαι τις άλλες τρεις επιλογές σου. Είναι σημαντικό για σένα το queerness, τόσο ως μεθοδολογία όσο και ως εκπροσώπηση στη μουσική; Κι αναρωτιέμαι, θεωρείς πώς εκπροσωπείς μία queer πτυχή της εγχώριας σκηνής;
Θεωρώ σίγουρα πως η ορατότητα είναι πάντα πολύ σημαντική, ιδιαίτερα όταν υποστηρίζεται και από άλλα πράγματα. Η Krista Papista για παράδειγμα κάνει ούτως ή άλλως τρομερή δουλειά. Όταν είδα για πρώτη φορά τη Dolly Vara έπαθα σοκ… Δεν καταλαβαίνεις ακριβώς τι είναι αυτό που σε συγκλονίζει, αλλά το ότι κουβαλούν αυτό το queerness με ένα τρόπο και το εξωτερικεύουν προσθέτει στο αποτύπωμα που αφήνουν.
Δεν ξέρω αν εγώ μπορώ να το φέρω, ξέρω όμως ότι το φέρω. Και όποιο άτομο έχει ασχοληθεί ή προβληματιστεί με αυτό, το πιάνει, ίσως. Γενικά δυσκολεύομαι με τις ταμπέλες και με την εκπροσώπηση όταν γίνεται μέσο ιεραρχίας, όταν δηλαδή χρησιμοποιείται για να ισχυριστεί κανείς πως έχει κάτι καλύτερο να πει. Απλά, επειδή ζούμε λίγα χρόνια, κι επειδή μέσα σε αυτά τα λίγα χρόνια τα πράγματα δεν θα αλλάξουν δραματικά, είναι όντως σημαντικό να μπορείς να πας σε ένα live κι αν είσαι, για παράδειγμα, 14 χρονών, queer, και νιώθεις περίεργα, να μπορείς να δεις ένα ακόμη περίεργο, queer άτομο. Κι εγώ είχα τέτοιες εμπειρίες, που είδα πράγματα, άκουσα στίχους που με έκαναν να αναστοχαστώ. Κι αν αυτό συμβαίνει με εμένα είναι συγκλονιστικό. Οπωσδήποτε, όμως, δεν είναι κάτι επιτηδευμένο. Είναι απλά αυτό που είμαι.
Τι έχεις προγραμματισμένο για το επόμενο διάστημα;
Στις 16 Νοέμβρη έχω ένα μικρό set στο διήμερο φεστιβάλ Αγνός Μαζοχισμός στη Death Disco. Και επίσης δουλεύουμε την παρουσίαση του δίσκου.
Το πρώτο άλμπουμτ της Bipolia There, I said it κυκλοφορεί από την Veego Records.
