Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane

Tıphane, Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane veya Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane (Osmanlıca: مَكْتَبِ طبیە شاهانە), kökü Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un 14 Mart 1827'de açtığı Tıphaneye uzanan Türkiye tarihindeki ilk tıp fakültesidir. Bugünkü İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi ve İstanbul Tıp Fakültesinin Osmanlı'nın son dönemlerindeki adıdır.^[1]^[2]

Tarihçe

III. Selim döneminde başlayan Osmanlı ordusundaki yenileşme hareketi II. Mahmud döneminde de artarak devam etti. 1826'da Yeniçeri Ocağının kaldırılması ile yerine kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusunun her tertibine bir hekim ve bir cerrah tayin edilmesi gerekirken hekim sayısının yetersizliğinin yanı sıra modern anlamda ehliyetli hekim bulunamaması da sorun oldu. Bu dönemde geleneksel usta-çırak usulü ile hekim yetiştirilmesine dayalı olan darüşşifalardaki eğitim sistemi artık çağın gereklerini karşılayamamaktaydı. Bu dönemde Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi, Sultan II. Mahmud'a verdiği üç takrirle yeni bir Tıphane kurulmasını ve hoca tayin edilerek yetenekli çocuklara tıp okutulmasını önerdi.

14 Mart 1827'de Sultan II. Mahmud tarafından Tıphane-i Amire ve Cerrahhane-i Mamure, Şehzadebaşı'ndaki Tulumbacıbaşı Konağı'nda açıldı. Okulun ilk nazırı (dekanı) Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi oldı. Konağın üst katı Tıphane, alt katı Cerrahhane halinde düzenlenerek eğitime başlandı. Ancak binanın zamanla yetersiz gelmesi ile Cerrahhane, 1832'de Topkapı Sarayı sahilindeki yeni yerine taşındı. 1836'da Tulumbacıbaşı Konağı'nın satılması üzerine Tıphane-i Amire de Topkapı Sarayı'ndaki Otlukçu Kışlası'na (Kırmızı Kışla) taşındı. Tıphane ve Cerrahhane burada tekrar birleştirildi, hocalar ve kadrolar genişletildi, eğitim programı yeniden düzenlendi ve öğrencilerle birlikte okulun kadrosu 230 kişiye ulaştı. Zamanla Otlukçu Kışlasının da yetersiz gelmeye başlaması ile günümüzde Galatasaray Lisesinin bulunduğu yerdeki Enderun Ağaları Mektebi binasının tamir edilmesi ile Ekim 1838'de Galatasaray'daki yeni binaya taşınıldı.^[3]

14 Mart 1827'de açılan Tıphane, 1839'da Tanzimat Fermanı'nın ilanı Viyana'dan getirtilen genç doktor Charles Ambrose Bernard tarafından reforme edilmesiyle, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane (Ecole Imperiale de Medicine) adıyla anılmaya başlandı. Sultan Abdülmecid, Mekteb-i Tıbbiye ile yakından ilgilenir; sene sonundaki sınavları bizzat takip ederdi. Avrupa'da bazıları kesimlerin fakülteyi küçümsediğini duyan Sultan Abdülmecid, 1847 yılında Tıbbiye mezunlarını, Viyana'ya gönderdi. Tıbbiyeliler buradaki hocaların huzurunda açık bitirme imtihanlarına girerek başarılı oldular ve böylece İstanbul'daki Mekteb-i Tıbbiyenin, Avrupa standardında tıp eğitimi verdiği ispatlanmış oldu.^[4]

Mekteb-i Tıbbiye 1839'dan 1903'e dek çeşitli binalarda tedrisat yaptıktan sonra, Haydarpaşa'da Sultan Abdülhamid'in 1903'te İstanbul Güzel Sanatlar Mektebi hocaları Mimar Alexandre Vallury ve Raimondo d'Aronco'ya oryantalist üslupta yaptırdığı ve bugün hala ayakta olan binaya taşındı. 1867'de sivil öğrenciler için ayrıca Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye kuruldu. 1909 yılında, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye ile askeri tabip yetiştiren Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane ile birleştirilerek Darülfünun Tıp Fakültesi adını aldı.

1924'te Haydarpaşa'daki binanın merkezden uzak olması ve yetersiz hasta sayısından dolayı öğrencilerin klinik staj öğrenimleri Cerrahpaşa, Gureba ve Haseki hastanelerinde yapılmaya başlandı. 1933'te Üniversite Reformu'ndan sonra okul tekrar Avrupa yakasına taşındı ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi ismini aldı. Bu dönemde Beyazıt, Cerrahpaşa, Gureba, Haseki, Şişli ve Bakırköy'de eğitim veren okul 1967'de Cerrahpaşa Tıp Fakültesi ve İstanbul Tıp Fakültesi olarak ikiye bölündü. Haydarpaşa'daki bina 1934'te Haydarpaşa Lisesine, ardından 1984'te Marmara Üniversitesine^[5] ve 2015'te Sağlık Bilimleri Üniversitesine^[6] tahsis edilmiştir.

Kaynakça

^ Prof. Dr. Fatma Arın NAMAL. "İstanbul Tıp Fakültesi Kısa Tarihçesi". 22 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023.
^ "Evolution of the medical faculty from Tıphane to Cerrahpaşa Medical Faculty (1827–2019)". cerrahpasamedj.org. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2023.
^ Ekrem Buğra Ekinci / Osmanlıya Miras Kalanlar s.58
^ Ekrem Buğra Ekinci / Osmanlıya Miras Kalanlar s.60
^ "Tarihçemiz". Sağlık Bilimleri Üniversitesi. 19 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Fredj, Claire. "Quelle langue pour quelle élite ? Le français dans le monde médical ottoman à Constantinople (1839-1914)". Güneş Işıksel; Emmanuel Szurek (Ed.). Turcs et Français (Fransızca). s. 73-98. 10 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2020.

[iutip-1] Prof. Dr. Fatma Arın NAMAL. "İstanbul Tıp Fakültesi Kısa Tarihçesi". 22 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023.

[3] "Evolution of the medical faculty from Tıphane to Cerrahpaşa Medical Faculty (1827–2019)". cerrahpasamedj.org. 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2023.

[4] Ekrem Buğra Ekinci / Osmanlıya Miras Kalanlar s.58

[5] Ekrem Buğra Ekinci / Osmanlıya Miras Kalanlar s.60

[6] "Tarihçemiz". Sağlık Bilimleri Üniversitesi. 19 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]