Ibora

Ibora (arabcha: عبارة, ʿibāra) soʻzi, asosan „soʻzlash“, „ifodalash“ yoki „tushuntirish“ maʼnolarini anglatadi. Tilshunoslikda ibora, maʼlum bir fikrni yoki tushunchani ifodalovchi soʻzlar birikmasidir. Bu soʻzlar birgalikda ishlatilganda, ularning umumiy maʼnosi alohida-alohida olingan soʻzlarning maʼnosidan farq qiladi. Ibora, tilning boy va rang-barang ifodalovchi vositasi boʻlib, koʻpincha ijtimoiy, madaniy va tarixiy kontekstga bogʻliqdir.

Ibora va Soʻzlarning Tabiati

Ibora, oʻz tarkibidagi soʻzlar birgalikda yangi maʼno yaratadi. Boshqacha aytganda, iboradagi soʻzlar oʻzining oddiy, literal maʼnolaridan farq qiladi va birgalikda ishlatilganda aniq bir tushunchani anglatadi. Ibora tilshunoslikda, asosan, soʻzlarning semantik xususiyatlarini ifodalaydi va shuning uchun tilni chuqurroq tushunish uchun muhim vosita hisoblanadi.

Misollar:

„Koʻzni ochib yumguncha“ – bu ibora qisqa vaqt ichida sodir boʻladigan hodisani ifodalaydi, yaʼni tezda. „Boshqa tomondan qarash“ – bu ibora, biror narsaga yangi nuqtai nazardan qarashni bildiradi.

Ibora va Madaniyat

Ibora tilning ijtimoiy va madaniy jihatlarini aks ettiradi. Bir tilda ishlatilgan ibora boshqa tilda toʻliq tushunilmasligi mumkin, chunki ularning maʼnosi oʻsha tilga xos madaniy kontekstni talab qiladi. Misol uchun, „yurakni eritamiz“ iborasi bir tilda samimiy hislar va mehrni bildirsa, boshqa tilda boshqa bir tushunchani anglatishi mumkin.

Ibora va Lingvistika

Ibora lingvistik tadqiqotlarda, asosan, frazeologik birliklar sifatida oʻrganiladi. Ularning qanday paydo boʻlishi, tarixi va oʻzgarishlari tilshunoslar tomonidan diqqat bilan oʻrganiladi. Tilshunoslikda iboralar koʻpincha ijtimoiy guruhlar yoki xalqlarning madaniy xususiyatlarini ifodalovchi vosita sifatida tahlil qilinadi. Ibora Misollarining Tahlili: 1. „Boshqacha yoʻl tutish“ – bu ibora, yangi yoʻlga kirish yoki oʻzgacha qaror qabul qilishni bildiradi. 2. „Yuragini olib tashlamoq“ – bu ibora, biror narsaga nisbatan keskin qarash yoki kuchli his-tuygʻularni anglatadi.

Xulosa

Ibora – bu tilning eng nozik va boy ifodalovchi vositalaridan biridir. U soʻz birikmalaridan tashkil topgan boʻlib, oʻzining har bir tarkibiy qismlarining maʼnosidan farq qiladi, yangi, aniq bir maʼno yaratadi. Ibora, koʻpincha, tilni boyitish, chuqurroq tushunish va madaniy jihatlarni aks ettirishda muhim vosita sifatida ishlatiladi. Tilda iboralarni toʻgʻri ishlatish, nafaqat muloqotda, balki ilmiy va adabiy yozuvlarda ham muhim ahamiyatga ega.

Yana qarang

• Gap
• Frazeologizm

Havolalar

• Finch, G. 2000. Linguistic terms and concepts. New York: St. Martinʼs Press.
• Kroeger, Paul 2005. Analyzing grammar: An introduction. Cambridge University Press.
• Miller, J. 2011. A critical introduction to syntax. London: continuum.
• Osborne, Timothy, Michael Putnam, and Thomas Gross 2011. Bare phrase structure, label-less structures, and specifier-less syntax: Is Minimalism becoming a dependency grammar? The Linguistic Review 28: 315–364.
• Sobin, N. 2011. Syntactic analysis: The basics. Malden, MA: Wiley-Blackwell.