Lehm
| Lehm | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Lehm | ||||||||||||||
| Tedoklassifikacii | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Latinankel'ne nimi | ||||||||||||||
| Bos taurus (Linnaeus, 1758) | ||||||||||||||
| Areal | ||||||||||||||
 | ||||||||||||||
|
Lehm om kabjživat, kodihärgan (latin.: Bos taurus) emäč, kadonuden mechärgan (latin. Bos taurus primigenius) kodikoittud toižend. Mülütadas Pall'azsar'vižed-sugukundha (Bovidae).
Lehmän poig om vaza. Kazvanuded poigad: hartak, häčoi, härgvaza (ižačud), lähtan' (emäč). Lehm nimitase lähtan'lehmäks ezmäižen kandandan jäl'ghe. Kandand vedase ühesa kud.
Kazvatadas samha lihad, maidod i nahkoid.
Eloncikl
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Udes sündutadud vaza om 18..45 kg vedutte, 60 kilogrammhasai harvoin. Suguiden tobjan palan lähtanid kazdas viž-seičemevoččehe igähäsai. Živatas oleskeldas alaigäčuikš 7..10 kus sündundan jäl'ghe. Ezmäine äikerdoičendan akt tegese 16-18-kuižes igäs[1]. Kohtusen pordon hätkeližuz jätktase 250−310 päiväd. Täuz'kaznu lehm om 200..600 kg vedutte (tuhaze kilogrammhasai harvas), se om peneb koumandeseks mi härg.
Edel vazan sündutandad lüpsandad ei ole 45..60 päivest. Maidnikan laktacijan pord om 280−320 päiväd vodes. Lehm andab maidon kaikiš surembad lugumärad videnden-kudenden laktacijan aigan, kaik oleleb 9..12 laktacijad elos. Kaikiš enamba levitadud mail'mas golštiniž-frizijan sugun lehm voib antta maidon 10 tuhad litroid vodes, erasti 30 tuhazesai. Lehmäd golliš maiš (Indii, Afrik) anttas maidon vaiše läz üht tuhad litroid vodes — bräd täudub vazan kazvatandan täht. Lehmän igä voib sadas 35 vodhesai harvoin, no 20 vot keskmäras. Kävutadas ižanduses 12..13 vodhesai, 5..10 vot äikerdoičendan täht.
Lehmiden toižendoiden vepsän nimed
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Ajelnus lehm — zavodinu kantta lehm.
- Čirk (toižes znamoičendas) — laih vaza.
- Kuhmoi — sar'vitoi lehm.
- Loukoi — vaugedpäine lehm.
- Lähtan'lehm — kandai (kandanu) lehm ezmäižen kerdan.
- Maho lehm — kandatoi lehm.
- Maidnik — lehm maidod andelmaha.
- Sorokpälehm — lehm kirjavan pänke.
- Tineh — kandai lehm.
Lehmähä sidodud vepsän tärtused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Argaiduz — verotego, lehmän pezend kandandan lopindan jäl'ghe.
- Kim' / Kimaz — lehm om himoituses.
- Kävuda härgiš — lehm om ajelnus.
- Lüpsimpada / Lüpsiragend — astii sadud maidon täht lüpsandan aigan.
- Läbläk — lehmän here.
- N'orkaita — lüspta teravas.
- N'orkutada — lüspta, konz lehm andab vähän maidod.
Lehmähä sidodud vepsän muštatišed da ozoitesed
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Muštatišed
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
- Ak da lehm, mužik da hebo.
- Ei ole kondi vär, a lehm om.
- Hüvä vaza kaht emid imeb, a paha ühten-ki kadotab.
- Kacta kuti lehm udehe kašlihe.
- Lehm tanhal — söm pertiš.
- Mužik ei ole ak, lehm ei ole hebo.
- Papile radod ei ole, ka vazoid ristib.
- Putub kondjale lehm, ka siloi i kargaidab.
- Siloi om aigad heinäd toda, konz lehm om kolnu.
Ozoitesed
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
- Lehm seižub tanhal, sar'ved irdal. (päč lämptäb)
- Märg vaza aidan taga. (kel' sus)
- Nell' sizart kustas ühthe vädrha. (lehmän lüpstas)
Kacu mugažo
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- ↑ Корова (Lehm) // Большая российская энциклопедия (Sur' Venäman enciklopedii), 35-tomine / päredaktor Ju. S. Osipov. — M.: Bol'šaja rossijskaja enciklopedija, 2004−2017. (ven.)