İçeriğe atla

Pompeii

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Pompei'nin helakı, Karl Briullov
Tarihi Pompeii Sokağı
Herkulaneum ve Torre Annunziate
Pompei' nin Arkeolojik Alanları
Pompei'de sessiz bir cadde
Devlet  İtalya
Tipi Kültürel
Referans 82911 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Bölge Avrupa ve Kuzey Amerika
Pompei, Herkulaneum ve Torre Annunziata Antik Kentleri
UNESCO Dünya Mirası
Konum İtalya
KriterKültürel: iii, iv, v
Referans829
Tescil1997 (21. oturum)
BölgeAvrupa ve Kuzey Amerika

Pompeii, Pompei komünü sınırları içerisinde, İtalya'nın kısmi özerk bölgesi Campania'da, Napoli şehri yakınlarında bulunan ve hâlâ kısmen gömülü olan yıkıntı halindeki antik Roma kentidir.

Pompeii kenti, yakınlarındaki Herkulaneum ile birlikte, 24 Ağustos 79 tarihinde Vezüv Yanardağı'nın iki gün süren faaliyeti sonucu volkanik kül ve cürufun altına gömülerek yok olmuştur.[1] Vezüvden püsküren piroklastik akıntı, bölge halkını amansız bir şekilde yakalamıştır.

Vezüv'ün korkunç patlamasının ardından yaklaşık 1700 yıl boyunca kayıp durumda olan kent, 1748 yılında rastlantı sonucunda yeniden keşfedildi. O zamandan beri yapılan kazılar, şehre ait pek çok bilgiyi gün yüzüne çıkararak Roma İmparatorluğu'nun kentlerindeki yaşama ait bilgilere ulaşılmasını sağladı. Pompeii günümüzde UNESCO'nun Dünya Mirası listesinde olup İtalya'nın en popüler turistik merkezlerinden biridir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

En çok MS 79 yılından kalma Roma kalıntılarıyla bilinen Pompeii, daha da eskiye dayanan bir antik kentin üzerine inşa edilmiştir. Kentin genişlemesi MÖ 450 yılında Cumae savaşının ardından Yunanlılar tarafından başlatılmıştır. Bölgedeki ilk yerleşimler, Oskanların bölgede beş köy kurduğu MÖ 8. yüzyıla kadar uzanmaktadır.[2]

Yunanlıların MÖ 740 yılında bölgeye gelmesiyle Pompeii Helen dünyasının bir parçası haline gelmiş ve Dor Tapınağı gibi önemli yapılar inşa edilmiştir. Şehir aynı zamanda Yunan ve Fenikeli denizciler için güvenli bir liman görevi görmüştür. MÖ 6. yüzyılın başlarında yerleşim tek bir topluluk haline gelmiş, müstahkem bir sura ve küçük bir limana sahip olmuştur.[3]

MÖ 524 civarında Etrüsklerin de kent üzerinde etkisi olmuş ve kent Etrüsk Kentler Birliği'ne katılmıştır. Romalıların müttefiki olan Samnitler MÖ 424 civarında şehri fethetmiş ve Roma gelenek ve göreneklerini de beraberlerinde getirmişlerdir. Samnitler tarafından yönetilmesine rağmen şehir Roma'ya sadık kaldı ve genişlemeye devam etti. MÖ 4. yüzyılın sonlarında şehir surları güçlendirilmiş ve şehrin sokak planı daha düzenli hale getirilmiştir.[4]

Roma döneminde Pompeii, Campania'da Sosyal Savaşlar sırasında Roma'ya karşı ayaklanan kentlerden biriydi. MÖ 89 yılında şehir, stratejik açıdan savunmasız Porta Ercolano'nun duvarlarındaki binlerce balista atışının çarpma kraterlerinden de anlaşılacağı üzere Sulla ve topçuları tarafından kuşatılmıştır. Sosyal Birlik'in savaşta sertleşmiş birlikleri Romalılara direnmede yardımcı olsa da, Pompei nihayetinde teslim olmak zorunda kaldı ve Colonia Cornelia Veneria Pompeianorum adında bir Roma kolonisi haline geldi. Sulla'nın gazilerinin çoğuna şehir içinde ve çevresinde arazi ve mülk verilirken, Roma'ya karşı çıkanlar mülklerini kaybetti. Buna rağmen, Pompeililere Roma vatandaşlığı verildi ve Roma toplumuna hızla asimile oldular. Pompei'nin etrafındaki bölge, Napoli Körfezi'ndeki konumu ve zengin tarım arazileri nedeniyle refaha kavuştu. Yakınlarda birçok çiftlik ve villa inşa edildi ve Pompeii Amfitiyatrosu ve Odeon gibi kamu binaları inşa edildi ya da yenilendi. Augustus döneminde Eumachia Binası, Augustus Tapınağı ve Macellum gibi yeni kamu binaları eklenmiştir. MS 59'da amfitiyatroda şiddetli bir ayaklanma olmuş ve MS 62'de şiddetli bir deprem kentte önemli hasara yol açmıştır. MS 62 ile MS 79'daki patlama arasında yeniden inşanın çoğu özel sektör tarafından yapılmış ve eski, hasarlı freskler genellikle yenileriyle kaplanmıştır. Şu anda, 62 depremi ile püskürme arasında restore edilen yapılar üzerinde araştırmalar devam etmektedir.[5][6][7]

Vezüv'ün Patlaması

[değiştir | kaynağı değiştir]

MS 79 yılında Vezüv Yanardağı'nın patlaması Pompeii de dahil olmak üzere birçok şehri etkileyen yıkıcı bir olaydı. Patlama iki gün sürmüş ve iki aşamadan oluşmuştur. İlk aşama, yaklaşık 18 saat süren ve kent sakinlerinin çoğunun kaçmasına izin veren bir ponza yağmuruydu. Ancak ikinci aşama, yapıları yıkan, kalan nüfusu yakan veya boğan ve manzarayı değiştiren yüksek hızlı, yoğun ve kavurucu kül bulutları olan piroklastik akışlardan oluşuyordu. 2010'da yapılan bir araştırma, patlamadan etkilenenlerin ana ölüm nedeninin kül boğulmasından ziyade sıcaklık olduğunu ortaya koymuştur. Genç Plinius, daha önce düşünülen Ağustos tarihinin aksine 24-25 Ekim tarihlerinde meydana gelen patlamayı ilk elden anlatmıştır. Bu sonuç, küle gömülenlerin daha ağır kıyafetler giymesi ve dükkanlarda Ekim ayına özgü taze meyve ve sebzelerin bulunması gibi kanıtlarla desteklenmektedir.[8][9][10]

Yeniden keşif ve kazılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pompeii'nin yeniden keşfi ve kazıları 16. yüzyılda mimar Domenico Fontana'nın bir su kemeri inşa ederken resim ve yazıtlarla kaplı antik duvarlara rastlamasıyla başlamıştır. Ancak, "Rei Publicae Pompeianorum "dan bahseden bir yazıtın bulunduğu 1763 yılına kadar resmi olarak Pompeii olarak tanımlanmamıştır. Yüzyıllar boyunca, aralarında Karl Weber ve Franscisco la Vega'nın da bulunduğu çeşitli kişi ve gruplar kazıların sorumluluğunu üstlendi. 1863 yılında Giuseppe Fiorelli, çürümüş cesetlerin bıraktığı boşluklara alçı enjekte etme tekniğini uygulayarak kurbanların alçı kalıplarının oluşturulmasını sağladı. Finansman yetersizliği ve kalıntıları daha derinlere gömen patlamalar gibi çeşitli zorluklara rağmen, kazılar antik kent ve tarihi hakkında daha fazla şey ortaya çıkarmaya devam ediyor.[11][12]

Pompeii Antik Roma Kentinin kalıntıları

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vezüv Yanardağı'ının patlamasından etkilenen Pompeii ve diğer kentler. Siyah bulutlar kül ve cürufun genel yayılımını göstermektedir.

Pompeii yıkıntıları 40°45′00″K 14°29′10″D / 40.75000°K 14.48611°D / 40.75000; 14.48611 koordinantlarında şimdiki Pompei banliyösü'nün yakınlarında yer alır. Eskiden sahile daha yakın olmasına karşın, bugün o dönemlere oranla daha iç kısımda bulunmaktadır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Pompeii Felaketi". 18 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2008. 
  2. ^ The world of Pompeii. John Joseph Dobbins, Pedar William Foss. Londra: Routledge. 2007. ISBN 978-0-203-86619-1. OCLC 449187887. 
  3. ^ Zanker, Paul (1993). Pompei : società, immagini urbane e forme dell'abitare. Torino: Einaudi. ISBN 88-06-13282-2. OCLC 797695892. 
  4. ^ ecolo a.C." In Sicilia ellenistica, consuetudo italica. Alle origini dell'architettura ellenistica d'occidente. Spoleto, complesso monumentale di S. Nicolò, 5–7 Novembre 2004, edited by M. Osanna and M. Torelli (Pisa, 2006), 227–241.
  5. ^ "Riot Control: Non-Ideal Gas". Nature. 226 (5241): 95-95. Nisan 1970. doi:10.1038/226095a0. ISSN 0028-0836. 
  6. ^ Butterworth, Alex (2005). Pompeii – The Living City. St Martin's Press; 1st edition. ISBN 978-0-312-35585-2. 
  7. ^ "Visiting Pompeii". Current Archaeology. s. 3. 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2012. 
  8. ^ "Pompeii's destruction date could be wrong". BBC News. 16 Ekim 2018. 6 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2023. 
  9. ^ "Pompeii eruption wasn't in summer but October – study". ANSA. 23 Haziran 2022. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2022. 
  10. ^ Clarke, John R.; Muntasser, Nayla K., (Ed.) (2014). Oplontis: Villa A ("of Poppaea") at Torre Annunziata, Italy. Volume I: The Ancient Setting and Modern Rediscovery. New York: The Oplontis Project. hdl:2027/heb.90048.0001.001. ISBN 978-1-59740-932-2. 
  11. ^ Amery, Colin; Curran, Brian (2002). The Lost World of Pompeii. Getty Publications. s. 31. ISBN 0711225036. 
  12. ^ Morano, D. (1882). Intorno alla dinamica delle acque della force ed al canale regolato di Sarno: studii (İtalyanca). Naples – Internet Archive vasıtasıyla. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Pompeii ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pompeii&oldid=33931352" sayfasından alınmıştır