Platea Muharebesi
| Platea Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yunan-Pers Savaşları | |||||||
 Persler ve Spartalılar Platea'da çarpışıyor, 19. yüzyıl çizimi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Yunan kent devletleri | Ahameniş İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Pausanias |
Mardonius (ölü) Masistios (ölü) Artabazus | ||||||
| Güçler | |||||||
| 110 bin[not 1] | 240 bin[not 2] | ||||||
Platea Savaşı, Antik Yunanistan'da yapılan son büyük Yunan-Pers savaşıdır. MÖ 479 yılında Perslere karşı Sparta, Atina, Korint, Megara gibi Yunan şehir devletleri arasında gerçekleşmiştir.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]
Salamis Deniz Savaşındaki yenilgisinden sonra Pers kralı I. Serhas, fethettiği Yunan topraklarını Generali Mardonius'a bırakarak İran'a döner. Mardonius önce Makedonya kralı I. Alexander aracılığıyla Atina ile ateşkes imzalamak ister. Buna göre Persler, Atina'ya özerklik verecek ve savaşta harap olan şehrin yeniden inşa edilmesini karşılayacaktır. Atinalılar bu öneriyi reddedecek ve bunun yerine Sparta'ya bir elçi göndererek şehirlerinin güvenliğini sağlamak ve Persleri Yunanistan'dan kovmak için müttefiklik önereceklerdir. Spartalılar kendi ülkelerini korumakla daha çok ilgilidirler ve bunun için Korint Geçidinde bir duvar inşa etmekteydiler. Mardonius bunun üzerine Atina'yı yeniden ele geçirir ve önerisini tekrar yeniler, ancak yeniden reddedilir. Atina, Megara ve Platea şehirleri temsilciler göndererek Sparta'dan yardım isterler.[1][2] Spartalılar önce onaylamasalar da sonradan Atina'nın Perslerle barış yapması halinde oluşacak tehlikeyi görerek teklifi kabul ederler. Herodot'a göre Spartalılar Pausanias'ın komutasında 45.000 asker gönderirler; 5.000 Spartalı profesyonel savaşçı, 5.000 Periokoi savaşçısı ve 35.000 Spartalı köle helot.[3][4] Bu toplam, bir savaşta yer alan en kalabalık Sparta ordusu olacaktır. Pers komutan Mardonius Spartalıların gelişini öğrenince Atina'yı tamamen yıkacak ve Teb'e çekilerek bekleyecektir.
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]
Mardonius Boeotia'daki nehir kıyısını tahkim eder, bütün Yunanların kendisine karşı birleşebileceğini düşünmemektedir. Atinalılar, ilerleyen Sparta Ordusuna 8.000 asker gönderirler ve Pers saldırılarından korunmak için Cithaeron Dağı geçidinde beklemektedirler. Mardonius Yunanlara karşı erkenden saldırarak toplanmalarına engel olmak ve süvarilerini denemek ister. Pers süvarileri karşılaştıkları sert savunma karşısında geri çekilecektir. Yunanlar Mardonius'un kampını kurduğu Platea'ya doğru ilerlemeye başlarlar.[5] Atinalılar ordunun sol kanadını oluştururken, Spartalılar solda, Tegeanlılar da merkezde yer alacaktır. Bu noktada Yunan Ordusu toplamı çeşitli kent devletlerinden gelen yardımlarla 110.000 askere ulaşmıştır.[6] (38.700 hoplit ve 71.300 hafif piyade[7]) Tarihçi Herodot'a göre Mardonius'un ordusunda ise 300.000 Pers vardır.[8] Artabazus ise emrindeki 50.000 askeri Mardonius'un taktiklerine karşı olduğu için vermeyecektir. Herodot'un verdiği Pers ordusuna ait rakamlar tarihçiler arasında fazla bulunmaktadır. Pers ordusunun yanında savaşan Kuzeyli Yunan müttefikler de dahil olmak üzere, Frig, Trakyalı, Fenikeli, Etiyopyalı ve Mısırlı birlikler de bulunmaktadır. İki ordu birbirinin tam karşısında kamp kuraca ve 10 gün boyunca yunan ordusu Pers süvarilerince saldırıya maruz kalacaktır.[9] Pers süvari komutanı Masistios'un son saldırıda öldürülmesi Yunan moralini yükseltecektir.[10] Ancak savaşa iki taraf da önce başlamamak için bekliyordu. Persler ilk saldırıya Yunanların başlamasını zorlamak için su kaynaklarını zehirleyecek ve hayvan sürülerini gasp edeceklerdir. Sonunda Mardonius, daha çok erzakın olacağı Teb'e çekilmeyi öneren Artabazus'a rağmen saldırmaya karar verir.[11] Uzun süre bekledikleri savaş gelip çatınca Yunan ordusu saldırı planlarını yapar. Maraton Savaşında Perslerle savaşmış olan Atinalılar Pers ordusunun ana kuvvetinin karşısına kaydırılacak, Spartalılar da Pers ordusundaki Yunanların karşısına alınacaktır. Değişen durumu gören Persler, Spartalıların korktuklarını düşünecek ve savaş taktiklerini buna göre değiştireceklerdir. Su ve erzakları azalan Yunan Ordusu kamplarını bozunca Mardonius Yunanların kaçtıklarını zannederek arkalarından ilerlemeye başlar.[12] Kuvvetlerini bir tuzağın içine soktuğundan habersiz olarak saldırı emri verir. Spartalılar dağ yamaçlarına çıkarak süvari saldırısından korunurken, Atinalılar da Teblilerle savaşmaktadır. Pers piyadeleri ilerlemeye başlayınca Yunan safları da saldırıya geçecek ve uzun mızraklı birlikler Pers saflarını bozacaktır. Savaş artık bir katliama dönüşmüş ve Mardonius'un kendisi öldürülmüş, Pers ordusu yok edilmiştir. Mardonius'un savaşa girmemesini isteyen ama sözünü dinletemeyen Pers komutanı Artabazus ordunun geri kalanını toplayarak geri çekilir. Herodot'a göre Pers ordusundan geriye sadece 43.000 kişi kalırken, Yunan kayıplarının çok az olduğunu belirtir. Ölü sayıları her tarihçi tarafından birbirinden çok farklı verildiğinden dolayı gerçek kayıplar hiç belirlenemeyecektir.
Savaşın sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Aynı gün Mycale Deniz Savaşından Yunan donanması Pers filosunu İyonya açıklarında yenecektir. Artabazus Ege üzerinden İran'a dönmeye çalışacak ancak dönüş yolunda Makedon kralı I. Alexander tarafından saldırıya uğrayacaktır. Bu savaşın da sona ermesiyle beraber Persler Yunan iç politikasında hala bir etken olsalar da Yunanistan'ın tamamen ele geçirilmesi hayali sona erecektir. İran ise Büyük İskender tarafından fethedilecektir. Pers kampından ele geçirilen silahlar eritilerek yapılan bronz zafer anıtı Delphi Tapınağına hediye edilerek Yunan halklarının ortak zaferini temsil etmesi istenecektir. Yılanlı Sütun olarak bilinen bu anıtın bir kısmı İstanbul’da hala ayaktadır. Anıt Büyük Konstantin tarafından şehre getirilmiştir. Savaştan sonra devam eden diğer bir durum ise Perslerin bu savaştan sonra da başarılı Yunan paralı askerlerini ordusunda kullanması olacaktır. Bu askerlerin başarısı aynı zamanda Büyük İskender’in fetihlerinin de önünü açacaktır.
Savaşan kişiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Aristodemus: savaşan Spartalılar arasında Thermopylae Muharebesinde öldürülen 300 Spartalıdan tek hayatta kalan kişidir. Arkadaşlarıyla beraber ölmemiş olmasının üzüntüsünü bu savaşla üzerinden atmıştır. Savaşta cesur ataklar yaparak adeta ölüme davetiye çıkarmış ve bu sorumsuz çıkışlarından dolayı ondan daha az başarıyla savaşanlar ödüllendirilirken ona özel bir ödül verilmemiştir.
- Callicrates: Spartalılar ve diğer savaşçılar arasında en yakışıklısı olarak bilinen savaşçı, savaşın olacağı günün ilk saatlerindeki ok saldırısında ağır yaralanacak ve savaşamayarak ölecektir. Saflardaki yerini bırakmayan savaşçı, ilk hücumla birlikte ileri atılsa da hemen yığılacak ve hayatını kaybedecektir.
Popüler kültürde etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 2007 yılında çekilen Zack Snyder’in 300 Spartalı filminin son sahnesinde Plataea Savaşının başlangıcı gösterilir. Burada Yunan-Pers ordusu sayıları 1:3 olarak verilmektedir: 40.000 Yunan, 120.000 Pers. Bu oran ise Yunan Ordusu için çok iyi bir oran olarak değerlendirilir.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Herodot'un Grek kuvvetleri için verdiği bu rakam, muharebe alanına ilerleyen kuvvetterin mevcududur. Ancak yine Herodot, Platae önlerinde muharebesiz geçen on gün boyunca Grek kuvvetlerine yeni yeni birliklerin katıldığını, ordu mevcudunun "gözle görülür ölçüde" artığını belirtmektedir. Dolayısıyla muharebeye katılan Grek kuvvetleri, Herodot'un hesabına göre 110 binin üzerinden olmalıdır.
- ^ Herodot'a göre Mardonius 300 bin kişilik bir ordu istemişti Serhas'tan.(8.100.5) Bu Ordudan ayrılan Artabazus komutası altında bir görev kuvveti Serhas'a refagat etmiş ve geri dönmüştür.(8.126.1 - 3) Artabazus kuvvetleri Platea'da muharebeye girmeden çekilmişlerdi.(Pausanias'ın Byzantion Hakimiyeti ve Komplo Teorisi[ölü/kırık bağlantı] Sh.: 52) Sonuç olarak muharebeye girmeyen Artabazus kuvvetleri düşüldüğünde Mardonius ordusunun en fazla 240 bin kişi olarak muharebeye girmiş olması gerekir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Platea Savaşı 23 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mardonius ve Platea Savaşı 26 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Herodot, 9.6". 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.7". 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.10.1". 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.11.3". 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.25.2 - 3". 23 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.30". 24 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.29". 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 8.100.5". 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.50". 4 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.22.1 - 2". 24 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.41.2 - 4". 27 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
- ^ "Herodot, 9.59.1". 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2012.
