Microsoft Windows tarihi

Microsoft Windows'un logosu

Windows, Microsoft tarafından PC'ler için geliştirilen bir işletim sistemi. İlk kez 1983'te IBM marka bilgisayarlarda kullanılmak amacıyla MS-DOS üzerinde çalışan grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) olarak piyasaya sürüldü. Microsoft'un modellediği GUI Apple'ın Mac OS'tan sonra bilinen ilk Arayüz Yöneticisidir. 1980'lerden günümüze çok büyük değişimler geçirmiş olan Windows zaman içerisinde kendi başına bir işletim sistemi olmuş, NT çekirdeğine geçmiş ve ortaya bugün -sunucu sistemleri hariç- işletim sistemi pazarının %90'ını kontrol eden işletim sistemi çıkmıştır.^[1]

İlk Sürümler

Windows'un ilk logosu

Microsoft Windows'un ilk sürümü, 1985'te yapılan 1.0 sürümüdür, kullanıcılar tarafından işlevsel bulunmamış ve fazla satmamıştır. Arayüz Yöneticisi olarak adlandırılan sistemi oldukça özgündü, ama Rowland Hanson(Microsoft'ta pazarlama başında), şirketi, kullanıcıların Windows adından daha fazla şey beklediğine ikna etti. Windows 1.0, bir işletim sistemi olarak değil, genişletilmiş ve oyuncaklı bir MS-DOS sürümü gibi görülüyordu. Ayrıca MS-DOS'un eksikleri ve sorunları aynen bu grafik arayüz'de de sorunlar yaratıyordu. Bundan başka erken sürümle gelen programlar yetersiz görülüyordu ve ofis kullanıcılarına hitap etmiyordu. Taskswitch yani birden fazla programın yan yana çalışması ise çok kısıtlı bir biçimde mümkün olabiliyordu.

Microsoft Windows'un 2. sürümü 1987 yılında çıkmış ve daha fazla satmıştır. Bunun başlıca nedeni yeni grafiksel ofis uygulamaları olan Excel ve Word for Windows Windows için Word programlarının işletim sistemi içine dahil edilmesi ofis kullanıcılarının da bu işletim sistemini kullanmasını sağlamıştır.

Bu sıralarda Aldus isimli bir yazılım firmasının Pagemaker ürününün Windows sürümü çıkarıldı. Önceki sürümleri yalnızca Macintosh'ta çalışıyordu. Bu olaydan sonra üreticiler programlarının Windows sürümlerini de hazırlamaya başladı ve Microsoft Windows'un yükselişi başlamış oldu.

2.0x sürümleri gerçek tarz bellek modeliyle birlikte 1 megabayt bellek alanıyla kuşatılmıştı. Bu yapılandırma, 286 Koruma Modu kullanırken DESQview gibi birden fazla görevi yerine getirebiliyordu. Sonra iki yeni sürüm yapıldı ve Windows/286 2.1 ile Windows/386 2.1 olarak adlandırıldı. Windows/286, mevcut Windows 2.0'un birkaç eklenti eklenilmiş haliydi ve gerçek modda çalışıyordu; ama Windows/386 EMS taklitiyle koruma tarzı çekirdeğine sahipken ilk sürüm HMA kullanım desteğine sahipti. Ama onun adı kernel.exe değil, win386.exe idi.

Windows 3.0

Windows 3.0 logosu

Microsoft Windows asıl başarısını 1990'da yapılan Windows 3.0 ile kazanmıştır. Yerel uygulamalarda geliştirilmiş kapasiteye ek olarak, Windows gerçek bellekler sayesinde kullanıcıya Windows/386'daki MS-DOS tabanlı yazılımlara nazaran daha iyi çoklu görev yapma imkânı sunuyordu. PC ciddi rakip Apple Macintosh'la uyuşabilir parçalardan yapılıyordu. Bunun yararı, PC'lerde bu zamana kadar kullanılan mevcut gelişmiş grafikler (VGA video kartlar gibi) ve Windows uygulamalarının daha fazla bellek kullanmasına izin vermesini kolaylaştırması oldu. Intel'in 8086/8088'den 80286 ve 80386'ya bütün işlemcilerinde çalışabilme başarısı da vardı.

Ayrıca metin tarzı programları pencere içinde çalıştırabiliyor ve dosyaları liste şekliyle bir dosya yöneticisinde gösterebiliyordu.

Windows 3.1 ve NT serisinin ortaya çıkışı

Microsoft, 1993 yılında Windows 3.1'i geliştirdi. Windows'un bu sürümü Windows 3.0'a bazı küçük yenilikler getiriyordu. Ölçeklendirilebilir TrueType yazı tiplerinin görüntülemesi sağlandı. Bazı hatalar düzeltildi. Sonra Microsoft Windows 3.11'i geliştirdi. 32-bit disk erişimi bu sürümle (Workgroups) gelmiştir.

OS/2 2.0 sürümü bitirilmeye yakınken Microsoft kurumsal profesyoneller için geliştirdiği yeni ürün serisi Windows NT'nin ilk sürümü olan NT 3.1'i tanıttı. Arayüz bakımından Windows 3.1 ile benzeşen bu sürüm,Windows 3.1 gibi MS-DOS tabanlı değil, kendi özgün NT çekirdeğine sahipti.

Windows 95 ve 98

Windows 95, Microsoft'un Windows 3.11'den sonra geliştirdiği sürümdü. Windows serisinin o döneme kadar yakaladığı en büyük satış miktarını gerçekleştirmiştir. Arayüzde ciddi bir değişikliğe gidilen bu sürüm, 255 karakter dosya isimleri ve dahili Internet Explorer'in yanı sıra Masaüstünün işlevsellik kazanması, Başlat düğmesi gibi son kulanıcıya hitab eden özellikler de içeriyordu. Tamamen 32-bit olarak tasarlanmıştı. Bazı yönleriyle Windows NT'ye ve OS/2'ye benzemekteydi.

Windows 98 logosu

Windows 98, bu sürümden 3 yıl sonra, 1998 yılında piyasaya sürüldü. Öncülü gibi bu sürüm de büyük bir satış başarısına imza atmıştır. Windows 98 sürümüyle beraber Internet Explorer'in yeni sürümü, Active Desktop isimli ve masaüstü kullanışlılığını arttırması amacıyla geliştirilmiş bir yazılım - sonraları isteyen başarıyı yakalayamamıştır - Windows Sürücü Modülü sistemi ve çoklu monitör desteği gibi yenilikler gelmiştir.

NT serisinin gelişimi; 3.5, 3.51, 4.0

NT serisinin ikinci sürümü olan NT 3.5, 1994 yılının son çeyreğinde piyasaya sürülmüştür. Bu sürümle beraber yazılımın hızı görece hızlandı ve arayüz Windows for Workgroups 3.xx sürümlerine benzetildi. Ayrıca bu sürümle NT serisine ilk kez ActiveX desteği eklendi.

Bir yıl sonra, Microsoft bu kez NT serisinin MS-DOS tabanlı seriyle senkronizasyonu ve bazı hataların giderilmesi amacıyla Windows NT 3.51 sürümünü yayınladı. Daha sonraları bu sürümün eksiklerinin giderilmesi amacıyla beş servis paketi yayınlanmıştır.

NT 3.51 sürümünden 1 yıl sonra, 29 Haziran 1996 tarihinde Microsoft, NT serisinin yeni ürünü Windows NT 4.0'ı piyasaya sürdü. Bu sürümle beraber NT serisi de Windows 95 benzeri kolay kullanılabilir arayüze kavuştu. Buna rağmen bu sürüm de tıpkı öncülü sürümlerde olduğu gibi çokluortam desteği ve DirectX konusunda eksik kalmıştır.

Windows 2000 ve ME

NT çekirdeği ailesinin 5. ana sürümü, Windows 2000 17 Şubat 2000 tarihinde piyasaya sürüldü ve beraberinde pek çok yenilik getirdi. Bu sürümle beraber NT ailesinin gedik kalan çoklu ortam ve oyun özellikleri iyileştirildi, DirectX başarılı bir şekilde NT serisine entegre edildi. Windows 98'de gördüğümüz WDM ve Active Desktop özellikleri de bu sürümle beraber NT serisine eklenmiş oldu. Microsoft, bu sürümde profesyonel kullanıcılara hitap eden özelliklere de eğildi; NTFS 3.0 desteği, Encrypting File System şifreleme aracı ve Kurtarma Konsolu bunlardan bazılarıdır.

Tüm bu geliştirmelerin de etkisiyle Windows 2000, ciddi bir satış başarısı yakaladı. Öte yandan 2000 sürümünden altı ay sonra 14 Eylül 2000 tarihinde çıkan Windows ME ise, Windows 2000'in karşısında oldukça sönük kalmıştır. Microsoft'un Windows 98 sürümünün eksiklerini gidermek ve küçük ofisler için ucuz bir alternatif sunmak amacıyla geliştirdiği Windows ME, Windows serisinin MS-DOS kökenli son temsilcisi olmuştur. Başlıca eksiklikleri ise içerdiği çok sayıda hatalı kod (bug) ve güvenlik yönünden taşıdığı riskler olarak sayılabilir.

Windows XP

Microsoft 2001 yılında NT ve MS-DOS tabanlı ürün serisini birleştiren Windows XP'yi yayınladı. Bu sürümle Windows'a 9x ve NT serilerinden farklı olarak mavi renk ağırlıklı bir görünüm teması eklenerek ve Hızlı Kullanıcı Değiştirme özelliği eklenerek yenilik hissi kuvvetlendirilmiştir. Windows NT 5.1 yapısını kullanan XP, Windows ailesinin en uzun süre son sürüm olarak kalmış üyesidir. 2001 yılının başından 2007 yılında Vista'nın geliştirilmesine kadar satılmıştır. Windows XP her ne kadar yüksek bir satış başarısı yakalamış olsa da, başta güvenlik yönünden zayıf olması olmak üzere pek çok konuda eleştirilmiştir. Windows XP için şu ana kadar üç servis paketi çıkarılmıştır. Resmi destek 8 Nisan 2014'te sona ermiştir.

Windows Server 2003

Microsoft, Nisan 2003'te Server 2003 adlı sunucu işletim sistemini piyasaya sürdü. Windows 2000 gibi, küçük ve merkezi yönetimli kuruluşlardan geniş çaplı kuruluşlara kadar her çapta kuruluşun gereksinimlerine yanıt vermek üzere tasarlanan ve kuruluşların Microsoft.NET özelliğinden tam olarak yararlanabilmesini sağlayacak biçimde geliştirilen Server 2003, Web Edition, Standard Edition, Enterprise Edition ve Datacenter Edition adlı dört ayrı sürüm halinde satılmaktaydı.

Windows Vista

Windows XP'nin geliştirilmesinden yaklaşık 5 yıl sonra Microsoft, Windows ailesinin en yeni sürümü Windows Vista'yı piyasaya sürdü. Geliştirme süreci yaklaşık 1,5 yıl süren Vista gerek son kullanıcılar gerekse profesyoneller için çok sayıda yenilik içeriyordu. Bunların başlıcaları, XP'den bu yana gelişen grafik teknolojisinin kullanıldığı yeni arayüz teması Windows Aero (Bu yeni temada pencere kenarlıkları şeffaflatılmıştır), Ebeveyn Kontrolü, Önceki Sürümler, Başlat Menüsünde Hızlı Arama Bölümü, 3B Hızlı Uygulama Geçişi, Ürün Anahtarı Olmadan Yüklenebilme, Görüntü ve Menü Dillerinin Değiştirilmesi (Sadece Ultimate sürümü için geçerli), Sidebar ve Gadgets gibi yeni programlar ve Windows Media Player ve Internet Explorer programlarının yeni sürümleri ile User Account Control ve BitLocker ve benzeri güvenlik amaçlı yeniliklerdi. Buna karşın Vista, Sayısal Hak Yönetimi DRM, User Account Control yazılımının kullanışsızlığı ve bazı sürümlerinde 500 USD'yi bulan fiyatı nedeniyle eleştiri konusu olmuştur. Windows Vista için Ekim 2009'a kadar iki adet servis paketi çıkarılmıştır.

Windows 7

Aslında Vista sonrası Windows hakkındaki tartışmalar yıllar önce başlamıştı. Ancak herkesin odak noktası Vista olduğu için fazla ilgi görmüyordu. Vista'nın çıkmasıyla birlikte dikkatler bir sonraki Windows'a kaymaya başladı. Önceleri Blackcomb kod adını taşıyan yeni Windows daha sonra Vienna olarak adlandırılmıştı. Microsoft'un belirlediği son isim ise Windows 7... Windows 7'nin RTM sürümü MSDN ve TechNet üyelerine İngilizce olarak sunuldu. 22 Ekim 2009 tarihinde son kullanıcıyla tanıştı. Final sürümü de satışa sunulan Windows 7, diğer tüm Windows sürümleri ile kıyaslanıldığında maksimum stabilite ve kullanım kolaylığı vadediyordu. Microsoft, Windows 7 için genişletilmiş desteğini 14 Ocak 2020'de bitirdi.

Windows 8

Windows 8; Microsoft firmasının kişisel bilgisayar kullanımı için Windows 7'nin halefi olarak ürettiği işletim sistemidir. 26 Ekim 2012'de piyasaya çıkmıştır. Genişletilmiş resmî destek 12 Ocak 2016 tarihinde sona ermiştir. Windows 8'de e-postalar, Sosyal Hesaplar vb. eşitlenebilmekte ve o kullanıcı hesabıyla oturum açılabilmektredir. Windows 95'ten beri var olan "Başlat" menüsü kaldırılıp yerine "Başlangıç" menüsü koyulmuştur. Bazı kullanıcılar bunu yadırgamışlardır. Windows 8 bilgisayardaki donanım sürücülerini otomatik tanımaktadır. Resimli parola özelliği ve yüz tanıma özelliği ile oturum açılabilmektedir. Windows Mağaza özelliği eklenmiştir bu özellikte kullanıcılar buradan hemen istedikleri programları indirebileceklerdir. SkyDrive (Şimdiki OneDrive) bulut özelliği vardır. Windows 8'de enterge olarak Microsoft Security Essentials vardır, Windows 8'de ismi değişip Windows Defender olmuştur. Windows 8'deki Windows Gezgini (Explorer) Ribbon arayüzü vardır.

Windows 8.1

Windows 8.1 Windows 8 için yayınlanmış Service Pack tipinde bir güncellemedir. 17 Ekim 2013'te çıkmıştır. Microsoft bu sürümde Service Pack (SP) ismini kullanmamış bunun yerine Windows 3.1 gibi isimlendirme yaparak adını Windows 8.1 koymuştur. Windows 8.1 özellikleri: başlangıç ekranının daha çok seçenekle kişiselleştirilebilmesi ve başlangıç ekranına masaüstü arkalplanının uygulanması, Internet Explorer 11, Başlangıç düğmesi, Windows Mağazası ve SkyDrive (Şimdiki OneDrive) 'nin daha gelişmiş olması, açılışta masaüstünün doğrudan açılabilmesi, gelişmiş bilgisayar ayarlarının Modern UI'den yapılması, Bing entegreli arama sistemi, 3 boyutlu yazdırma desteği, web kamerası ile oturum açabilme gibi birçok yeni özelliğe sahiptir. Sürüm yapı numarası v6.3.9600'dür. Bu güncelleme Windows Mağazasından ücretsiz alınabilir. Windows XP ve Vista işletim sistemi ve kutulu sürüm almak isteyenler için Perakende olarak da satılmaktadır

Windows 10

Windows 10 (kod adı: Threshold), Microsoft tarafından geliştirilen, Windows NT ailesinden bir işletim sistemidir. Windows 10'un en son Windows NT sürümü 10.0'dır Yeni özelliklerin yanı sıra uygulamalar, başlat menüsü ve ön seçimli gelen masaüstü tercihleri üzerinde değişiklikler yapılmıştır. Windows 10'un ilk yapıları, 6.4 sürüm numarası ile geldi ancak 21 Ocak tanıtımı ile bu sürüm 10.0'a çıktı. Ama NT 10.0 aslında hâlâ NT 6.4'dür. Sadece Windows sürümü ile NT sürümünü eşitlemek için sayı yükseltilmiştir. 29 Temmuz 2015'te piyasaya çıkmıştır. Ayrıca ilk ücretsiz yükseltme imkânına sahip Windows sürümüdür. Toplam 4 sürüme sahiptir.

Windows 11

Windows 11 (kod adı: Sun Valley), Microsoft tarafından geliştirilen Windows NT tabanlı Microsoft Windows ailesinin çıkan bir sürümüdür. NT sürümü Windows 10 ile aynıdır. 5 Ekim 2021 tarihinde piyasaya sürülmüştür. Windows 10 kullanıcıları uyumlu bilgisayarı varsa Windows Update ve Windows 11 İndirme Yardımcısı ile ücretsiz yükseltebilir. Bu sürümde Microsoft Store dahil olmak üzere birçok Microsoft uygulaması, Bilgisayar Simgeleri ve Başlat menüsü yeniden tasarlanmış ve Ayarlar uygulamasından tekrar sol altta geri alabilme seçeneği ile Başlat menüsü varsayılan olarak ortaya alınmıştır. Ayrıca Widget özelliği ile de Microsoft Edge ve MSN'den çekilen veriler ile Hava durumu, Spor, Haberler gibi servisler Widget düğmesi veya Win+W ile takip edilebilir. Bu sürüm Microsoft Teams ile entegre çalışabilir. Skype bu sürümde Microsoft Teams lehine olarak varsayılan olarak işletim sistemine yüklü olarak gelmiyor. Ayrıca Android uygulamalarını Bilgisayar 8 GB ve üstünde RAM bulunduruyorsa Windows için Android Alt Sistemi ile birden çok pencerede çalıştırabilir. Tarayıcı olarak Internet Explorer 11'in yüklü gelmediği ve sadece Microsoft Edge'in yüklü geldiği ilk sürümdür.

Windows sürümleri listesi

Windows Beta Release
Windows 1.0
Windows 1.01
Windows 2.0
Windows 2.1
Windows 3.0
Windows Multimedia PC 1.0
Windows 3.1
Windows 3.11
Windows 3.2
Windows Chicago Preliminary Release
Windows Chicago Beta 1.0
Windows Chicago Beta 1.1
Windows Chicago
Windows 95 Beta 1.0
Windows 95 Beta 2.0
Windows 95 Beta 2.11
Windows 95 Deutchse Beta
Windows 95 Final Beta Release
Windows 95 May Test Release
Windows 95
Windows 95 Internet Explorer
Microsoft Plus! for Windows 95
Windows Memphis Beta 1.0
Windows Memphis Developer Release Beta 1.0
Windows Memphis Beta 1.01
Windows 98 Beta 2.0
Windows 98 Beta 2.1
Windows 98 Beta 3.0
Windows 98
Windows 98 Second Edition
Microsoft Plus! for Windows 98
Windows Neptune
Windows 2000
Windows 2000 Pro
Windows 2000 Small Business Server
Windows Millenium Beta One
Windows ME (Millenium Edition)
Windows Whistler Beta Release
Windows Whistler Beta 1.0
Windows Whistler Beta 2.0
Windows Whistler
Windows XP
Windows XP Pro
Windows XP Home Edition
Windows XP Media Center Edition
Windows XP 64bit Edition
Windows Server 2003
Windows Fundamentals for Legacy PCs
Windows PE (Preilstalletion Environment)
Windows XP Service Pack 2
Windows XP Service Pack 3
Windows Longhorn
Windows Vista Beta
Windows Vista
Windows Server 2008
Windows Home Server
Windows 7
Windows Server 2008 R2
Windows 7 Pro
Windows 7 Ultimate
Windows Home Server 2011
Windows Server 2012
Windows 8
Windows 8 Pro
Windows 8.1
Windows Server 2012 R2
Windows 10
Windows 10 Pro
Windows Server 2016
Windows Server 2019
Windows 10X (İptal)
Windows Server 2022
Windows 11

Kaynakça

^ "IDC: Consolidation to Windows won't happen" (İngilizce). web.archive.org. 3 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015.

[1] "IDC: Consolidation to Windows won't happen" (İngilizce). web.archive.org. 3 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015.

[1]