Дубний

105-енче элемент беренче тапкыр Дубна каласында 1970 елда Г.Н.Флёров төркеме тарафыннан ²⁴³</nowiki>Am төшләрен ²²</nowiki>Ne^[1] ионнары белән бомбага тоту юлы белән алынган.

Берклида (Америка Кушма Штатлары) ²⁴⁹</nowiki>Cf+¹⁵Н→²⁶⁰Db+4n^[2] реакцияләре шулай ук мөстәкыйль үткәрелеп, ачыш ясалган булган. ИЮПАК-ның эшче төркеме 1993 елда, 105 -енче элементны ачу хөрмәте Дубна белән Беркли төркемнәре арасында бүленергә тиеш дигән нәтиҗәгә килгән^[3].

Исеменең килеп чыгышы

Совет тикшеренүчеләре яңа элементны Нильс Бор хөрмәтенә нильсборий (Ns) дип атарга тәкъдим иткән ^[4], американнар — уранның үзе бүленүен (рус. спонтанное деление) ачкан авторларның берсе Отто Һан хөрмәтенә һаний (Ha)^[2]., ИЮПАК комиссиясе 1994 елда Жолио-Кюри хөрмәтенә жолиотий (Jl) дигән исем тәкъдим иткән булган ^[5]; моңа кадәр элемент рәсми рәвештә грекча саннар исеме белән — уннилпентиум (Unp) дип аталган, ягъни гади 105 саны. Төрле елларда бастырып чыгарылган таблицаларда элементның Ns, На, Jl символларын күрергә була. ИЮПАК-ның 1997 елдагы йомгаклаучы карарына ярашлы, Дубна каласындагы Рәсәй буенча Берләштерелгән атом-төш тикшеренүләре институты хөрмәтенә бу элемент дубний исемен алган^[6].

Билгеле изотоплары

Изотоп	Масса	Ярым таркалу чоры^[7]	Таркалу тибы
²⁵⁵Db	255	$1{,}6\,_{-0,4}^{+0,6}$ с	²⁵¹Lr (80 %)-га α-таркалу; үзлегенән бүленү
²⁵⁶Db	256	$1{,}6\,_{-0,3}^{+0,5}$ с	²⁵²Lr (64 %)-га α-таркалу; ²⁵⁶Rf (36 %)-га β-таркалу; үзлегеннән бүленү (0,02 %)
²⁵⁷Db	257	$1{,}50\,_{-0,15}^{+0,19}$ с	²⁵³Lr-га α-таркалу
²⁵⁸Db	258	4,0 ± 1,0 с	²⁵⁴Lr (67 %)-га α-таркалу; ²⁵⁸Rf-га β-таркалу
²⁵⁹Db	259	0,51 ± 0,16 с	²⁵⁵Lr-га α-таркалу
²⁶⁰Db	260	1,52 ± 0,13 с	²⁵⁶Lr-га α-таркалу
²⁶¹Db	261	1,8 ± 0,4 с	²⁵⁷Lr - га α-таркалу
²⁶²Db	262	35 ± 5 с	²⁵⁸Lr (67 %)-га α-таркалу; үзе бүленү
²⁶³Db	263	$27\,_{-07}^{+10}$ с	үзе бүленү (55 %); ²⁵⁹Lr (41 %) - га α-таркалу ; ²⁶³Rf (3 %)-га β-таркалу
²⁶⁷Db	267	$73\,_{-033}^{+350}$ мин.	үзе бүленү
²⁶⁸Db	268	$32\,_{-07}^{+11}$ ч.	үзе бүленү

Чыганаклар

Atomic Weights of the Elements 2001, Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.(ингл.)
IUPAC Standard Atomic Weights Revised 2008 елның 5 март көнендә архивланган. (2005).(ингл.)

Менделеевның химик элементлар периодик таблицасы

H

He

Li

Be

B

C

N

O

F

Ne

Na

Mg

Al

Si

P

S

Cl

Ar

K

Ca

Sc

Ti

V

Cr

Mn

Fe

Co

Ni

Cu

Zn

Ga

Ge

As

Se

Br

Kr

Rb

Sr

Y

Zr

Nb

Mo

Tc

Ru

Rh

Pd

Ag

Cd

In

Sn

Sb

Te

I

Xe

Cs

Ba

*

Hf

Ta

W

Re

Os

Ir

Pt

Au

Hg

Tl

Pb

Bi

Po

At

Rn

Fr

Ra

**

Rf

Db

Sg

Bh

Hs

Mt

Ds

Rg

Cn

Nh

Fl

Mc

Lv

Ts

Og

Uue

Ubn

*

La

Ce

Pr

Nd

Pm

Sm

Eu

Gd

Tb

Dy

Ho

Er

Tm

Yb

Lu

**

Ac

Th

Pa

U

Np

Pu

Am

Cm

Bk

Cf

Es

Fm

Md

No

Lr

↑ G. N. Flerov et al. {{{башлык}}} // Nuclear Physics A. — Т. 160. — № 1. — С. 181-192.
↑ ^2,0 ^2,1 Albert Ghiorso et al. {{{башлык}}} // Physical Review Letters. — Т. 24. — № 26. — С. 1498 - 1503.
↑ R. C. Barber et al. {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 65. — № 8. — С. 1757-1814.
↑ См., например, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian {{{башлык}}} // Progress in Particle and Nuclear Physics. — Т. 19. — С. 197-239.
↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 66. — № 12. — С. 2419-2421.
↑ Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 69. — № 12. — С. 2471-2473.
↑ Nudat 2.3

[fl1970-1] G. N. Flerov et al. {{{башлык}}} // Nuclear Physics A. — Т. 160. — № 1. — С. 181-192.

[gh1970-2] 2,0 ^2,1 Albert Ghiorso et al. {{{башлык}}} // Physical Review Letters. — Т. 24. — № 26. — С. 1498 - 1503.

[iupac1993-3] R. C. Barber et al. {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 65. — № 8. — С. 1757-1814.

[fl1987-4] См., например, G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian {{{башлык}}} // Progress in Particle and Nuclear Physics. — Т. 19. — С. 197-239.

[iupac1994-5] Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 66. — № 12. — С. 2419-2421.

[iupac1997-6] Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 69. — № 12. — С. 2471-2473.

[nudat-7] Nudat 2.3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]