XIV. Louis
| XIV. Louis | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Hyacinthe Rigaud tarafından XIV. Louis Portresi | |||||
| Fransa Kralı | |||||
| Hüküm süresi | 14 Mayıs 1643 – 1 Eylül 1715 (72 yıl, 3 ay ve 18 gün) | ||||
| Taç giymesi | 7 Haziran 1654 Reims Katedrali | ||||
| Önce gelen | XIII. Louis | ||||
| Sonra gelen | XV. Louis | ||||
| Naip | Avusturya Arşidüşesi Anne (1643–1651) | ||||
| Başbakanlar | Listeyi gör
| ||||
| Doğum | 5 Eylül 1638 Saint-Germain-en-Laye, Fransa | ||||
| Ölüm | 1 Eylül 1715 (76 yaşında) Versay, Fransa | ||||
| Defin | 9 Eylül 1715 Saint-Denis Bazilikası | ||||
| Eş(ler)i |
| ||||
| Çocuk(lar)ı | |||||
| |||||
| Hanedan | Bourbon | ||||
| Babası | Fransa Kralı XIII. Louis | ||||
| Annesi | Avusturya Arşidüşesi Anne | ||||
| Dini | Katoliklik | ||||
| İmza |  | ||||
Louis-Dieudonné de France veya XIV. Louis (okunuş: lui) (5 Eylül 1638 - 1 Eylül 1715), Dünya'nın ve Fransa'nın en uzun süre hüküm süren kralıdır. 1643-1715 (72 yıl) yılları arasında Fransa krallığı yapmıştır. Fransızlar tarafından Louis Le Grand (Büyük Louis) veya le Roi-Soleil (Güneş Kral) olarak da anılır. Devlet benim (l'État c'est moi) sözlerinden de anlaşılacağı gibi Fransa'yı mutlak monarşiyle yönetmiştir. Çok saldırgan ve yayılmacı bir politika izlemiştir. Karısı Kraliçe Marie Theresia'dır. Fransa Bilimler Akademisi ilk defa XIV. Louis tarafından kurulmuştur. Bir tiyatro oyununda Apollon'u oynamıştır. Klasik sanata yakından ilgi duymaktadır. Babasının bir av köşkü olarak inşa ettirdiği Versay'ı genişleterek Fransa Krallığı'nın yönetildiği bir saray haline getirmiştir. Dönemin aristokratlarını gene Paris'ten uzaklaştırıp, Versay'a taşımıştır. Versay Sarayı'nın bahçesini barok dönemi eserleriyle düzenletmiştir.
Louis, 1661 yılında başbakanı Kardinal Mazarin'in ölümünün ardından, 'Kral'ın işi kendisinin devralacağını' meşhur bir şekilde ilan etmesiyle Fransa'yı kişisel olarak yönetmeye başladı. Kralların ilahi haklarına bağlı olan Louis, seleflerinin başkentten yönetilen merkezî bir devlet yaratma çalışmalarına devam etti. Fransa'nın bazı bölgelerinde varlığını sürdüren feodalizmin kalıntılarını ortadan kaldırmaya çalıştı; Soyluların pek çok üyesini gösterişli Versailles Sarayı'nda ikamet etmeye zorlayarak, çoğu azınlık döneminde Fronde İsyanları'na katılmış olan aristokrasiyi güçsüzleştirmeyi başardı. Böylece en güçlü Fransız hükümdarlarından biri haline geldi ve Fransa'da Fransız Devrimi'ne kadar süren mutlak monarşi sistemini pekiştirdi. Louis ayrıca Katolik Kilisesi altında din tekdüzeliğini de zorunlu kıldı. Nantes Fermanı'nı iptal etmesi, Huguenot Protestan azınlığın haklarını ortadan kaldırdı ve onları bir şiddet dalgasına maruz bıraktı, Huguenot'ları etkili bir şekilde göç etmeye veya din değiştirmeye zorlayarak Fransız Protestan topluluğunu neredeyse yok etti.
Çocukluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]
XIV. Louis, 5 Eylül 1638 yılında Saint-Germain-en-Laye Şatosu'nda, XIII. Louis ve Avusturyalı Anne'in çocuğu olarak doğmuştur. Louis Dieudonné (Tanrıverdi Louis) olarak adlandırılmıştır[1] ve mutlak varis unvanını almıştır.[2] Ebeveynlerinin evliliğinin 23. yılında doğmuştur. Annesi 4 kez düşük yaptığı için, doğumu o devirde yaşayanlar tarafından mucizevi görülmüştür.
1643 yılında, XIV. Louis henüz 4 yaşındayken, ölümünün yaklaştığını fark eden XIII. Louis bazı düzenlemeler yapmaya karar verdi. Kraliçe Anne'in Fransa'nın kraliyet vekili olmasını gerektiren teamüllere karşın, kral vekaleten ülkeyi yönetmesi için bir kurul oluşturmuştur. Bunun ana sebebi Kraliçe Anne'in siyasi yeteneklerine güvenmemesidir. Yine de kraliçeyi bu kurulun başına getirme iltimasını göstermiştir.
Louis'nin annesi ile ilişkisi o devir için sıra dışı bir düzeyde sıkıydı. Çağdaşları, kraliçenin tüm zamanını Louis ile geçirdiğine şahit olmuştur. Louis'nin yemek ve tiyatroya olan büyük ilgisinin annesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu uzun ve sıkı anne-oğul ilişkisinin delilleri Louis'in günlüğünde bulunabilir.[3] Louis, kendisinin mutlak ve ilahi hükümdarlığına olan inancını annesinden almıştır.[4]
Taç giymesi
[değiştir | kaynağı değiştir]XIII. Louis, 14 Mayıs 1643 yılında vefat etmeden önce henüz çocuk yaşta olan XIV. Louis'in yerine ülkeyi yönetmesi için bir kurul oluşturmuştu. Ancak kralın vefatından hemen sonra Kraliçe Anne Paris parlamentosunun kararıyla bu fermanı bozdurdu ve kurulu dağıttı.[5] Böylece Kraliçe Anne Fransa'nın yegane vekilharcı oldu. Anne kocasının atadığı bakanları ihraç ettirerek yerlerine kendine yakın kimseleri atadı.[6] Anne Aziz Vincent de Paul'u ruhani danışmanı yaptı ve dini konularda ondan yardım aldı.[7] Baş vekil konumuna Mazarin'i getirdi.
Kraliçenin yönetiminde Fransız dış ilişkileri kısmen Katolik bir yönelim kazandı. Bu durum Fransa'nın müttefiki olan Protestan Hollanda ile ilişkileri etkiledi.[8]
1648 yılında, Anne ve Mazarin, Almanya'daki Otuz Yıl Savaşını sonlandıran Vestfalya Antlaşması'nın imzalanmasını sağladı. Bu anlaşma ile Hollanda'nın İspanya'dan bağımsızlığı korunma altına alındı ve bazı Alman prenslikleri Kutsal Roma İmparatorluğuna karşı özerklik kazandı. Bu antlaşmadan en çok kar sağlayan Avusturya'nın hak iddia ettiği toprakları garanti altına alan Fransa oldu.
Otuz yıl savaşlarının ardından Fransızca: Fronde isyanları baş gösterdi. Bu isyanların baş sebebi, Anne ve Mazarin'in Richelieu prensiplerini takip ederek soylulardan oluşan parlamentonun gücünü azaltmalarıdır. Fransa kralının ilahi haklarına inanan Kraliçe Anne kendisine karşı gelen aristokratları hapse attırdı.[9]
Fransa halkı kraliyet otoritesinin güçlenmesinden, yükselen vergilerden, Paris parlamentosunun ve yerel yönetimlerin güç kaybetmesinden şikayetçiydi. Bu nedenle isyan eden Paris halkı kraliyet ailesinin Paris'ten kaçmasına sebep oldu. Ailenin geri dönmesi ancak Condé'nin ordusunun dönmesi ve isyanı bastırmasıyla mümkün oldu. Ancak kraliçenin otoritesi zayıfladı. Bu ortamda güç kazanan aristokratlar kraliçenin baş vekili Mazarin'i sürdürdüler ve hatta kraliyet ailesini sarayda ev hapsine aldılar.
Bütün bu olaylar XIV. Louis'in Paris ve halkından nefret etmesine sebep oldu. Louis daha sonra başkenti bir daha hiç dönmemek üzere Paris'ten Versay'a taşımıştır.[10]
1648-1649 yıllarındaki birinci Fransızca: Fronde isyanlarının ardından 1650 yılında ikincisi başladı. Fronde'nin yenilgiye uğratılmasında Kraliçe Anne önemli rol oynadı. Frondeciler kraliçe ve Mazarin'e karşı Louis'in hakkını savunduklarını iddia ediyorlardı. Ancak, Louis'in yeterli yaşa erişmesi ve taç giymesinin ardından Frondeciler ayaklanma bahanelerini kaybettiler. Dolayısıyla Fronde hareketi zamanla yavaşladı ve 1653 yılında son buldu. Mazarin, o tarihten sonra ölene kadar dış ilişkileri ve finansal politikayı yönetti.[11]
XIV. Louis'nin hükümdarlığında Fransa
[değiştir | kaynağı değiştir]Devlet XIV. Louis yönetimi altındaki gerek pratik gerek ideolojik koşullar bakımından, her iki alanda önemli sınırlamalar bulunmamasına rağmen zirveye çıkmıştı. XIV. Louis için kişisel itibarla hanedanın ve ulusun itibarı ayrılmaz bir bütündü. Bu hususta birçok Avrupalı hükümdara örnek olmuştu. Fransız politikacıların görevi fiilen saray memurluğuna, idareciliğe ve yürütücü memurluğa indirgenmişti. Kraliyet meclisleri ve eyaletlerdeki kraliyet görevlileri, idare memurları ve ordu komutanları; soyluları ve yerel dokunulmazlıkları hesaba katmakla birlikte, o zamana kadar Fransa'da söz sahibi olan siyasi güçlerin gerçek anlamdaki bağımsızlığına büyük darbe indirdi. Eyalet meclisleri kraliyet görevlileri tarafından yönetilmeye başlandı. Parlamentoların işlevi adli yetkilerle sınırlandırıldı. "Fransız Kilisesi"nin Roma Kilisesi'nden bağımsız olduğu savunuldu. Kısa süre sonra bu devrim dönemine "Grand Siècle" (Büyük yüzyıl) adı verildi.[12]
Kişisel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Evlilikleri ve çocukları
[değiştir | kaynağı değiştir]Louis ve karısı Maria Theresa (İspanya) 1660 yılında başlayan evliliklerinde altı çocuk sahibi oldular. Ancak, yalnız bir çocuk, yaşça en büyük olan Louis, yetişkinliğe erişti. Maria Theresa 1683 yılında öldü. Louis, eşinin ölümü dışında hiçbir zaman kendini üzmediğini belirtmiştir.[13]
Evliliklerinin erken zamanlarındaki duygusal bağlılığa rağmen Louis, eşi Maria Theresa'ya sadık değildi. Resmi ve gayri resmi birçok metresi oldu. Bu ilişkilerinden birçok gayrimeşru çocuğu oldu.
Louis ikinci eşi Françoise d'Aubigné'ye karşı daha sadıktı. Onu, gözde çocuğu Louis Auguste'ün bakıcılığını yaparken tanıdı.[14] İlk başlarda onun katı dindarlığından çekindi, ancak çocuklarına gösterdiği özenden etkilenerek ona ısındı.[14]
Louis'in Madame de Montespan'dan olan çocuklarını meşrulaştırdığı 1673 yılında, Françoise d'Aubigné Saint-Germain'de kraliyet valisi oldu.[14] Valiliği zamanında, Louis ile bir sınır olmaksızın, dengi gibi konuşabilen tek kişiydi.[14] 10 Ekim 1683[15] ya da Ocak 1684[16] tarihinde Versay'da gizlice evlendikleri düşünülmektedir.
Dini yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Louis dindar bir kraldı ve kendini Fransa Katolik Kilisesi'nin başı ve hamisi olarak görürdü. Dini ibadetlerini günlük olarak yerine getirir ve ayinleri düzenli olarak takip ederdi.[17] Oldukça dindar olan ikinci eşinin de etkisiyle, Katolik inancının uygulanmasına daha fazla önem verdi.[18] Bu uygulamalardan biri paskalya öncesi oruç döneminde opera ve komedi oyunlarının yasaklanmasıdır.[18]
İlgili filmler
[değiştir | kaynağı değiştir]- La prise de pouvoir par Louis XIV, (1966)
- Demir Maskeli Adam, (1998)
- Vatel, (2000)
- Le Roi Danse, (2000)
- Versailles (dizi) (2015-2018)
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
XIV. Louis -
XIV. Louis -
XIV. Louis -
XIV. Louis -
XIV. Louis -
XIV. Louis -
XIV. Louis -
XIV. Louis -
XIV. Louis -
XIV. Louis -
14. Louis ve ailesi
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Chronology Louis XIV
- List of films dedicated to Louis XIV and period[19] Of particular interest: Documentary on Versailles—The Visit.
- Full text of marriage contract (PDF), France National Archives transcription (Fransızca)
- "Le siècle de Louis XIV" by Voltaire, 1751
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Brémond, Henri (1908). La Provence mystique au XVIIe siècle (Fransızca). Paris: Plon-Nourrit. ss. 381-382. 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2018.
- ^ François Bluche (translated by Mark Greengrass (1990). Louis XIV. New York: Franklin Watts. s. 11. ISBN 978-0-531-15112-9.
- ^ Fraser, Antonia. "Love and Louis XIV: The Women in the Life of the Sun King". Random House, Inc, 2006, pp. 14–16.
- ^ Petitfils 2002, ss. 30–40
- ^ Bély 2001, s. 57
- ^ Sonnino 1998, ss. 217–218
- ^ McCoy 1942, ss. 442–449
- ^ Petitfils 2002, ss. 29–36
- ^ Petitfils 2002, ss. 70–75
- ^ Hatton 1972, s. 31.
- ^ Petitfils 2002, ss. 148–150
- ^ https://tarihdergi.com/gunes-kral-300-yil-once-batti/ 25 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
- ^ https://tarihdergi.com/gunes-kralin-sofralarinda-usul-adap-ve-yemek-sanati/ 22 Mayıs 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
- ^ a b c d Bryant 2004, s. 80.
- ^ Buckley, Veronica. Madame de Maintenon: The Secret Wife of Louis XIV. London: Bloomsbury, 2008
- ^ Bryant 2004, s. 77.
- ^ John B. Wolf, Louis XIV p. 280.
- ^ a b Bryant 2004, s. 83.
- ^ "Louis XIV - the Sun King: Louis XIV - the Sun King". Louis-xiv.de. 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2008.
Bibliyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bély, Lucien (2001). The History of France. Paris: Editions Jean-Paul Gisserot. ISBN 978-2-87747-563-1.
- Bryant, Mark (2004). "Partner, Matriarch, and Minister: Mme de Maintenon of France, Clandestine Consort, 1680-1715". Campbell Orr, Clarissa (Ed.). Queenship in Europe 1660-1815: The Role of the Consort. Cambridge University Press. ss. 77-106. ISBN 978-0-521-81422-5.
- Hatton, Ragnhild Marie (1972). Louis XIV and His World. New York: Putnam.
- McCoy, Bernard J. (1942). "St. Vincent De Paul's Letters on Jansenism". The Catholic Historical Review. 27 (4). ss. 442-449. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2018.
- Petitfils, Jean-Christian (2002). Louis XIV (Fransızca). Paris: Perrin. OCLC 423881843.
- Sonnino, Paul (1998). "Prelude to the Fronde: The French Delegation at the Peace of Westphalia". Heinz Duchhardt, ed. (Ed.). Der Westfälische Friede: Diplomatie–Politische Zäsur–Kulturelles Umfeld–Rezeptionsgeschichte. München: Oldenberg Verlag GmbH. ISBN 3-486-56328-9.
- J.M. Roberts, Avrupa Tarihi, XIV. Louis Maddesi
- Wolf, John B. (1968). Louis XIV. W.W. Norton & Company, Inc.
