Geceyarısı Ekspresi

Geceyarısı Ekspresi
Midnight Express
	Geceyarısı Ekspresi filminin sinema afişi
Yönetmen	Alan Parker
Yapımcı	Alan Marshall; David Puttnam
Senarist	Kitap:; Billy Hayes; William Hoffer; Uyarlama:; Oliver Stone
Oyuncular	Brad Davis; Irene Miracle; Bo Hopkins; Kevork Malikyan; John Hurt
Müzik	Giorgio Moroder
Görüntü yönetmeni	Michael Seresin
Kurgu	Gerry Hambling
Stüdyo	Casablanca Filmworks
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Dram
Renk	Renkli (Eastmancolor)
Yapım yılı	1978, Birleşik Krallık, ABD
Süre	121 dakika
Dil	İngilizce; Türkçe
Bütçe	2,3 milyon $
Hasılat	35 milyon $

Geceyarısı Ekspresi Alan Parker'ın yönetmenliğini yaptığı 1978 yapımı İngiliz-Amerikan sinema filmidir. 1970'te, Türkiye'de tutuklanıp hapse atılan Billy Hayes'in gerçek öyküsünden yola çıkılarak yazılmış hikâyeyi anlatmaktadır.

Konusu

Amerikalı genç bir turist olan Billy Hayes, sevgilisi Susan ile birlikte Türkiye'de tatildedir. Hayes tatil dönüşü arkadaşlarına satıp para kazanmak amacıyla ülkesine dönerken yanında iki kilogram haşhaş götürmeye teşebbüs eder. Vücuduna canlı bomba gibi yerleştirdiği küçük paketler hâlindeki uyuşturucu uçağa binmek üzereyken yapılan ani bir güvenlik aramasıyla polisler tarafından bulunur ve İstanbul Sağmalcılar Cezaevi'nde tutuklu geçireceği süreç başlar.

Ödüller ve adaylıklar

Ödül	Kategori	Adaylar	Sonuç
Akademi Ödülleri	En İyi Film Akademi Ödülü	Alan Marshall, David Puttnam	Adaylık
	En İyi Yönetmen Akademi Ödülü	Alan Parker	Adaylık
	En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü	John Hurt	Adaylık
	En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü	Oliver Stone	Kazandı
	En İyi Film Kurgusu Akademi Ödülü	Gerry Hambling	Adaylık
	En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü	Giorgio Moroder	Kazandı

Analiz

Film ve kitap arasındaki farklar

Gerçekte William Hayes Türkiye'de yalnızken filmde sevgilisi ile birliktedir.
İşkence sahneleri tamamen sonradan eklenmiştir. William Hayes, Türk gardiyanlar tarafından işkence gördüğünden ya da cinsel istismara uğradığından hiçbir zaman söz etmemiştir. Ancak filmde de olduğu gibi kendi isteğiyle homoseksüel ilişkide bulunduğunu açıklamıştır.
Kitapta; William Hayes, hapishane arkadaşının dilini ısırmıyor.
Kitabın ve filmin bitişleri de farklıdır: Kitapta Hayes İmralı Adası'ndaki başka bir hapishaneye transfer edilir ve oradan deniz yoluyla kaçar; filmde ise Hayes, istemeden öldürdüğü başgardiyanın üniformasını giyerek gardiyan kılığında hapishaneden kaçar.

Gelişimi

Film büyük çoğunlukla Türkiye'de geçmesine rağmen İstanbul Valiliği'nin filme ev sahipliği yapmayı reddetmesi üzerine, filmin tamamı Malta'da çekilmiştir.^[1]^[2] Aktörlerin çoğunluğu Maltalıyken; İtalyan, Amerikan, Yunan ve Ermeni oyuncular da filmin kadrosunda yer almaktadır.

Tepkiler ve sonuçları

Gösterime girmeden önce Türkiye tarafından protesto edilen Geceyarısı Ekspresi, 51. Akademi Ödülleri'nde aday olduğu 6 dalın 2'sinde Akademi Ödülü kazandı (En iyi özgün müzik: Giorgio Moroder ve en iyi uyarlama senaryo: Oliver Stone).^[3]

18 Mayıs 1978'de Midnight Express farklı ülkelerden gelen gazetecilerden oluşan bir izleyici grubuna Cannes Film Festivali kapsamında gösterildi. 43 gün sonra Amerika Birleşik Devletleri ve Türkiye mahkûmların değişimi konusunda bir müzakereye girdi.

Aralık 2004'te Türkiye'ye yaptığı bir ziyaret sırasında kitaptan uyarlanan filmin senaryo yazarı Oliver Stone yazdığı şeyleri çekim aşamasında fazla dramatize ettiğini kabul ederek özür diledi.^[4]

Yakın zamanda Amerikan basınına yaptığı açıklamalarda da Billy Hayes Türkiye hakkında fikir ve anılarının filmde olduğu gibi sadece negatif şeylerden oluşmadığını ve filmde çarpıtılan Türkiye görüntüsü yüzünden vicdan azabı duyduğunu belirtiyor.^[5]

Kaynakça

^ "Geceyarısı Ekspresi ve Malta". 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
^ "Geceyarısı Ekspresi, Çekim Yeri". 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.
^ "Geceyarısı Ekspresi, Kazandığı Ödüller". 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.
^ (İngilizce) Helena Smith, Stone'un Pişmanlığı
^ "Hayes'in Pişmanlığı". 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2010.

[1] "Geceyarısı Ekspresi ve Malta". 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.

[2] "Geceyarısı Ekspresi, Çekim Yeri". 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2011.

[3] "Geceyarısı Ekspresi, Kazandığı Ödüller". 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2007.

[4] (İngilizce) Helena Smith, Stone'un Pişmanlığı

[5] "Hayes'in Pişmanlığı". 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

g t d Oliver Stone filmleri
1970'ler	Seizure (1974)
1980'ler	Kesik El (1981) • Salvador (1986) • Müfreze (1986) • Borsa (1987) • Talk Radio (1988) • Doğum Günü Dört Temmuz (1989)
1990'lar	The Doors (1991) • JFK (1991) • Heaven & Earth (1993) • Katil Doğanlar (1994) • Nixon (1995) • U Turn (1997) • Kazanma Hırsı (1999)
2000'ler	Büyük İskender (2004) • World Trade Center (2006) • W. (2008)
2010'lar	Wall Street: Money Never Sleeps (2010) • Savages (2012)
Belgeseller	Persona Non Grata (2003) • Comandante (2003) • Looking for Fidel (2004) • South of the Border (2009)
Senaryolar	Geceyarısı Ekspresi (1978) • Barbar Conan (1982) • Yaralı Yüz (1983) • Year of the Dragon (1985) • 8 Million Ways to Die (1986) • Evita (1996)

g t d En İyi Film Altın Küre Ödülü - Dram
1943–1975	The Song of Bernadette (1943) Going My Way (1944) The Lost Weekend (1945) The Best Years of Our Lives (1946) Gentleman's Agreement (1947) Johnny Belinda / The Treasure of the Sierra Madre (1948) All the King's Men (1949) Sunset Boulevard (1950) A Place in the Sun (1951) Harikalar Sirki (1952) Zincirli Köle (1953) Rıhtımlar Üzerinde (1954) Cennet Yolu (1955) 80 Günde Devri Alem (1956) Kwai Köprüsü (1957) The Defiant Ones (1958) Ben-Hur (1959) Spartacus (1960) The Guns of Navarone (1961) Arabistanlı Lawrence (1962) The Cardinal (1963) Becket (1964) Doktor Jivago (1965) Her Devrin Adamı (1966) Gecenin Sıcağında (1967) Kış Aslanı (1968) Anne of the Thousand Days (1969) Love Story (1970) Kanunun Kuvveti (1971) Baba (1972) The Exorcist (1973) Çin Mahallesi (1974) Guguk Kuşu (1975)
1976–2000	Rocky (1976) The Turning Point (1977) Geceyarısı Ekspresi (1978) Kramer Kramer'e Karşı (1979) Sıradan İnsanlar (1980) Altın Göl (1981) E.T. (1982) Sevgi Sözcükleri (1983) Amadeus (1984) Benim Afrikam (1985) Müfreze (1986) Son İmparator (1987) Yağmur Adam (1988) Doğum Günü Dört Temmuz (1989) Kurtlarla Dans (1990) Bugsy (1991) Kadın Kokusu (1992) Schindler'in Listesi (1993) Forrest Gump (1994) Aşk ve Yaşam (1995) İngiliz Hasta (1996) Titanic (1997) Er Ryan'ı Kurtarmak (1998) Amerikan Güzeli (1999) Gladiator (2000)
2001–günümüz	Akıl Oyunları (2001) Saatler (2002) Yüzüklerin Efendisi: Kralın Dönüşü (2003) Göklerin Hakimi (2004) Brokeback Dağı (2005) Babil (2006) Kefaret (2007) Milyoner (2008) Avatar (2009) Sosyal Ağ (2010) Senden Bana Kalan (2011) Operasyon: Argo (2012) 12 Yıllık Esaret (2013) Çocukluk (2014) Diriliş (2015) Ay Işığı (2016) Üç Billboard Ebbing Çıkışı, Missouri (2017) Bohemian Rhapsody (2018) 1917 (2019) Nomadland (2020) The Power of the Dog (2021) The Fabelmans (2022) Oppenheimer (2023)