Türkistan Millî Özerk Hükûmeti
Türkistan Millî Muhtar Hükûmeti Türkistan Millî Özerk Hükûmeti | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 27 Kasım 1917-22 Şubat 1918 | |||||||||
 Bayrak | |||||||||
 1918'in başlarında Orta Asya'nın siyasi haritası. Türkistan Millî Özerk Hükûmeti (koyu mavi renkte). | |||||||||
| Başkent | Taşkent | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Özbekce Kırgızca Kazakça | ||||||||
| Hükûmet | Cumhuriyet | ||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 86600 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• Sayılan | 7.037.867 | ||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Özbekistan Kırgızistan Kazakistan | ||||||||
Türkistan Millî Özerk Hükûmeti, Türkistan Millî Muhtar Hükûmeti, 1917'de Rus devriminin meydana geldiği dönemlerde eski Hive, Hokant ve Buhara hanlıklarının topraklarının üzerinde özerkliğini ilan eden ve ileride diğer iki Türki bölgeyle (Alaş Orda ve İtil-Ural)birleşmeyi öngören hükûmet.[kaynak belirtilmeli]
Türkistan özerk hükûmeti bir cedidçi olan Mustafa Çokayev tarafından kurulmuştu ve meclis Hive, Hokand ve Buhara halklarının temsilcilerinden oluşuyordu. Cedidciler, Pan-Türkist ve Pan-İslam görüşler barındırmaktaydı.[1]
Cedid reformcularının geçici hükûmeti olarak da tanımlanan oluşum, Hokant'ı başkent olarak göstererek Türkistan'ın özerkliğini deklare etti. Rusya, Taşkent'teki birliklerini hemen Hokant üzerine yöneltti ve Hokant'taki yeni hükûmetini kırmaya çalıştı. Kısa bir süre sonra, Buhara ve Hive toprakları üzerinde kurulu olan yarı-özerk devlet ortadan kaldırıldı. Özerklik ve Bağımsızlık yanlısı Türkistan kuvvetleri lav edildi. Özerklik ve Bağımsızlık yanlısı Türkistanlılar, Basmacı isyanlarına başladılar. Ancak Basmacı isyanı 1924'e değin etkinliğini korudu.[kaynak belirtilmeli]
Türkistan özerk hükûmeti; daha ileri de Kazak Hanlığı (Alaş Orda), Tatar ve Başkırtlar (İtil-Kama) ve Orenburg Türkleri ile birleşme öngörülüyordu. Buna bağlı olarak, yine Çokayev önderliğinde Kazak-Kırgızlar tarafından kurulmuş olan Alaş Orda hareketi ile sıkı bir iş birliği içindeydi. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu'nda kurulmuş olan Jön Türkler harekâtı ve İtil-Kama bölgesinde Mir Sultan Galiyev tarafından kurulmuş olan Türk-Tatar Komitesi ile sıkı iş birliği yapmaktaydılar.
1917 sonlarında ve 1918 başlarında biçim değiştirerek Orta Asya'ya geri gelen Sovyet Rusya birlikleri bu özerk devlete son vermiştir. Türkistan özerk hükûmeti topraklarında 1918 yılında Türkistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştur.
Sovyet Rusya'nın bundan sonraki politikası eski hanlıkları birbirinden farklılaştırarak ayrı uluslar yaratmak olmuştur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Turkestan Autonomy and legends about Mustafa Shokay". 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2021.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir] | Türk tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |