igna

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ig-na

Etimologiyasi

IGNA 'tikish uchun xizmat qiladigan boshi nayza-li, oxiri koʻzli metall asbob’. Buvim hali ham i g n a— n i n g koʻzidan hech hiynalmay ip oʻtkazaveradilar. Bu ot asli qadimgi turkiy tildagi ’yopishtirib zich ti — kilgan’ maʼnosini anglatgan yigi sifatidan (Devon, III, 32) -nä qoʻshimchasi bilan yasalgan: yigi + nä. Keyinroq oʻzbek tilida ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan: yiginä > yignä (Qadimgi turkiy tilda g undoshi n undoshiga almashgan yinna shakli ham mavjud boʻlgan: Devon, I, 381); soʻz boshidagi y talaffuz qylinmay qoʻygan: yignä > ignä. Soʻzlashuv nutqida yignä soʻzi tarkibidagi g undoshini y undoshiga al— manggirib yiynä shaklida, bu soʻz boshidagi y undoshini n undoshiga almashtirib niynä shaklida, bu soʻz tarki — bidagi y undoshini tashlab ninä shaklida ishlatish ham mavjud; ignä soʻzi tarkibidagi g undoshi y undoshiga almashtirilib iynä shaklida ham ishlatiladi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Bir tomoni nayzasimon, ik-kinchi tomoni teshik boʻlib, teshigidan ip oʻtkazib, narsa tikishga moʻljallangan in-gichka metall asbob. ◆ Mashina igna. Tepchik igna. Qaviq igna. Ignaga ip oʻtkazmoq.

2 Turli asboblarning ignasimon qismi. ◆ Patefon ignasi. Primus ignasi.

3 tib. Tibbiy texnikada: ingichka sim yoki uchi oʻtkir naycha koʻrinishidagi sanchi-luvchi yoki sanchiluvchi-kesuvchi asboblarning umumiy nomi. ◆ 1982 yil sentyabr oyi-ning oxirlarida igna bilan davolovchi olim va shifokorlarning butunittifoq anjuma-ni boʻlib oʻtdi. "Fan va turmush" .

4 Baʼzi oʻsimlik va jonivorlarning ignasimon aʼzosi, nayzasi, tikani. ◆ Daraxt ignasi. Kirpi ignasi.

Igna bilan quduq qazimoq Qiyin, may-da, mashaqqatli va uzoq muddatli ishni qunt, bardosh, matonat bilan bajarmoq. Ilm (olish) — ◆ igna bilan quduq qazish bilan baravar. Igna sanchmoq Ogʻir botadigan ran qotmoq, „qattiq tegadigan ran gapirmoq“ .

Igna teshigidan oʻtadigan Chaqqon, abjir. ◆ Razvedkaga igna teshigidan oʻtadigan epchil.. kishilar kerak. Shuhrat, „Shinelli yillar“ . Igna ustida oʻtirmoq Juda betoqat, bezov-ta va azobda boʻlmoq. ◆ U [Odiljon] igna ustida oʻtirganday, juda betoqat edi, dam-badam tomogʻini qirib yoʻtalib, soatiga qarardi. R. Rahmonov, „Qoʻshnilar“ . Ignaday narsani tuyaday qilmoq Kichik narsani katta qilib koʻrsatmoq, mubolagʻa qilmoq, ort-tirib, boʻrttirib yubormoq. ◆ Qoʻziboyning.. ignaday narsani tuyaday qilib gapirish oda-ti bor. H. Nazir, „Koʻkorol chiroqlari“ . Ig-nadek sanchilmoq Qattiq botmoq (ran xaqi-da). ◆ Bekmurodga cholning deganlari goʻyo igna-dek sanchildi. I. Oʻktamov, „Izza“ . Ignaning uchiday Juda kichik; zigʻircha, jichcha. ◆ -He-he-he, — ellikboshi kulib, koʻzlarini artdi, — ignaning uchiday yolgʻoni yoʻq, quling boʻlay, boyvachcha. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Birok, mening gunohim ignaning uchiday boʻlsa, siz-larning aybingiz tuyaday. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

Antonimlari

ИГНА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

igna
игла, иголка; ◆ mashina ~si игла швейной машины; ◆ jiklyor ~si игла жиклёра; ◆ qaviq ~ стегальная игла (для стегания толстых вещей); ◆ tepchik ~ тонкая игла для стегания толстых тюбетеек; ◆ jayraning ~si игла дикобраза; ◆ ~ bargli см. ignabarglilar;◆ ~ boʻlib (или ◆  ~ dek, ~ day, ~ kabi, ~ singari ) sanchilmoq (или qadalmoq) (букв. вонзиться как игла) сильно задеть, ранить (о сказанных кем-л. словах); ◆ ilm (olish) - ~ bilan quduq qazish (bilan baravar) наука (овладение наукой) - (всё равно что) рытьё колодца иголкой; ◆ ~ ustida oʻtirmoq сидеть (быть) как на иголках, волноваться, нервничать, проявлять нетерпение; ◆ ipidan ~sigacha (букв. от нитки до иголки) до мельчайших подробностей, досконально; ◆ ~day narsani tuyaday qilmoq (букв. делать из иголки верблюда) делать из мухи слона; ◆ ~ sanchmoq (или qadamoq) сказать ранящие, сильно задевающие слова, подпустить шпильку.