Osmanlı-Portekiz çekişmesi (1538–1559)

Osmanlı İmparatorluğu-Portekiz İmparatorluğu çekişmesi 1538-1559 yılları arasında Hürmüz Boğazı hakimiyeti için gelişen çatışmalı bir dönemdir.

Olayların gelişmesi

Etiyopya İmparatorluğu ve Adal Sultanlığı arasında 1529 yılında patlak veren savaşta Portekiz İmparatorluğu'nun müslüman olan Adal Sultanlığı 'na karşı yenilmekte olan Etiyopya İmparatorluğu'na yardıma gelmesiyle olaylar gelişmiştir.

Sıcak çatışmalar

Portekiz ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki büyük düşmanlıklar 1538'de, Osmanlıların Gujarat Sultanlığı'na yaklaşık 80 gemi ile yardım etmesiyle ve 1535'te Portekizliler tarafından inşa edilen Diu'ya kuşatma yapmaları ile başladı. Osmanlı filosunu I. Mısır valisi Süleyman Paşa kumanda etti, ancak saldırı başarılı olmadı ve kuşatma kaldırıldı.

Estêvão da Gama (Vasco da Gama'nın ilk oğlu) yönetimindeki Portekizliler, 31 Aralık 1540'ta Goa'dan ayrılarak 27 Ocak 1541'de Aden'e ulaşarak Süveyş'teki Osmanlı filosunu yok etmek için bir sefer düzenledi.Gama'nın kumanda ettiği Portekiz donanması 12 Şubat'ta Massava'ya ulaştı.Bir kısım gemiyi geride bırakan Gama kuzeye doğru devam etti. Portekizliler daha sonra Osmanlı yönetimindeki Suakin limanını yağmaladı. Portekiz filosu süveyş'e vardığında, Osmanlıların saldırı planlarını uzun zamandır bildiğini keşfetti ve sahildeki gemileri yakma girişimleri başarısız oldu. Gama, Massava'ya geri çekilmek zorunda kaldı ve Sina Yarımadası'ndaki limanlara saldırıları durdu.

Etiyopya Cephesi

Massava'da vali Estevão da Gama Bahr Negus'un Hristiyan Etiyopya İmparatorluğu'na işgalci Adalit güçlerine karşı yardım çağrısına yanıt verdi. Valilerin kardeşi Cristóvão da Gama'nın komutasındaki 400 kişilik bir sefere bırakıldı. 1542 Şubat'ında Portekizliler Baçente Muharebesi'nde önemli bir Adalite kalesini ele geçirdi. Jarte Savaşı'nda bir zafer daha kazanan Portekizliler neredeyse bütün Osmanlı birliklerini yok ettiler. Osmanlının Yemen valisinin gönderdiği yaklaşık 4 bin asker^{[kaynak belirtilmeli]} Wofla muharebesi'de Osmanlı ve Somalili güçler Portekiz ordusunu yenip Gama'yı esir aldı. ^{[kaynak belirtilmeli]}

Hürmüz Boğazı cephesi

Hint Okyanusu'nun başka yerlerinde deniz savaşı da yoğundu. 1547'de Amiral Piri Reis, Hint Okyanusu'ndaki Osmanlı-Mısır filosunun komutasını aldı ve 26 Şubat 1548'de Aden'i geri aldı.1552'de Maskat limanını yağmaladı. Ancak Piri Reis Hürmüz boğazını ele geçiremedi.^[2] Bu olayların ardından Portekizliler Hürmüz'e önemli takviyeler gönderdi ve ertesi yıl Hürmüz Boğazı Savaşı'nda bir Osmanlı filosunu yendi.

1554'te Portekizliler, Umman Körfezi Muharebesi'nde Seydi Ali Reis liderliğindeki bir Osmanlı filosunu mağlup etti ve 1557'de Osmanlı, Massava limanını ele geçirdiler.1559'da Osmanlılar, 1521'de Portekizliler tarafından fethedilen ve o zamandan beri dolaylı olarak hüküm süren Bahreyn'i kuşattılar, ancak ^[3] kuşatma başarısız oldu.^[4] Bu gelişmelerden sonra Portekizliler Hürmüz Boğazı'nı ellerinde tutarak Basra Körfezi gemi trafiğini kontrol ettiler.

Sonuçları

Portekizlileri kararlı bir şekilde mağlup edemeyen veya sevkiyatlarını tehdit edemeyen Osmanlılar, Açe Sultanlığı gibi Portekizli düşmanları tedarik etmeyi seçerek yakın gelecekte daha fazla eylemden kaçındı. Portekizliler Osmanlı İmparatorluğu'nun düşmanı Safevi Pers ile ticari ve diplomatik bağlarını güçlendirdiler. Zaman içinde gergin bir ateşkes oluştu, burada Osmanlıların Avrupa'ya giden kara yollarını kontrol etmesine izin verildi, böylece Portekizlilerin almaya istekli olduğu Basra korundu ve Portekizlilerin deniz ticaretine Hindistan ve Doğu Afrika'ya hükmetmelerine izin verildi. ^[5] Osmanlılar Kızıldeniz'e daha fazla önem vermeye başladılar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "Rise of Portuguese Power in India Por R. S. Whiteway". 8 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.
^ Holt, Lambton, Lewis, p. 332
^ Larsen 1983.
^ Histories of City and State in the Persian Gulf: Manama Since 1800. Cambridge University Press. 2009. s. 60. ISBN 9780521514354. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.
^ Dumper & Stanley 2007.

[1] "Rise of Portuguese Power in India Por R. S. Whiteway". 8 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.

[2] Holt, Lambton, Lewis, p. 332

[FOOTNOTELarsen1983-3] Larsen 1983.

[4] Histories of City and State in the Persian Gulf: Manama Since 1800. Cambridge University Press. 2009. s. 60. ISBN 9780521514354. 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.

[FOOTNOTEDumperStanley2007-5] Dumper & Stanley 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]