Yakapınar, Yüreğir
| Yakapınar | |
|---|---|
 Roma köprüsü | |
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Adana | |
Koordinatlar: 36°57′32″N 35°36′32″E / 36.959°K 35.609°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Adana |
| İlçe | Yüreğir |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Nüfus (2023)[1] | 2.804[2] |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 322 |
| İl plaka kodu | 01 |
| Posta kodu | 01350 |
Yakapınar (1960 öncesindeki adı Misis), Misis antik kenti üzerine kurulmuş, günümüzde Adana ilinin Yüreğir ilçesine bağlı mahalle.
Ceyhan Nehri kıyısında, Neolitik çağdan günümüze yaşamın kesintisiz devam ettiği bir yerleşimdir. İpek Yolu ve Hac güzergâhı üzerinde yer alan yerleşimde tarih boyunca bölgenin tarım ve ticaret üssü konumunda olmuştur.
Konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Adana’nın 34 km doğusunda, Ceyhan Nehri kıyısında yer almaktadır. Geçitli Cumhuriyet, Havraniye ve Eski Misis mahalleleri ile birlikte Misis arkeolojik sit alanının üzerindedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yörede yerleşimin tarihi Neolitik Çağ'a kadar gitmektedir. Misis Höyüğü kazılarında M.Ö. 7000-4000 yılları arasında yerleşimin varlığını gösteren seramik eserler ile obsidyen aletler bulunmuştur.[3]
Misis’in, Tunç ve Demir çağlarında bölgenin merkezi konumunda olan bu yerleşimin Hitit İmparatorluğu’nun ilk kentlerinden biri olduğu düşünülür. Kentte MÖ 1. bin yılın ilk yarısında Asur egemen olmuştur. M.Ö 334 yılında Büyük İskender’in egemenliğine giren kent, onun ölümünden sonra Selevkos İmparatorluğu'na dahil oldu.
Kent, Helenistik dönemden itibaren hızla büyüdü; özellikle Roma ve Bizans dönemlerinde İpek Yolu üzerinde önemli bir ulaşım ve ticaret merkezi haline geldi. Misis Köprüsü, Roma döneminde inşa edildi; tarih boyunca birçok kez yıkılmasına rağmen defalarca onarım görerek işlevini korudu.
Misis kenti, Anadolu’da Hristiyanlığın yayılmaya başladığı dönemde bir dinî merkez oldu. 7. yüzyılda Müslümanlar (Emeviler, Abbasiler) ile Bizans Devleti arasında sınır bölgesi haline geldi. 10. yüzyıl sonlarında yeniden Bizans topraklarına katılan kente, Ermeniler yerleştirildi.
1083-1084 yıllarında Anadolu Selçuklu Sultanı Süleyman Şah, Adana, Misis ve Anazarba’yı fethetti. Bölge, I. Haçlı Seferi’ne kadar Selçuklu hâkimiyetinde kaldı. Anadolu’ya ticari mal akışının sağlandığı bir merkez olarak önemini korudu. Haçı Seferleri sırasında Antakya Prensliği yönetimine giren bölge 12. yüzyılda tekrar Bizans hâkimiyeti altına girdi.
Misis, 1151-1375 yılları arasında kesintisiz olarak Kilikya Ermeni Krallığı'na bağlı idi. Ceyhan Nehri’ndeki kumlaşma nedeniyle liman kenti olma özelliğini 13. yüzyıl sonlarında yitirmeye başladı.
1375 yılında Memluk Devleti'nin egemenliğine; 1516-1517'de Osmanlı Devleti'nin egemenliğine girdi. Memluklar döneminde yörük aşiretlerinin yerleştiği Misis kentini Ramazanoğlu Beyleri önce Memluklar'a sonra Osmanlılar'a bağlı bir beylik olarak 1608'e kadar yönetti.
1608'de Ramazanoğlu Beyi Piri Mansur Bey'in kendi isteği ile beylikten çekilmesinden sonra beyliğin merkezi Adana, Osmanlı Devleti'nin Halep eyaletine bağlandı ve diğer sancaklar gibi yönetildi. Evliya Çelebi'nin seyahatnamesine göre Misis, 1671’de harap ve küçük bir mevki idi; şehir dışındaki köprü ile diğer yakasında yer alan kervansaray IV. Mehmed döneminde Köprülü Mehmed Paşa tarafından onarılmıştı. 18. yüzyılda Misis’ten, Adana’ya yedi saat uzaklıkta, yolu bozuk büyük bir köy olarak bahsedilir.[4]
Adana 1867'de ise bağımsız bir vilayet oldu. O dönemde yaşanan göç hareketleri sonucunda bir Ermeni yerleşkesi olan Misis civarında da birçok yeni köy meydana geldi. 19. yüzyıl başlarında hayvan besisi için uygun olan işlenebilir toprakları nedeniyle Misis çevresine göçenler oldu.[4]
I. Dünya Savaşı'ndan sonra Misis, bir süre Fransızların himayesinde kaldı ve 1919’da Fransızlar bölgeye Ermeni birlikleri yerleştirdi. Türk kuvvetleri 1920'de bölgeyi kontrol altına aldı.
20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yaşanan depremlerde yıkılan köyün nüfusu azaldı; ekseriyetle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden göç eden mevsimsel tarım işçileri köye yerleşti.[4] Antik Kent, gerek depremler gerekse göç edenlerin antikk kentten toplanan devşirme taşlarla bina yapması sonucu büyük zarar gördü.[4] Çukobirlik Çırçır Fabrikası, 20. yüzyılda inşa edilen en önemli yapıdır; yapımında kısmen antik kentin taşları kullanılmıştır.[4]
1956-1959 yıllarında Misis’te Helmuth Teodor Bossert başkanlığında yüzey araştırmaları ve kazılar yapıldı. Misis Höyüğü’nde arkeolojik kazılar 2012'de yeniden başldı.
Misis’in adı 1960 yılında "Yakapınar" olarak değiştirildi. 1980'lere kadar tarihî dokusu iyi korunan köy, kimi sinema filmlerine mekan oldu. Yılmaz Duru’nun yönettiği İnce Cumali (1967) adlı Yılmaz Güney filmi, burada çekilen filmlerdendir.
Yakapınar Köyü, 8 Aralık 1988 tarihinde belediye statüsü alarak beldeye dönüştü.[5] 29 Mart 2009 tarihinden itibaren Adana'nın Yüreğir ilçesine bağlı bir mahalle oldu.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yakapınar'da narenciye, pamuk, buğday, mısır, ayçiçeği, karpuz, marul, patates ve soğan tarımı yapılır. Nüfusun büyük bölümü Adana Organize Sanayi Bölgesi’nde veya civardaki tarım alanlarında mevsimlik işçi olarak çalışır. Mevsimlik işçilerin bir kısmı, ilkbahar ve sonbaharda Misis Höyüğü kazılarında görev alır.[4] 1940'lı yıllarda kurulan Çukobirlik Çırçır Fabrikasıi; 2000'lere kadar faaliyetini sürdürmüştür.
Yapılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Misis Köprüsü:Tarih boyunca defalarca yıkılmasına rağmen onarım görüp işlevini sürdüren Roma devri yapısıdır.
- Stadyum:Köprünün kuzeydoğusundadır. Narenciye bahçeleri ve tarım arazilerinin içindedir.
- Havraniye Kervansarayı: 11. yüzyıl yapısıdır. Osmanlı Sultanı IV. Mehmed döneminde yenilenmiştir.
- Lokman Hekim Camii: Kervansarayın hemen yanındadır. Kervansarayda konaklayan yolcular için yapıldığı düşünülür.
- Eski Misis Cami:17. yüzyılda inşa edildiği düşünülür.
- Kilise taban mozaikleri:MS 4. yüzyıla tarihlenen ve Antakyalı bir ustanın yaptığı düşünülen kilise taban mozaikleri, 1955'te bulundu. Günümüzde Adana Müzesi'nde sergilenir.
- Misis Kalesi: Günümüzde tamamen harap durumdaki kale, Osmanlı dönemine ait bazı kaynaklarda ve seyyah Langlois’in gravürlerinde görülür
- Su değirmenleri: Günümüzde iki adet ulaşmış; 2016'da restorasyonu başlamıştır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yakapınar | |
|---|---|
| 2015 | 2.740 |
| 2007 | 5.765 |
| 2000 | 5.453 |
| 1990 | 3.703 |
| 1985 | 2.752 |
| 1980 | 2.357 |
| 1975 | 1.650 |
| 1970 | 1.382 |
| 1965 | 1.447 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi". Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 10 Nisan 2024.
- ^ DiKmen, Çiğdem; Toruk, Ferruh (24 Kasım 2021). "KORUNMASI GEREKEN BİR YERLEŞİM: MİSİS". Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5 (3): 707-737. doi:10.30692/sisad.969228. ISSN 2587-2621.
- ^ a b c d e f Cardak, Fatma Seda; Salmeri, Giovanni (1 Temmuz 2023). "MİSİS ANTİK KENTİ İÇİN KÜLTÜRPARK TASARIM MODELİ ÖNERİSİ". Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi (86): 151-169. ISSN 1302-9231.
- ^ "Belediye Kurulmasına Dair Kararlar" (PDF). Resmî Gazete. 9 Aralık 1988. 5 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yerel-Net 8 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.