Күпкырлык
| Күпкырлык | |
 | |
| Әүвәлгесе | күппочмак[d] |
|---|---|
| Киләсе | многоячейник[d] |
| Кайда өйрәнелә | стереометрия[d] |
| Грань политопа | грань[d] |
| Үрнәк элементы | правильный додекаэдр[d], малый звёздчатый додекаэдр[d] һәм восьмиугольная призма[d] |
| Нинди вики-проектка керә | Проект:Математика[d] |
 Күпкырлык Викиҗыентыкта | |
Күпкырлык — нинди дә булса геометрик җисемне чикләп торучы күппочмаклыклардан төзелгән өслек.
Билгеләмә
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Күпкырлык, ягъни дөресрәге өч үлчәнешле күпкырлык — чикле сандагы яссы күппочмаклыкарның өч үлчәнешле евклид киңлегендәге җыелмасы, әгәр түбәндәге шартлар үтәлсә:
- теләсә кайсы күппочмаклыкның ягы шул ук вакытта башка бер (бер генә) күппочмаклыкның ягы булып тора;
- (бәйләнешлелек) күпкырлыкның теләсә кайсы күппочмаклыгыннан башкаларына чиктәш күппочмаклыклар буенча күчү мөмкин.
Әлеге күппочмаклыклар күпкырлыкның кырлары дип аталалар, ә аларның яклары - кабырга, ә түбәләре - түбә. Күпкырлыкның иң гади мисалы булып кабарынкы күпкырлыклар тора.
Китерелгән билгеләмә күпкырлыкны билгеләүгә бәйле рәвештә төрле мәгънә ала ала, түбәндәге ике вариантның булуы мөмкин:
- Яссы йомык сынык сызыклар (үзара кисешүчеләр булса да);
- Сынык сызыклар белән чикләнгән яссылык өлшеләре.
Соңгы очракта күпкырлык күппочмаклы кисәкләрдән төзелгән өслек булып тора.
- Әгәр әлеге яссылык үзен-үзе кисеп үтмәсә, ул шулай ук күпкырлык дип аталучы ниндидер геометрик җисемнең тулы өслеге булып тора; бу өченче билгеләмә.
Кабарынкы күпкырлык
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Күпкырлык һәрбер кырының яссылыгыннан бер якта урнашса, ул кабарынкы дип атала.
Вариация һәм гомумиләштерүләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Күпкырлык төшенчәсе зурлык буенча гомумиләштерелә, һәм гадәттә n-үлчәүле күпкырлыкдип атала.
- Бесконечный многогранник допускает в определении конечное число неограниченных граней и рёбер
- Кәкресызыклы күпкырлыкларда күкресызыклы кабырга һәм кырлар булуы мөмкин.
- Сферик күпкырлык.
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Шулай ук кара
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Дөрес күпкырлык
- Йолдызсыман күпкырлык
- Күпкырлыклар турында Коши теоремасы
- Күпкырлыклар турында Минковский теоремасы
- Кабарынкы күпкырлыклар турында Александров теоремасы
- Билгеләнгән күләмдәге иң түбән мәйданлы күпкырлык турында Линделёф теоремасы
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Тиморин В.А. [1]. — МЦНМО, 2002. — Б. 16. — ISBN 5-94057-024-0.
- Веннинджер Магнус. . — Мәскәү: Мир, 1974. — Б. 236.(рус.)
- Гончар В.В. [2]. — Мәскәү: Аким, 1997. — Б. 64. — ISBN 5-85399-032-2.(рус.)
- Гончар В.В. [3]. — Ростов-на-Дону: Феникс, 2010. — Б. 143. — ISBN 978-5-222-17061-8.(рус.)